Πώς αποφασίζει η Ρωσία εάν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς αποφασίζει η Ρωσία εάν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά

Αποκρυπτογραφώντας τον τρόπο με τον οποίο η Μόσχα χειρίζεται το έσχατο όπλο της
Περίληψη: 

Μια πυρηνική επίθεση είναι απίθανο να βοηθήσει την Ρωσία να κερδίσει τον επιθετικό της πόλεμο στην Ουκρανία. Η θεωρία της Μόσχας σχετικά με την πρώτη χρήση -ότι θα αναγκάσει μια τρομοκρατημένη Ουκρανία και μια κλονισμένη Δύση να ζητήσουν ειρήνη αντί να συνεχίσουν να πολεμούν- είναι απίθανο να επιβεβαιωθεί.

Η KRISTIN VEN BRUUSGAARD είναι διευθύντρια της Νορβηγικής Σχολής Πληροφοριών. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι προσωπικές.

Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, υπάρχει μια σχεδόν συνεχής συζήτηση σχετικά με το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, —και τι θα μπορούσε να κάνει με αυτό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι μια αναστατωμένη Ρωσία μπορεί πράγματι να είναι πρόθυμη να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα και το ίδιο το Κρεμλίνο έχει εγείρει επανειλημμένα την σκέψη ενός πυρηνικού χτυπήματος. Σύμφωνα με ανώτατους αξιωματούχους των ΗΠΑ, ανώτεροι Ρώσοι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν συζητήσει πότε και υπό ποιες συνθήκες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα. Οι ανησυχίες ώθησαν ακόμη και κράτη κοντά στην Ρωσία, ιδίως την Κίνα, να προειδοποιήσουν τη Μόσχα να μην προχωρήσει σε μια πυρηνική ενέργεια.

07022023-1.jpg

Ένα ρωσικό διηπειρωτικό βαλλιστικό πυραυλικό σύστημα Yars στη Μόσχα, τον Μάιο του 2022. Maxim Shemetov / Reuters
---------------------------------------------------------

Το έσχατο όπλο, φυσικά, δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε αυτήν την σύγκρουση και ελπίζεται ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί ποτέ. Ο κόσμος μπορεί να μην μάθει ποτέ σε ποιο βαθμό οι Ρώσοι ηγέτες το θεώρησαν πραγματική επιλογή ή αν ήταν η σηματοδότηση από την Δύση που έπεισε τη Μόσχα να μην κάνει μια τόσο δραστική επιλογή. Αλλά όσο οι εντάσεις παραμένουν υψηλές μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου παραμένει, και οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης πρέπει να εξετάσουν πώς θα εμποδίσουν το Κρεμλίνο να χρησιμοποιήσει τους πυραύλους του. Για να γίνει αυτό, πρέπει να κατανοήσουν τα πρωτόκολλα που διέπουν τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας.

Οι πολιτικοί ηγέτες σε όλα τα πυρηνικά εξοπλισμένα κράτη πρέπει να εξισορροπούν δύο ανταγωνιστικές επιταγές: να διασφαλίσουν ότι τα όπλα τους δεν μπορούν ποτέ να χρησιμοποιηθούν χωρίς την κατάλληλη άδεια και να διατηρούν τα όπλα σε κατάσταση συνεχούς ετοιμότητας. Επιλύουν αυτό το δίλημμα με διαφορετικούς τρόπους, σχεδιάζοντας ιδιότυπα συστήματα διοίκησης και ελέγχου που επηρεάζουν την λήψη πυρηνικών αποφάσεων. Στην περίπτωση της Ρωσίας, η διαδικασία εντολής για την χρήση πυρηνικών όπλων απαιτεί την υπογραφή πολλών αξιωματούχων, σε αντίθεση με το σύστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο ανώτατος διοικητής έχει πλήρη ελευθερία κινήσεων. Τούτου λεχθέντος, ο ρωσικός στρατός έχει δυσανάλογο αντίκτυπο στην πυρηνική πολιτική˙ υπάρχουν λίγοι εξωτερικοί αναλυτές που μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις του Κρεμλίνου για τα πυρηνικά όπλα. Και παρόλο που το σύστημα με το οποίο εκδίδονται οι πυρηνικές εντολές είναι αυστηρά συγκεντρωμένο στην Ρωσία, η διοίκηση και ο έλεγχος των πυρηνικών όπλων χαμηλής απόδοσης -ή των λεγόμενων τακτικών [όπλων]- δημιουργεί ιδιαίτερες προκλήσεις για τους Δυτικούς πολιτικούς που επιδιώκουν να αποτρέψουν την ρωσική πυρηνική χρήση.

Αυτές οι προκλήσεις καθιστούν πιο δύσκολο για τους Δυτικούς φορείς χάραξης πολιτικής να γνωρίζουν εάν η Μόσχα έχει διατάξει μια πυρηνική εκτόξευση ή αν προβαίνει σε μια απλή σηματοδότηση, και να διαμορφώσουν πολιτικές που θα μετριάσουν ένα πραγματικό χτύπημα. Όμως, δεδομένων των πρωτοκόλλων της Μόσχας, η Δύση θα πρέπει να δώσει προσοχή όχι μόνο στον Πούτιν αλλά και στους στρατιωτικούς ηγέτες της Ρωσίας όταν σκέφτεται τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας. Η Δύση θα πρέπει επίσης να εκφράσει τους σημαντικούς κινδύνους και το κόστος που συνεπάγεται η αυξημένη πυρηνική σηματοδότηση -και η πραγματική χρήση- προκειμένου να αποτρέψει την Ρωσία. Τελικά, η ασάφεια γύρω από το δόγμα και τα πρωτόκολλα της Ρωσίας σημαίνει ότι η πυρηνική χρήση θα δημιουργούσε μια βαθιά επικίνδυνη κατάσταση που καμία πλευρά ίσως δεν μπορεί να ελέγξει.

ΕΛΕΓΧΟΙ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο πρόεδρος μπορεί να διατάξει πυρηνικά χτυπήματα χωρίς καμία επίβλεψη. Αυτό δεν συμβαίνει στην Ρωσία. Το ρωσικό σύνταγμα, οι αμυντικοί νόμοι της χώρας, το στρατιωτικό της δόγμα, και οι επίσημες Αρχές της για την πυρηνική αποτροπή όντως λένε ότι μόνο ο πρόεδρος μπορεί να διατάξει την χρήση πυρηνικών όπλων στην μάχη και ότι μόνο ο πρόεδρος μπορεί να διατάξει δοκιμή πυρηνικών όπλων. Ωστόσο, όλες οι δημόσιες αναφορές για το πυρηνικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου της Ρωσίας δείχνουν ότι ο πρόεδρος χρειάζεται την συγκατάθεση άλλων βασικών αξιωματούχων προτού ο στρατός μπορέσει να ακολουθήσει οποιαδήποτε πυρηνική εντολή.

Όπως και ο Αμερικανός ομόλογός του, ο Πούτιν έχει έναν αποκαλούμενο πυρηνικό χαρτοφύλακα που οι βοηθοί του έχουν πάντα μαζί του. Αλλά το ίδιο κάνουν και άλλοι δύο άνθρωποι: ο Sergei Shoigu, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας, και ο Valery Gerasimov, ο αρχηγός του γενικού επιτελείου του στρατού. Πρέπει να περάσει μια εντολή τόσο από τον χαρτοφύλακα του Πούτιν όσο και από τον χαρτοφύλακα ενός από τους άλλους δύο στρατιωτικούς προτού η Ρωσία μπορέσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Η υπογραφή του Gerasimov είναι ιδιαίτερα σημαντική, και ίσως ακόμη και απαραίτητη. Κάθε πυρηνική εντολή πρέπει να πιστοποιηθεί μέσω ενός κεντρικού σταθμού πυρηνικής διοίκησης των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων της Ρωσίας, ο οποίος βρίσκεται υπό την διεύθυνση του γενικού επιτελείου του Gerasimov.

Όπως συμβαίνει με πολλές πτυχές της πυρηνικής στρατηγικής της Ρωσίας, αυτοί οι έλεγχοι και ισορροπίες κληρονομήθηκαν από την Σοβιετική Ένωση. Οι Σοβιετικοί ηγέτες προσπάθησαν να διασφαλίσουν ότι κανένα άτομο -για παράδειγμα ένας ηλικιωμένος ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος ή κάποιος που πάσχει από άνοια- δεν θα μπορούσε να εξαπολύσει τον πυρηνικό Αρμαγεδδώνα. Ταυτόχρονα, το σύστημα σχεδιάστηκε για να εμποδίζει τον στρατό να διατάσσει χτυπήματα από μόνος του. Ως αποτέλεσμα, κάθε δημόσια πηγή σήμερα αναφέρει ότι ο Ρώσος πρόεδρος πρέπει να εμπλακεί σε μια πυρηνική εντολή.