Ο μακροχρόνιος πόλεμος κατά του πληθωρισμού

Οι επενδυτές δεν ακούν. Ακόμη και εν μέσω της ακραίας αστάθειας της αγοράς του 2022, αφότου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) είχε σηματοδοτήσει ότι θα ακολουθούσε μια πολύ πιο επιθετική προσέγγιση για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, οι χρηματοπιστωτικές αγορές συνέχισαν να αρνούνται την οικονομική πραγματικότητα. Ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επενδυτές εξέτασαν με αισιοδοξία τις δημόσιες δηλώσεις του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ, για ενδείξεις ότι η οικονομία είχε υπομείνει αρκετό πόνο για να επαναφέρει τον πληθωρισμό στο 2% που αποτελεί τον στόχο της Fed. Απογοητεύτηκαν, επανειλημμένα.

Ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Jerome Powell, μιλώντας στην Ουάσιγκτον, τον Νοέμβριο του 2022. Elizabeth Frantz / Reuters
----------------------------------------

Στις 13 Δεκεμβρίου 2022, οι αναφορές για τη μείωση του πληθωρισμού έγιναν δεκτές με ευφορία από τις αγορές. Όμως, την επόμενη κιόλας μέρα, εν μέσω ασταθών συναλλαγών και πτώσης των τιμών των μετοχών, η Fed επιβεβαίωσε την δέσμευσή της για αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ και ανακοίνωσε την ομόφωνη ψήφο της για αύξηση των επιτοκίων κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Αυτή η αύξηση ήταν λιγότερο επιθετική από τις προηγούμενες αυξήσεις, αλλά παρά ταύτα οι αγορές κατέγραψαν σαφή απογοήτευση με την δήλωση του Πάουελ ότι τα υψηλότερα επιτόκια θα ήταν απαραίτητα για κάποιο χρονικό διάστημα και ότι ήταν πιθανές πρόσθετες αυξήσεις.

Δεν υπήρχε τίποτα περίεργο στην δήλωση του Πάουελ. Αυτό που φαίνεται να μην καταλαβαίνουν οι διαπραγματευτές [μετοχών και αξιών] της Wall Street σχετικά με την προσπάθεια της Fed να νικήσει τον πληθωρισμό μπορεί να αντληθεί από βουνά δεδομένων (data) από τις ίδιες τις αγορές -συγκεκριμένα, τις χρηματιστηριακές αγορές των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Αυτές οι αγορές χρειάστηκε να αγωνιστούν με τις προηγούμενες προσπάθειες για να νικηθεί ο πληθωρισμός και οι επιδόσεις τους κατά το μεγαλύτερο μέρος του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα υποδηλώνουν αυτό που οι επενδυτές φαίνονται απρόθυμοι να ακούσουν: ότι υπάρχει περισσότερος πόνος στον ορίζοντα.

ΠΙΣΩ ΣΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '70

Όταν σχεδιάζουν ιστορικούς παραλληλισμούς με την τρέχουσα μάχη κατά του πληθωρισμού [2], οι αναλυτές τις περισσότερες φορές έχουν εξετάσει τις ενέργειες που πραγματοποίησε ο πρώην πρόεδρος της Fed, Paul Volcker, ως απάντηση στον υψηλό πληθωρισμό της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980. Για να επιτύχει τον αποπληθωρισμό, ο Volcker ώθησε δύο φορές την χώρα σε ύφεση μεταξύ 1979 και 1982, οδηγώντας την ανεργία πάνω από το 10% πριν επιτύχει τελικά να μειώσει τον πληθωρισμό στα χαμηλά μονοψήφια επίπεδα που απολάμβαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τα επόμενα σχεδόν 40 χρόνια. Οι σημερινοί επενδυτές και οι παρατηρητές της αγοράς θα προτιμούσαν να απορρίψουν αυτόν τον θλιβερό παραλληλισμό, ελπίζοντας ότι αυτήν την φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.

Αλλά ο επίπονος, παρατεταμένος αγώνας του Volcker ενάντια στον διψήφιο πληθωρισμό δεν ήταν ασυνήθιστος. Στην πραγματικότητα, ήταν ο κανόνας -μέρος ενός ευρύτερου, επαναλαμβανόμενου φαινομένου, καθώς τα έθνη σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο αγωνίζονταν να μειώσουν τον πληθωρισμό και να εφαρμόσουν άλλες οικονομικές μεταρρυθμίσεις για να αντιμετωπίσουν την λεγόμενη κρίση χρέους του Τρίτου Κόσμου. Αυτή η κρίση, που ξεκίνησε το 1982, είχε το Μεξικό και περισσότερες από δώδεκα άλλες χώρες να δηλώνουν ότι δεν είχαν πλέον την οικονομική δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Για να δαμάσουν τον πληθωρισμό και να επαναφέρουν τις οικονομίες τους σε τροχιά, αναγκάστηκαν να αυξήσουν τα επιτόκια, να μειώσουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα, και να εφαρμόσουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις που πρότεινε ο τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Μπέικερ, στις συνεδριάσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας το 1985.

Είναι δελεαστικό να απορρίπτουμε τις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών ως υπερβολικά ανόμοιες με την κινούμενη από το δολάριο, προηγμένη οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών ώστε να παρέχουν μια χρήσιμη σύγκριση. Η Αργεντινή, για παράδειγμα, αντιμετώπισε επαναλαμβανόμενες περιόδους τριψήφιου πληθωρισμού από την δεκαετία του 1970 έως την δεκαετία του 1990 και αντιμετωπίζει και πάλι υψηλό πληθωρισμό -94,8% το 2022. Αλλά τα περισσότερα αναπτυσσόμενα έθνη δεν είναι Αργεντινή. Στην πραγματικότητα, έγιναν περισσότερες προσπάθειες για τη μείωση μέτριου διψήφιου πληθωρισμού -56 προσπάθειες εξαπλωμένες σε 16 αναπτυσσόμενες χώρες μεταξύ του 1973 και του 1994- παρά προσπάθειες μείωσης υψηλού πληθωρισμού. Το διάμεσο επίπεδο του ετήσιου πληθωρισμού κατά την διάρκεια αυτών των επεισοδίων, [δηλαδή το επίπεδο του]15%, ήταν παρόμοιο με το ανώτατο επίπεδο πληθωρισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες, και την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022.

Οι τρέχουσες κρίσεις πληθωρισμού σε αυτές τις τρεις οικονομίες, και τα προηγούμενα επεισόδια πληθωρισμού στις αναδυόμενες αγορές, έχουν παράλληλη προέλευση: μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα που καθοδηγούνται από τις δαπάνες. Περαιτέρω ομοιότητες περιλαμβάνουν ένα πλαίσιο εξωτερικών πολέμων, κορυφώσεις στις τιμές του πετρελαίου, και άλλα σοκ. Επιπλέον, επειδή οι εν λόγω αναπτυσσόμενες χώρες διαπραγματεύονταν δημόσια αγοραπωλησίες αξιών -μια άλλη ομοιότητα με τις σημερινές προηγμένες οικονομίες- η ιστορική απόδοση των χρηματιστηρίων τους περιέχει χρήσιμες υποδείξεις για το τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι 56 προσπάθειες μείωσης του μέτριου πληθωρισμού στις αναπτυσσόμενες χώρες μεταξύ του 1973 και του 1994 μαρτυρούν περισσότερα για την τρέχουσα οικονομική εποχή από το μεμονωμένο επεισόδιο αποπληθωρισμού του Volcker.