Οι μεγάλες αυταπάτες του Κρεμλίνου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι μεγάλες αυταπάτες του Κρεμλίνου

Τι αποκάλυψε ο πόλεμος στην Ουκρανία για το καθεστώς Πούτιν
Περίληψη: 

Η Δύση πρέπει να καταστήσει σαφές ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ευρώπη θα είναι σύντομα ανεπανόρθωτες. Δεν θα υπάρξει επιστροφή στις προηγούμενες σχέσεις αν ο Πούτιν συνεχίσει να πιέζει. Ο κόσμος δεν μπορεί πάντα να συγκρατεί τον Πούτιν, αλλά οι σαφείς επικοινωνίες και τα ισχυρότερα διπλωματικά μέτρα ίσως να τον ωθήσουν να περιορίσει μέρος της επιθετικότητάς του και τελικά να συμφωνήσει σε διαπραγματεύσεις.

Η FIONA HILL είναι ανώτερη συνεργάτις στο Κέντρο για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη στο Πρόγραμμα Εξωτερικής Πολιτικής του Ινστιτούτου Brookings. Από το 2017 έως το 2019, ήταν ανώτερη Διευθύντρια για την Ευρώπη και την Ρωσία στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Είναι συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο: There Is Nothing for You Here: Finding Opportunity in the Twenty-first Century [1].
Η ANGELA STENT είναι μη μόνιμη ανώτερη συνεργάτις στο Ινστιτούτο Brookings και ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Από το 1999 έως το 2001, υπηρέτησε στο Γραφείο Σχεδιασμού Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών. Είναι συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο: Putin's World: Russia Against the West and With the Rest [2].

Παρά την σωρεία από γκάφες, λανθασμένους υπολογισμούς, και ανατροπές στο πεδίο της μάχης που σίγουρα θα τον έδιωχναν από το αξίωμά του στις περισσότερες κανονικές χώρες, ο πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή της εξουσίας στην Ρωσία. Συνεχίζει να καθορίζει τις γραμμές του πολέμου της χώρας του κατά της Ουκρανίας. Διαχειρίζεται λεπτομερώς την εισβολή ακόμη και όταν οι στρατηγοί από κάτω του φαίνεται να είναι υπεύθυνοι για το πεδίο της μάχης. (Αυτή η αναπλήρωση γίνεται για να τον προστατέψει από πλήγματα αν κάτι πάει πολύ στραβά στον πόλεμο). Ο Πούτιν και ο στενός του κύκλος εργάζονται άμεσα για να κινητοποιήσουν τους Ρώσους στο εσωτερικό μέτωπο και να χειραγωγήσουν την δημόσια γνώμη για την εισβολή στο εξωτερικό. Κατά κάποιον τρόπο έχει επιτύχει σε αυτόν τον πληροφοριακό πόλεμο.

17022023-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, σε συνάντηση έξω από τη Μόσχα, τον Φεβρουάριο του 2023. Sputnik / Mikhail Metzel / Pool / Reuters / Foreign Affairs illustration
-----------------------------------------------------

Ο πόλεμος αποκάλυψε την πλήρη έκταση του προσωποπαγούς πολιτικού συστήματος του Πούτιν. Μετά από 23 χρόνια στο τιμόνι του ρωσικού κράτους, δεν υπάρχουν προφανείς έλεγχοι στην εξουσία του. Οι θεσμοί πέρα από το Κρεμλίνο μετράνε ελάχιστα. «Δεν θα φανταζόμουν ποτέ ότι θα μου έλειπε το Πολιτικό Γραφείο», δήλωσε ο Ρενέ Νάιμπεργκ, ο πρώην πρέσβυς της Φινλανδίας στη Μόσχα. «Δεν υπάρχει καμία πολιτική οργάνωση στην Ρωσία που να έχει την δύναμη να θέσει τον πρόεδρο και αρχιστράτηγο προ των ευθυνών του». Οι διπλωμάτες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, και οι αναλυτές έχουν κολλήσει σε έναν βρόγχο καταστροφής -μια ατελείωτη παλινδρόμηση επιχειρηματολογίας μεταξύ τους- για να καταλάβουν τι θέλει ο Πούτιν και πώς η Δύση μπορεί να διαμορφώσει την συμπεριφορά του.

Ο προσδιορισμός των πραγματικών στόχων του Πούτιν μπορεί να είναι δύσκολος˙ ως αντιδυτικός απολυταρχικός ηγέτης, έχει ελάχιστα να κερδίσει από την δημόσια αποκάλυψη των προθέσεών του. Αλλά το τελευταίο έτος κατέστησε ορισμένες απαντήσεις αρκετά σαφείς. Από τον Φεβρουάριο του 2022, ο κόσμος έμαθε ότι ο Πούτιν θέλει να δημιουργήσει μια νέα εκδοχή της ρωσικής αυτοκρατορίας με βάση τις ανησυχίες του για την σοβιετική εποχή και τις ερμηνείες του για την ιστορία. Η εξαπόλυση της ίδιας της εισβολής έδειξε ότι οι απόψεις του για τα γεγονότα του παρελθόντος μπορούν να τον ωθήσουν να προκαλέσει τεράστιο ανθρώπινο πόνο. Έχει γίνει σαφές ότι λίγα είναι τα πράγματα που μπορούν να κάνουν άλλα κράτη και δρώντες για να αποτρέψουν τον Πούτιν από την συνέχιση ενός πολέμου, αν είναι αποφασισμένος να το κάνει, και ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα προσαρμόσει παλιές αφηγήσεις καθώς και θα υιοθετήσει νέες για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του.

Αλλά τα γεγονότα του 2022 και στις αρχές του 2023 έδειξαν ότι υπάρχουν τρόποι να περιοριστεί ο Πούτιν, ιδίως αν εμπλακεί ένας αρκετά ευρύς συνασπισμός κρατών. Υπογράμμισαν επίσης ότι η Δύση θα πρέπει να διπλασιάσει τις προσπάθειές της για την ενίσχυση ενός τέτοιου διπλωματικού και στρατιωτικού συνασπισμού. Διότι ακόμη και τώρα, μετά από έναν χρόνο μακελειού, ο Πούτιν εξακολουθεί να είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να επικρατήσει.

ΠΙΣΩ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ

Έναν χρόνο μετά, ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε ότι οι πεποιθήσεις του Πούτιν και της ομάδας του εξακολουθούν να έχουν τις ρίζες τους στα σοβιετικά πλαίσια και αφηγήματα, επικαλυμμένες με ένα παχύ στρώμα ρωσικού ιμπεριαλισμού [3]. Οι έννοιες της σοβιετικής εποχής για την γεωπολιτική, τις σφαίρες επιρροής, την Ανατολή έναντι της Δύσης, και «εμείς έναντι αυτών» διαμορφώνουν τη νοοτροπία του Κρεμλίνου. Για τον Πούτιν, αυτός ο πόλεμος είναι στην πραγματικότητα ένας αγώνας με την Ουάσινγκτον που μοιάζει με τον πόλεμο της Κορέας και άλλες συγκρούσεις της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο κύριος αντίπαλος της Ρωσίας, όχι η Ουκρανία. Ο Πούτιν θέλει να διαπραγματευτεί απευθείας με την Ουάσινγκτον για να «παραδώσει» την Ουκρανία, με τελικό στόχο να κάνει τον Αμερικανό πρόεδρο να υπογράψει το μέλλον της χώρας. Δεν επιθυμεί να συναντηθεί απευθείας με τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο στόχος του παραμένει το είδος της διευθέτησης που επιτεύχθηκε το 1945 στην Γιάλτα, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Φραγκλίνος Ρούσβελτ, και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ουίνστον Τσόρτσιλ, κάθισαν απέναντι από τον Σοβιετικό ηγέτη, Ιωσήφ Στάλιν, και αποδέχθηκαν την κυριαρχία της Μόσχας στην Ανατολική Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς να συμβουλευτούν τις χώρες που επηρεάζονται από τις αποφάσεις αυτές.

Για την Ρωσία, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος -ο Μεγάλος Πόλεμος της Πατρίδας, όπως τον αποκαλούν οι Ρώσοι- είναι η λυδία λίθος και το κεντρικό θέμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Η έμφαση που έδωσε ο Πούτιν πριν από έναν χρόνο στην απαλλαγή της Ουκρανίας από τους Ναζί έχει περάσει κάπως στο παρασκήνιο. Φέτος, η νικηφόρα έκβαση του 1945 είναι η πρωταρχική του εστίαση. Το μήνυμα του Πούτιν προς τους Ουκρανούς, τους Ρώσους, και τον κόσμο είναι ότι η νίκη θα είναι της Ρωσίας και ότι η Μόσχα πάντα κερδίζει, όσο υψηλό κι αν είναι το κόστος. Πράγματι, ξεκινώντας με σχόλια ενόψει της ομιλίας του για την Πρωτοχρονιά του 2023, ο Πούτιν έχει αποβάλει την απεικόνιση του πολέμου στην Ουκρανία ως μια απλή ειδική στρατιωτική επιχείρηση. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ρωσία βρίσκεται σε μια υπαρξιακή μάχη για την επιβίωσή της ενάντια στην Δύση. Σκάβει για άλλη μια φορά βαθιά σε παλιές σοβιετικές τακτικές και πρακτικές από την δεκαετία του 1940 για να συσπειρώσει την ρωσική οικονομία, την πολιτική τάξη, και την κοινωνία υπέρ της εισβολής.