Η ραγδαία επιδείνωση των ιρανο-τουρκικών σχέσεων

Παράλληλα, το Ιράν σπεύδει με κάθε ευκαιρία να αυτοπαρουσιάζεται με αυταρέσκεια ως ο μοναδικός ανυποχώρητος κι αληθινός υπερασπιστής του παλαιστινιακού αγώνα. Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια τακτική που αποσκοπεί να αυξήσει το πολιτικό κόστος και την πίεση σε όσες μουσουλμανικές χώρες επιδιώκουν σχέσεις με το Ισραήλ. Επίσης, εξυπηρετεί την προώθηση της ιρανικής ήπιας ισχύος στο επίπεδο των μουσουλμανικών μαζών. Φαίνεται ότι ο Χαμενεΐ επιχείρησε κάτι αντίστοιχο στην συνομιλία του με τον Ερντογάν, δηλαδή να τον διεμβολίσει για τις επαφές του με το Ισραήλ μέσω του παλαιστινιακού. Εν πάση περιπτώσει, ως προς το θέμα του Ισραήλ, οι διμερείς σχέσεις έχουν επιβαρυνθεί ούτως ή άλλως από ένα συμβάν που έλαβε χώρα πριν περίπου έναν μήνα, στο οποίο αναφέρθηκε εμμέσως ο Χαμενεΐ στις δηλώσεις του περί διχόνοιας που προκαλεί το Ισραήλ στην περιοχή, και στο οποίο η Τεχεράνη κατηγορήθηκε από το Τελ Αβίβ ότι σχεδίαζε να πραγματοποιήσει απαγωγές ή δολοφονίες Ισραηλινών πολιτών στο έδαφος της Τουρκίας [17]. Μάλιστα, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών ευχαρίστησε δημοσίως την Τουρκία για το ότι αποσόβησε την φερόμενη συνωμοσία και για το ότι συνεργάστηκε με την ισραηλινή πλευρά στην όλη υπόθεση [18]. Από τη μεριά της, η Άγκυρα απέφυγε να κατονομάσει ευθέως ως υπαίτιο το Ιράν, αλλά ταυτόχρονα άφησε να διαρρεύσει στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ότι ανάμεσα στους συλληφθέντες βρίσκονται Ιρανοί πολίτες [19]. Το Ιράν απέρριψε τις ισραηλινές καταγγελίες, κι αντέτεινε ότι πρόκειται για «μια προσχεδιασμένη πλεκτάνη για την καταστροφή των σχέσεων μεταξύ των δύο μουσουλμανικών χωρών» [20]. Μάλιστα, απέστειλε λίγες μέρες αργότερα τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών στην Άγκυρα για την εκτόνωση των εντάσεων [21]. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Άγκυρα δεν επείσθη, εξ όσων κρίνουμε από τα λεγόμενα ενός Τούρκου αξιωματούχου, ο οποίος σημείωσε ότι «δεν πιστεύουμε ότι το Ιρανικό Υπουργείο Εξωτερικών μπορεί να σταματήσει τις επιχειρήσεις των διοικητών της Δύναμης Γοντς. Έχουμε ήδη ακούσει παρόμοιες υποσχέσεις στο παρελθόν» [22].

Πέραν τούτου, το Ιράν προβληματίζεται για τις φερόμενες συζητήσεις της Τουρκίας και του Ισραήλ για το ενδεχόμενο κατασκευής δύο αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου. Το, μεν, πρώτο υπό συζήτηση σχέδιο αφορά την κατασκευή ενός αγωγού από το ισραηλινό υποθαλάσσιο κοίτασμα «Λεβιάθαν» μέχρι το τουρκικό λιμάνι Τσεϊχάν, κι από εκεί το φυσικό αέριο να μεταφερθεί στην Ευρώπη [23]. Η, δε, δεύτερη πρόταση εξετάζει την κατασκευή ενός αγωγού από το ιρακινό Κουρδιστάν προς την Τουρκία, με σκοπό την τελική εξαγωγή του φυσικού αερίου του προς την Ευρώπη. Μάλιστα, η επίθεση με πυραύλους που εξαπέλυσαν οι Φρουροί της Επανάστασης στις 13 Μαρτίου στην πρωτεύουσα του Ιρακινού Κουρδιστάν, Ερμπίλ, η οποία στόχευσε την έπαυλη ενός ντόπιου επιχειρηματία που δραστηριοποιείται με τα ενεργειακά, φέρεται να συνδέεται ευθέως με την ιρανική σφοδρή αντίθεση στο εν λόγω προταθέν σχέδιο [24]. Το Ιράν ανησυχεί ότι με τα ανωτέρω σχέδια θα μειωθούν ακόμη περισσότερο οι τουρκικές εισαγωγές ιρανικού φυσικού αερίου. Επίσης, η Τεχεράνη βλέπει τέτοιου είδους εγχειρήματα ως ανταγωνιστικά προς την φιλοδοξία της να γίνει, μόλις αρθούν οι κυρώσεις, ένας μεγάλης κλίμακας προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Τρίτον, ο Αλί Χαμενεΐ αναφέρθηκε στον πρόσφατο πόλεμο Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, κατά τον οποίο το Ιράν τήρησε στάση ουδετερότητας, κυρίως επειδή δεν είχε άλλη επιλογή, αφ' ης στιγμής η ίδια η Ρωσία –ο διεθνής δρων με τον πρωτεύοντα ρόλο και λόγο στον Καύκασο– έμεινε εν πολλοίς ουδέτερη, προκειμένου να τιμωρήσει τον Δυτικό προσανατολισμό της κυβερνήσεως Νικόλ Πασινιάν. Παρ' όλ' αυτά, το Ιράν κατηγορήθηκε από έναν σύμβουλο του Ερντογάν ότι στην πράξη δεν κράτησε ίσες αποστάσεις, λέγοντας με εμφανή δόση ειρωνείας ότι «ο Χαμενεΐ έστειλε όπλα στην Αρμενία και φετφάδες [στήριξης] στο Αζερμπαϊτζάν» [25].

Από την άλλη, το Ιράν κατηγόρησε εμμέσως πλην σαφώς την Τουρκία ότι μετέφερε Σύρους Σουνίτες τρομοκράτες στο Αζερμπαϊτζάν για να πολεμήσουν στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ και προειδοποίησε σε υψηλούς τόνους ότι δεν θα ανεχθεί μια τέτοια απειλητική παρουσία στα βόρεια σύνορά του [26]. Υπό αυτό το φόντο, στην ομήγυρη με τον Τούρκο πρόεδρο, ο Ανώτατος Ηγέτης αφενός του επισήμανε ότι «είμαστε ευχαριστημένοι να βλέπουμε το Καραμπάχ να επιστρέφει στο Αζερμπαϊτζάν» [27], αφετέρου τον προειδοποίησε ότι «εάν υπάρχει μια πολιτική που αποσκοπεί να μπλοκάρει τα σύνορα Ιράν-Αρμενίας, η Ισλαμική Δημοκρατία θα αντιταχθεί σε αυτήν, γιατί αυτά τα σύνορα είναι ένας συνδετικός δρόμος για χιλιάδες χρόνια» [28]. Με άλλα λόγια, ο Χαμενεΐ διαμήνυσε στον Ερντογάν με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν θα δεχτεί μια οποιαδήποτε αλλαγή των συνόρων του Ιράν με την Αρμενία.