Οι εχθροί του εχθρού μου

Η διεθνής τάξη καταρρέει και όλοι φαίνεται να ξέρουν πώς να την επιδιορθώσουν. Σύμφωνα με κάποιους, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει απλώς να αφιερωθούν ξανά στην ηγεσία της φιλελεύθερης τάξης που [οι ίδιες] συνέβαλαν να δημιουργηθεί πριν από περίπου 75 χρόνια. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου πρέπει να σχηματίσουν μια συνεννόηση για να καθοδηγήσουν την διεθνή κοινότητα σε μια νέα εποχή πολυπολικής συνεργασίας. Εντούτοις άλλοι ζητούν μια μεγάλη συμφωνία που θα χωρίζει τον κόσμο σε σταθερές σφαίρες επιρροής. Αυτό που ετούτα και άλλα οράματα της διεθνούς τάξης πραγμάτων έχουν κοινό είναι η υπόθεση ότι η παγκόσμια διακυβέρνηση μπορεί να σχεδιαστεί και να επιβληθεί από την κορυφή προς τα κάτω. Με σοφή πολιτική και άφθονες συνόδους κορυφής, η διεθνής ζούγκλα μπορεί να δαμαστεί και να καλλιεργηθεί. Οι συγκρούσεις συμφερόντων και τα ιστορικά μίση μπορούν να εξαλειφθούν με τις διαπραγματεύσεις και να αντικατασταθούν με την συνεργασία που θα είναι επωφελής για όλους (win -win).

Υψώνοντας την κινέζικη σημαία στο Πεκίνο, τον Αύγουστο του 2008. Jerry Lampen / Reuters
-------------------------------------------------------------------

Η ιστορία της διεθνούς τάξης, ωστόσο, παρέχει ελάχιστους λόγους για εμπιστοσύνη στις από τα πάνω προς τα κάτω συνεργατικές λύσεις. Οι ισχυρότερες τάξεις πραγμάτων της σύγχρονης ιστορίας —από την Βεστφαλία τον 17ο αιώνα έως την φιλελεύθερη διεθνή τάξη πραγμάτων τον 20ο— δεν ήταν συμπεριληπτικοί οργανισμοί που εργάζονταν για το ευρύτερο καλό της ανθρωπότητας. Αντί γι’ αυτό, ήταν συμμαχίες που οικοδομήθηκαν από μεγάλες δυνάμεις για να διεξάγουν ανταγωνισμό ασφαλείας εναντίον των κυρίων αντιπάλων τους. Ο φόβος και η απέχθεια για έναν κοινό εχθρό, και όχι οι πεφωτισμένες εκκλήσεις για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος, ένωσαν αυτές τις τάξεις πραγμάτων. Η πρόοδος σε διεθνικά ζητήματα, όταν επιτεύχθηκε, αναδύθηκε σε μεγάλο βαθμό ως υποπροϊόν της ρεαλιστικής συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας. Εκείνη η συνεργασία συνήθως διαρκούσε μόνο για όσο η κοινή απειλή παρέμενε τόσο παρούσα όσο και διαχειρίσιμη. Όταν αυτή η απειλή εξανεμιζόταν ή γινόταν υπερβολικά μεγάλη, οι τάξεις πραγμάτων κατέρρεαν. Σήμερα, η φιλελεύθερη τάξη ξεφτίζει για πολλούς λόγους, αλλά η υποβόσκουσα αιτία είναι ότι η απειλή που αυτή αρχικά σχεδιάστηκε για να νικήσει —ο σοβιετικός κομμουνισμός— εξαφανίστηκε πριν από τρεις δεκαετίες. Καμία από τις προτεινόμενες αντικαταστάτριες της τρέχουσας τάξης δεν έχει κρατήσει, διότι δεν έχει υπάρξει μια απειλή αρκετά τρομακτική ή ζωηρή ώστε να επιβάλλει την διαρκή συνεργασία μεταξύ των βασικών παικτών.

Αυτό μέχρι τώρα. Διαμέσου ενός κύματος καταστολής και επιθετικότητας, η Κίνα έχει φοβίσει χώρες κοντά και μακριά. Ενεργεί φιλοπόλεμα στην Ανατολική Ασία, προσπαθεί να χαράξει αποκλειστικές οικονομικές ζώνες στην παγκόσμια οικονομία, και εξάγει ψηφιακά συστήματα που καθιστούν τον αυταρχισμό πιο αποτελεσματικό από ποτέ. Για πρώτη φορά από τον Ψυχρό Πόλεμο και μετά, μια κρίσιμη μάζα χωρών αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές για την ασφάλεια, την ευημερία, και τον τρόπο ζωής τους —όλες εκλυόμενες από μια μόνο πηγή.

Αυτή η στιγμή της σαφήνειας έχει πυροδοτήσει έναν καταιγισμό απαντήσεων. Οι γείτονες της Κίνας εξοπλίζονται και ευθυγραμμίζονται με εξωτερικές δυνάμεις για να εξασφαλίσουν το έδαφος και τις θαλάσσιες οδούς τους. Πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου αναπτύσσουν συλλογικά νέα πρότυπα εμπορίου, επενδύσεων και τεχνολογίας, που κάνουν σιωπηρά διακρίσεις σε βάρος της Κίνας. Οι δημοκρατίες συγκεντρώνονται για να επινοήσουν στρατηγικές για την καταπολέμηση του αυταρχισμού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, και νέοι διεθνείς οργανισμοί ξεπετάγονται για να συντονίσουν την μάχη. Αν ειδωθούν σε πραγματικό χρόνο, αυτές οι προσπάθειες φαίνονται ασύνδετες. Ωστόσο, κάντε ένα βήμα πίσω από την καθημερινή αναταραχή και μια πληρέστερη εικόνα αναδύεται: καλώς ή κακώς, ο ανταγωνισμός με την Κίνα σφυρηλατεί μια νέα διεθνή τάξη πραγμάτων.

ΤΑΞΕΙΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ

Το σύγχρονο φιλελεύθερο σκεπτικό συνδέει την διεθνή τάξη πραγμάτων με την ειρήνη και την αρμονία. Ιστορικά, ωστόσο, οι διεθνείς τάξεις είχαν να κάνουν περισσότερο με τον περιορισμό των αντιπάλων παρά με την ένωση όλων μαζί. Όπως έχει υποστηρίξει ο θεωρητικός των διεθνών σχέσεων Kyle Lascurettes, οι μεγάλες τάξεις πραγμάτων των τελευταίων τεσσάρων αιώνων ήταν «τάξεις αποκλεισμού», σχεδιασμένες από τις κυρίαρχες δυνάμεις για να εξοστρακίσουν και να υπερνικήσουν τους αντιπάλους τους. Η οικοδόμηση μιας τάξης πραγμάτων δεν ήταν αυτοσυγκράτηση από την γεωπολιτική σύγκρουση [2]˙ ήταν πολιτική ισχύος με άλλα μέσα, ένας οικονομικά αποδοτικός τρόπος για την ανάσχεση των αντιπάλων εκτός από τον πόλεμο.

Ο φόβος για έναν εχθρό, και όχι η πίστη στους φίλους, σχημάτισε το θεμέλιο της τάξης κάθε εποχής, και τα μέλη της ανέπτυξαν ένα κοινό σύνολο κανόνων, ορίζοντας τους εαυτούς τους σε αντίθεση με αυτόν τον εχθρό. Με αυτόν τον τρόπο, εκμεταλλεύτηκαν το πιο αρχέγονο κίνητρο συλλογικής δράσης της ανθρωπότητας. Οι κοινωνιολόγοι τον αποκαλούν «η δυναμική εντός ομάδας /εκτός ομάδας». Οι φιλόσοφοι τον αποκαλούν «θεώρημα του Σαλλούστιου», από τον αρχαίο ιστορικό που υποστήριξε ότι ο φόβος για την Καρχηδόνα κράτησε την Ρωμαϊκή Δημοκρατία ενωμένη. Στην πολιτική επιστήμη, η ανάλογη έννοια είναι ο αρνητικός κομματισμός, η τάση των ψηφοφόρων να γίνονται έντονα πιστοί σε ένα πολιτικό κόμμα κυρίως επειδή απεχθάνονται το αντίπαλό του.

Αυτή η αρνητική δυναμική διαπερνά την ιστορία της οικοδόμησης τάξεων. Το 1648, τα βασίλεια που νίκησαν στον Τριακονταετή Πόλεμο κατοχύρωσαν κανόνες κυρίαρχου κράτους στην Ειρήνη της Βεστφαλίας για να υπονομεύσουν την εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Μεγάλη Βρετανία και οι σύμμαχοί της σχεδίασαν την Συνθήκη της Ουτρέχτης το 1713 για να ανασχέσουν την Γαλλία, απονομιμοποιώντας την εδαφική επέκταση μέσω των βασιλικών γάμων και την αξίωση των δυναστικών δεσμών, την προτιμώμενη μέθοδο συσσώρευσης εξουσίας του Λουδοβίκου ΙΔ’. Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία (Concert of Europe), η μετα-ναπολεόντεια ειρήνη που εγκαθιδρύθηκε στην Βιέννη το 1815, χρησιμοποιήθηκε από τις συντηρητικές μοναρχίες για να αποτρέψουν την άνοδο των φιλελεύθερων επαναστατικών καθεστώτων. Οι νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οικοδόμησαν την τάξη του Μεσοπολέμου για να κρατήσουν υπό έλεγχο την Γερμανία και την μπολσεβίκικη Ρωσία. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σύμμαχοι σχεδίασαν αρχικά μια παγκόσμια τάξη με επίκεντρο τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, για να εμποδίσουν την επιστροφή του φασισμού ναζιστικού τύπου και του μερκαντιλισμού. Ωστόσο, όταν η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου [3] εμπόδισε γρήγορα αυτή την παγκόσμια τάξη, η Δύση δημιούργησε μια ξεχωριστή τάξη για να αποκλείσει και να υπερνικήσει τον σοβιετικό κομμουνισμό. Καθ’ όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε δύο τάξεις: στην κυρίαρχη υπό την ηγεσία της Ουάσιγκτον και σε μια φτωχότερη με επίκεντρο την Μόσχα.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της σημερινής φιλελεύθερης τάξης είναι άμεσοι απόγονοι της ψυχροπολεμικής συμμαχίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Αφότου οι Σοβιετικοί αποφάσισαν να μην ενταχθούν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund), στην Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank), και στην Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade, GATT), αυτοί οι θεσμοί βρήκαν νέα χρήση ως φορείς της καπιταλιστικής επέκτασης —πρώτα, για να ανοικοδομήσουν τις καπιταλιστικές οικονομίες και, αργότερα, για να προωθήσουν την παγκοσμιοποίηση. Το Σχέδιο Μάρσαλ έθεσε τα θεμέλια για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (European Community) παρέχοντας αφειδώς αμερικανική βοήθεια σε κυβερνήσεις που συμφώνησαν να εκδιώξουν τους κομμουνιστές από τις τάξεις τους και να εργαστούν προς μια οικονομική ομοσπονδία. Το ΝΑΤΟ δημιούργησε ένα ενιαίο μέτωπο ενάντια στον Κόκκινο Στρατό. Η αλυσίδα των συμμαχιών των ΗΠΑ που κύκλωσε την Ανατολική Ασία κατασκευάστηκε για να ανασχέσει την κομμουνιστική επέκταση εκεί, ειδικά από την Κίνα και την Βόρειο Κορέα. Η δέσμευση των ΗΠΑ με την Κίνα, η οποία διήρκεσε από την δεκαετία του 1970 έως την δεκαετία του 2010, ήταν ένας ελιγμός εκμετάλλευσης της σινο-σοβιετικής διάσπασης.

Κάθε μια από αυτές τις πρωτοβουλίες ήταν ένα στοιχείο μιας τάξης που σχεδιάστηκε πρώτα και κύρια για να νικήσει την Σοβιετική Ένωση. Απούσης της απειλής του Ψυχρού Πολέμου, η Ιαπωνία και η Δυτική Γερμανία δεν θα είχαν ανεχθεί τις παρατεταμένες στρατιωτικές κατοχές των ΗΠΑ στο έδαφός τους. Οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, και οι Γερμανοί δεν θα είχαν μοιραστεί τους βιομηχανικούς πόρους τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες -οι οποίες είχαν περάσει τους δύο προηγούμενους αιώνες αποφεύγοντας τις διεθνείς δεσμεύσεις και θωρακίζοντας την οικονομία τους με δασμούς- δεν θα είχαν γίνει τα αφεντικά των διεθνών θεσμών. Ούτε θα παρείχαν εγγυήσεις ασφαλείας, τεράστια βοήθεια, και εύκολη πρόσβαση στην αγορά σε δεκάδες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των πρώην δυνάμεων του Άξονα. Μόνο η απειλή μιας πυρηνικά εξοπλισμένης, κομμουνιστικής υπερδύναμης θα μπορούσε να υποχρεώσει τόσες χώρες να παραμερίσουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα και τις μακροχρόνιες αντιπαλότητές τους και να οικοδομήσουν την ισχυρότερη κοινότητα ασφαλείας και [το ισχυρότερο] καθεστώς ελεύθερου εμπορίου στην ιστορία.

ΛΥΓΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΙΕΣΗ

Επί δεκαετίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους γνώριζαν τι υποστήριζαν και ποιος ήταν ο εχθρός. Αλλά στην συνέχεια η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και η μια και μοναδική κυρίαρχη απειλή έδωσε την θέση της σε ένα καλειδοσκόπιο μικρών [απειλών]. Στο νέο και αβέβαιο μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον, οι Δυτικοί σύμμαχοι αναζήτησαν καταφύγιο σε παρελθούσες πηγές επιτυχίας. Αντί να οικοδομήσουν μια νέα τάξη πραγμάτων, επέμειναν στην υφιστάμενη. Ο εχθρός τους μπορεί να διαλύθηκε, αλλά η αποστολή τους, πίστευαν, παρέμεινε η ίδια: να διευρύνουν την κοινότητα των δημοκρατιών της ελεύθερης αγοράς. Για τις επόμενες τρεις δεκαετίες, εργάστηκαν για να επεκτείνουν την Δυτική φιλελεύθερη τάξη σε μια παγκόσμια [τάξη]. Ο αριθμός των μελών του ΝΑΤΟ σχεδόν διπλασιάστηκε. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα μεταμορφώθηκε στην ΕΕ, μια πλήρη οικονομική ένωση με περισσότερες από τις διπλάσιες χώρες-μέλη. Η Gatt μετατράπηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (World Trade Organization, WTO) και υποδέχθηκε δεκάδες νέα μέλη, εξαπολύοντας μια πρωτόγνωρη περίοδο υπερ-παγκοσμιοποίησης.

Αλλά αυτό δεν μπορούσε να διαρκέσει. Η φιλελεύθερη τάξη, όπως όλες οι διεθνείς τάξεις πραγμάτων, είναι μια μορφή οργανωμένης υποκρισίας που περιέχει τους σπόρους του δικού της θανάτου. Για να σφυρηλατήσουν μια συνεκτική κοινότητα, οι κατασκευαστές των τάξεων είναι υποχρεωμένοι να αποκλείσουν εχθρικά έθνη, να θέσουν εκτός νόμου τις μη συνεργατικές συμπεριφορές, και να καταπνίξουν την εγχώρια αντίθεση στην θέσπιση διεθνών κανόνων. Αυτές οι εγγενώς κατασταλτικές πράξεις πυροδοτούν τελικά μια αντίδραση. Στα μέσα του 19ου αιώνα, αυτή ήρθε με τη μορφή ενός κύματος φιλελεύθερων επαναστάσεων, οι οποίες διέβρωσαν την ενότητα και την ιδεολογική συνοχή της μοναρχικής Ευρωπαϊκής Συμφωνίας. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930, οι προσβεβλημένες φασιστικές δυνάμεις κατεδάφισαν την μεσοπολεμική φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων που στεκόταν εμπόδιο στις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες τους. Έως τα τέλη της δεκαετίας του 1940, η Σοβιετική Ένωση είχε απορρίψει την παγκόσμια τάξη, για την διαπραγμάτευση της οποίας είχε συμβάλλει μόλις λίγα χρόνια πριν, έχοντας καταβροχθίσει εδάφη στην Ανατολική Ευρώπη κατά παράβαση της Χάρτας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UN Charter). Ο σοβιετικός εκπρόσωπος στον ΟΗΕ χλεύασε τους θεσμούς του Bretton Woods ως «παραρτήματα της Wall Street». Αποκλειστικές από την φύση τους, οι διεθνείς τάξεις αναπόφευκτα προκαλούν την αντίθεση.

Πολλοί στην Δύση είχαν από καιρό υποθέσει ότι η φιλελεύθερη τάξη θα αποτελούσε την εξαίρεση στο ιστορικό πρότυπο. Η δέσμευση του συστήματος στην ανοικτότητα και στις μη διακρίσεις υποτίθεται ότι το κατέστησε «δύσκολο να ανατραπεί και εύκολο για να συμμετάσχει κάποιος», όπως υποστήριξε ο πολιτικός επιστήμονας G. John Ikenberry σε αυτές τις σελίδες το 2008. Οποιαδήποτε χώρα, μεγάλη ή μικρή, θα μπορούσε να συνδεθεί και να λειτουργήσει (plug and play) στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Οι φιλελεύθεροι θεσμοί θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν όλων των ειδών τα μέλη —ακόμη και τα ανελεύθερα, τα οποία σταδιακά θα μεταρρυθμίζονταν από το σύστημα σε υπεύθυνους συμμέτοχους. Καθώς περισσότερες χώρες θα εντάσσονταν, θα εξελισσόταν ένας ενάρετος κύκλος: το ελεύθερο εμπόριο θα δημιουργούσε ευημερία, η οποία θα διέδιδε την δημοκρατία, η οποία θα ενίσχυε την διεθνή συνεργασία, η οποία θα οδηγούσε σε περισσότερο εμπόριο. Το πιο σημαντικό θα ήταν ότι η τάξη δεν θα αντιμετώπιζε μεγάλη αντίθεση, διότι είχε ήδη νικήσει τον κύριο εχθρό της. Ο θάνατος του σοβιετικού κομμουνισμού είχε στείλει ένα σαφές μήνυμα σε όλους ότι δεν υπήρχε βιώσιμη εναλλακτική στον δημοκρατικό καπιταλισμό.

Αυτές οι υποθέσεις αποδείχθηκαν λανθασμένες. Η φιλελεύθερη τάξη είναι, στην πραγματικότητα, βαθιά αποκλειστική. Με το να προωθεί τις ελεύθερες αγορές, τα ανοιχτά σύνορα, την δημοκρατία, τους υπερεθνικούς θεσμούς, και την χρήση της λογικής για την επίλυση προβλημάτων, η τάξη αμφισβητεί τις παραδοσιακές πεποιθήσεις και τους θεσμούς που έχουν ενώσει τις κοινότητες επί αιώνες: την κρατική κυριαρχία, τον εθνικισμό [4], την θρησκεία, το γένος, την φυλή, την οικογένεια. Αυτοί οι μακροχρόνιοι δεσμοί με το αίμα και την γη καταπνίγηκαν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ήταν υποχρεωμένοι να διατηρήσουν ένα ενιαίο μέτωπο για να ανασχέσουν την Σοβιετική Ένωση. Αλλά έχουν επαναναδυθεί στην μεταψυχροπολεμική εποχή. «Θα σας κάνουμε ένα τρομερό πράγμα», είπε ο Σοβιετικός αξιωματούχος Georgi Arbatov σε ένα ακροατήριο των ΗΠΑ το 1988. «Θα σας στερήσουμε έναν εχθρό». Η προειδοποίηση αποδείχθηκε προφητική. Φονεύοντας τον κύριο αντίπαλό της, η φιλελεύθερη τάξη απελευθέρωσε κάθε είδους εθνικιστική, λαϊκιστική, θρησκευτική, και αυταρχική αντίθεση.

Πολλοί από τους πυλώνες της τάξης πραγμάτων λυγίζουν υπό την πίεση. Το ΝΑΤΟ σπαράσσεται από διαφωνίες για την κατανομή των βαρών. Η ΕΕ παραλίγο να διαλυθεί κατά την διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης και, στα χρόνια έκτοτε, έχει χάσει το Ηνωμένο Βασίλειο και έχει απειληθεί από την άνοδο των ξενοφοβικών δεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την ήπειρο. Ο τελευταίος γύρος πολυμερών εμπορικών συνομιλιών του WTO σέρνεται επί 20 χρόνια χωρίς συμφωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες ακρωτηριάζουν το βασικό χαρακτηριστικό του θεσμού -το Εφετείο (Appellate Court), όπου οι χώρες εκδικάζουν τις διενέξεις τους- διότι δεν έχει καταφέρει να ρυθμίσει τους κινεζικούς μη δασμολογικούς φραγμούς. Συνολικά, η φιλελεύθερη τάξη φαίνεται ανεπαρκώς εξοπλισμένη για να χειριστεί τα πιεστικά παγκόσμια προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, οι οικονομικές κρίσεις, οι πανδημίες, η ψηφιακή παραπληροφόρηση, οι εισροές προσφύγων, και ο πολιτικός εξτρεμισμός, πολλά εκ των οποίων αποτελούν αναμφισβήτητα μια άμεση συνέπεια ενός ανοιχτού συστήματος που προωθεί την απεριόριστη διασυνοριακή ροή χρημάτων, αγαθών, πληροφοριών, και ανθρώπων.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν από καιρό αναγνωρίσει αυτά τα προβλήματα. Ωστόσο, καμία από τις ιδέες τους για την ανακαίνιση του συστήματος δεν έχει αρχίσει να σημειώνει επιτυχία διότι η οικοδόμηση τάξεων είναι δαπανηρή. Απαιτεί από τους ηγέτες να εκτρέψουν χρόνο και πολιτικό κεφάλαιο από την προώθηση της ατζέντας τους για να συζητήσουν τους διεθνείς κανόνες και να τους πουλήσουν στα επιφυλακτικά κοινά τους, και απαιτεί από τις χώρες να υποτάξουν τα εθνικά τους συμφέροντα σε συλλογικούς στόχους και να βασιστούν στο ότι και άλλες χώρες θα κάνουν το ίδιο. Αυτές οι ενέργειες δεν προκύπτουν φυσικά, γι' αυτό και η οικοδόμηση μιας τάξης πραγμάτων χρειάζεται συνήθως έναν κοινό εχθρό. Επί 30 χρόνια αυτή η ενοποιητική δύναμη είναι απούσα, και ως αποτέλεσμα η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων έχει ξεφτίσει.

ΕΙΣΕΛΘΕΤΩ ΔΡΑΚΟΣ

Δεν υπήρξε ποτέ καμία αμφιβολία για το τι θέλει η Κίνα, διότι οι Κινέζοι ηγέτες έχουν διακηρύξει τους ίδιους στόχους επί δεκαετίες: να διατηρήσουν το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (KKK, Chinese Communist Party, CCC) [5] στην εξουσία, να απορροφήσουν εκ νέου την Ταϊβάν, να ελέγξουν τις Θάλασσες της Ανατολικής Κίνας και της Νοτίου Κίνας, και να ξαναφέρουν την Κίνα στην θέση που της ανήκει δικαιωματικά ως η κυρίαρχη δύναμη της Ασίας και η πιο ισχυρή χώρα του κόσμου. Για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, η χώρα ακολούθησε μια σχετικά υπομονετική και ειρηνική προσέγγιση για να επιτύχει αυτούς τους στόχους. Εστιασμένη στην οικονομική ανάπτυξη και φοβούμενη να μην την αγνοήσει η διεθνής κοινότητα, η Κίνα υιοθέτησε μια στρατηγική «ειρηνικής ανόδου», βασιζόμενη κυρίως στην οικονομική επιρροή [6] για να προωθήσει τα συμφέροντά της, και γενικά ακολουθώντας το απόφθεγμα του Κινέζου ηγέτη Ντενγκ Σιαοπίνγκ: «Κρύψε την δύναμη σου, περίμενε υπομονετικά την κατάλληλη στιγμή».

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η Κίνα έχει επεκταθεί επιθετικά σε πολλαπλά μέτωπα. Η διπλωματία του τύπου «Πολεμιστή Λύκου» [στμ: «Wolf Warrior», επιθετική διπλωματία που πήρε το όνομα της από την ομώνυμη κινεζική πολεμική ταινία] έχει αντικαταστήσει την διπλωματία της φιλίας. Οι αντιληπτές προσβολές από ξένους, όσο μικρές κι αν είναι, αντιμετωπίζονται με καταδίκη βορειοκορεατικού τύπου. Μια επιθετική στάση έχει διαρρεύσει σε κάθε τμήμα της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και φέρνει πολλές χώρες αντιμέτωπες με την σοβαρότερη απειλή τους εδώ και γενιές.

Αστυνομικοί στην Σαγκάη, τον Ιανουάριο του 2022. Aly Song / Reuters
-----------------------------------------------------------------------------

Αυτή η απειλή είναι πιο εμφανής στην θαλάσσια Ανατολική Ασία, όπου η Κίνα κινείται επιθετικά για να εδραιώσει τις τεράστιες εδαφικές διεκδικήσεις της. Το Πεκίνο παράγει πολεμικά πλοία ταχύτερα από οποιαδήποτε χώρα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο [7] και μετά, και έχει πλημμυρίσει τις ασιατικές θαλάσσιες οδούς με κινεζικά [σκάφη] της ακτοφυλακής και αλιευτικά σκάφη. Έχει τοποθετήσει στρατιωτικά φυλάκια σε όλη την Θάλασσα της Νοτίου Κίνας και έχει αυξήσει δραματικά την χρήση του εμβολισμού πλοίων και των εναέριων αναχαιτίσεων για να απωθήσει τους γείτονες από τις αμφισβητούμενες περιοχές. Στο Στενό της Ταϊβάν, κινεζικές στρατιωτικές περιπολίες, σε κάποιες από τις οποίες συμμετέχουν μια ντουζίνα πολεμικά πλοία και περισσότερα από 50 μαχητικά αεροσκάφη, περιφέρονται στην θάλασσα σχεδόν καθημερινά και κάνουν επιθέσεις προσομοίωσης σε ταϊβανέζικους και αμερικανικούς στόχους. Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν πει σε Δυτικούς αναλυτές ότι οι εκκλήσεις για εισβολή στην Ταϊβάν πολλαπλασιάζονται εντός του ΚΚΚ. Αξιωματούχοι του Πενταγώνου ανησυχούν ότι μια τέτοια επίθεση θα μπορούσε να είναι επικείμενη.

Η Κίνα έχει περάσει και στην οικονομική επίθεση. Το τελευταίο πενταετές πλάνο της κάνει έκκληση για κυριαρχία σε αυτά που οι Κινέζοι αξιωματούχοι αποκαλούν «σημεία ασφυξίας» (chokepoints) -αγαθά και υπηρεσίες χωρίς τα οποία δεν μπορούν να ζήσουν οι άλλες χώρες- και μετά την χρήση αυτής της κυριαρχίας, συν το δέλεαρ της εγχώριας αγοράς της Κίνας, για να εκφοβίσει τις χώρες ώστε να κάνουν παραχωρήσεις. Προς τον σκοπό αυτό, η Κίνα έχει γίνει ο κυρίαρχος χορηγός εξωτερικών δανείων, φορτώνοντας περισσότερες από 150 χώρες με χρέος άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Έχει επιδοτήσει μαζικά στρατηγικές βιομηχανίες για να αποκτήσει το μονοπώλιο σε εκατοντάδες ζωτικής σημασίας προϊόντα και έχει εγκαταστήσει το υλικό για ψηφιακά δίκτυα σε δεκάδες χώρες. Οπλισμένη με οικονομική μόχλευση, έχει χρησιμοποιήσει τον καταναγκασμό εναντίον περισσότερων από μια ντουζίνα χωρών τα τελευταία λίγα χρόνια. Σε πολλές περιπτώσεις, η τιμωρία ήταν δυσανάλογη με το υποτιθέμενο έγκλημα -για παράδειγμα, η επιβολή δασμών σε πολλές από τις εξαγωγές της Αυστραλίας αφότου η χώρα αυτή ζήτησε διεθνή έρευνα για την προέλευση της COVID-19.

Η Κίνα έχει γίνει επίσης μια ισχυρή αντιδημοκρατική δύναμη, πουλώντας προηγμένα εργαλεία τυραννίας σε όλο τον κόσμο. Με το να συνδυάζει κάμερες παρακολούθησης με την παρακολούθηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την τεχνητή νοημοσύνη, την βιομετρία και τις τεχνολογίες αναγνώρισης ομιλίας και προσώπου, η κινεζική κυβέρνηση έχει πρωτοπορήσει σε ένα σύστημα που επιτρέπει στους δικτάτορες να παρακολουθούν συνεχώς τους πολίτες και να τους τιμωρούν άμεσα, μπλοκάροντας την πρόσβασή τους στην χρηματοδότηση, στην εκπαίδευση, στην απασχόληση, στις τηλεπικοινωνίες, ή στα ταξίδια. Ο εξοπλισμός είναι το όνειρο ενός απολυτάρχη, και οι κινεζικές εταιρείες ήδη πωλούν και λειτουργούν πτυχές του [συστήματος αυτού] σε περισσότερες από 80 χώρες.

ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

Καθώς η Κίνα καίει ολοσχερώς ό,τι έχει απομείνει από την φιλελεύθερη τάξη, πυροδοτεί την διεθνή αντίδραση. Οι αρνητικές απόψεις για την χώρα έχουν εκτοξευθεί σε όλο τον κόσμο σε υψηλά [ποσοστά] που δεν έχουν παρατηρηθεί από την σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν το 1989. Μια έρευνα του 2021 από το Pew Research Center βρήκε ότι περίπου το 75% των ανθρώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ευρώπη, και στην Ασία είχαν δυσμενείς απόψεις για την Κίνα και δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη ότι ο πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, [8] θα συμπεριφερόταν υπεύθυνα στις παγκόσμιες υποθέσεις ή θα σεβόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα . Μια άλλη έρευνα, μια δημοσκόπηση του 2020 από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (Center for Strategic and International Studies), αποκάλυψε ότι περίπου το 75% των ελίτ της εξωτερικής πολιτικής στα ίδια μέρη πίστευαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η Κίνα ήταν να σχηματιστούν συνασπισμοί ομοϊδεατών χωρών εναντίον της. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αμφότερα τα πολιτικά κόμματα υποστηρίζουν τώρα μια σκληρή πολιτική έναντι της Κίνας. Η ΕΕ έχει ανακηρύξει επίσημα την Κίνα «συστημικό αντίπαλο». Στην Ασία, το Πεκίνο αντιμετωπίζει ανοιχτά εχθρικές κυβερνήσεις προς κάθε κατεύθυνση, από την Ιαπωνία και την Αυστραλία έως το Βιετνάμ και την Ινδία. Ακόμη και οι άνθρωποι σε χώρες που εμπορεύονται ιδιαίτερα με την Κίνα έχουν αρχίσει να πικραίνονται από αυτήν. Για παράδειγμα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι Νοτιοκορεάτες αντιπαθούν πλέον την Κίνα περισσότερο από όσο αντιπαθούν την Ιαπωνία, τον πρώην αποικιακό ηγεμόνα τους.

Το αντικινεζικό αίσθημα αρχίζει να συμπυκνώνεται σε απτή απώθηση. Η αντίσταση παραμένει εμβρυική και σποραδική, κυρίως διότι τόσες πολλές χώρες είναι ακόμη αγκιστρωμένες στο κινεζικό εμπόριο. Αλλά η συνολική τάση είναι σαφής: ετερόκλητοι δρώντες αρχίζουν να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να μειώσουν την ισχύ του Πεκίνου. Στην πορεία, αναδιατάσσουν τον κόσμο.

Η αναδυόμενη αντικινεζική τάξη απομακρύνεται θεμελιωδώς από την φιλελεύθερη τάξη, διότι στρέφεται σε μια διαφορετική απειλή. Ειδικότερα, η νέα τάξη ανατρέπει την σχετική έμφαση που δίνεται στον καπιταλισμό έναντι της δημοκρατίας. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η παλιά φιλελεύθερη τάξη προώθησε πρώτα τον καπιταλισμό και την δημοκρατία δεύτερη με μεγάλη διαφορά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ώθησαν τις ελεύθερες αγορές όσο μακριά μπορούσε να φτάσει η δύναμή τους, αλλά όταν υποχρεώθηκαν να επιλέξουν, σχεδόν πάντα υποστήριζαν τους δεξιούς αυταρχικούς έναντι των αριστερών δημοκρατών. Ο αποκαλούμενος ελεύθερος κόσμος ήταν κυρίως ένα οικονομικό κατασκεύασμα. Ακόμη και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν η προώθηση της δημοκρατίας επιδιώχθηκε ενθουσιωδώς στις Δυτικές πρωτεύουσες, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους συχνά έβαζαν στο ράφι τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα για να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά, όπως έκαναν πιο χαρακτηριστικά όταν οδήγησαν την Κίνα στον WTO.

Αλλά πλέον η οικονομική ανοικτότητα έχει γίνει εμπόδιο για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, διότι η Κίνα έχει στρογγυλοκάτσει σχεδόν σε κάθε πτυχή της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων. Αντί να πτωχεύσει λόγω της παγκοσμιοποίησης, το απολυταρχικό καπιταλιστικό σύστημα της Κίνας φαίνεται σχεδόν τέλεια σχεδιασμένο για να αρμέξει τις ελεύθερες αγορές για μερκαντιλιστικό κέρδος. Το Πεκίνο χρησιμοποιεί επιδοτήσεις και κατασκοπεία για να βοηθήσει τις εταιρείες του να κυριαρχήσουν στις παγκόσμιες αγορές και προστατεύει την εγχώρια αγορά του με μη δασμολογικούς φραγμούς. Λογοκρίνει τις ξένες ιδέες και τις εταιρείες στο δικό του Διαδίκτυο και έχει ελεύθερη πρόσβαση στο παγκόσμιο Διαδίκτυο για να κλέψει πνευματική ιδιοκτησία και να διασπείρει την προπαγάνδα του ΚΚΚ. Αναλαμβάνει ηγετικές θέσεις σε φιλελεύθερους διεθνείς θεσμούς, όπως το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Council) του ΟΗΕ, και στην συνέχεια τους κάμπτει προς μια ανελεύθερη κατεύθυνση. Απολαμβάνει την ασφαλή ναυτιλία σε όλο τον κόσμο για την εξαγωγική μηχανή του, με την ευγενική προσφορά του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ, και χρησιμοποιεί τον δικό του στρατό για να διεκδικήσει τον έλεγχο σε μεγάλες λωρίδες των Θαλασσών της Ανατολικής και της Νοτίου Κίνας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν αφυπνιστεί για τον κίνδυνο: η φιλελεύθερη τάξη και, ειδικότερα, η παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ενδυναμώνει στον πυρήνα της έναν επικίνδυνο αντίπαλο. Ως απάντηση, προσπαθούν να οικοδομήσουν μια νέα τάξη που θα αποκλείει την Κίνα, καθιστώντας την δημοκρατία προϋπόθεση για την πλήρη ένταξη. Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν έδωσε την πρώτη του συνέντευξη Τύπου, τον Μάρτιο του 2021, και περιέγραψε την σινο-αμερικανική αντιπαλότητα ως μέρος ενός ευρύτερου ανταγωνισμού μεταξύ της δημοκρατίας και της απολυταρχίας, δεν ήταν μια ρητορική φιοριτούρα. Χάρασσε μια γραμμή μάχης, βασισμένη σε μια ευρέως κοινή πεποίθηση ότι ο αυταρχικός καπιταλισμός αποτελεί θανάσιμη απειλή για τον δημοκρατικό κόσμο, μια [απειλή] που δεν μπορεί να ανασχεθεί από την φιλελεύθερη τάξη. Αντί να μεταρρυθμίσουν τους υφιστάμενους κανόνες, οι πλούσιες δημοκρατίες αρχίζουν να επιβάλλουν νέους, συνασπιζόμενες, υιοθετώντας προοδευτικά πρότυπα και πρακτικές, και απειλώντας να αποκλείσουν χώρες που δεν τις ακολουθούν. Οι δημοκρατίες δεν εξισορροπούν απλώς έναντι της Κίνας -αυξάνοντας τις αμυντικές δαπάνες τους και σχηματίζοντας στρατιωτικές συμμαχίες- αλλά και ανατάσσοντας τον κόσμο γύρω της.

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Η αρχιτεκτονική της νέας τάξης παραμένει ένα έργο σε εξέλιξη. Ωστόσο, δύο βασικά χαρακτηριστικά είναι ήδη ευδιάκριτα. Το πρώτο είναι ένα χαλαρό οικονομικό μπλοκ στηριζόμενο από το G-7, το γκρουπ των δημοκρατικών συμμάχων που ελέγχει περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου. Αυτές οι ηγετικές δυνάμεις, μαζί με έναν εναλλασσόμενο θίασο ομοϊδεατών κρατών, συνεργάζονται για να εμποδίσουν την Κίνα να μονοπωλήσει την παγκόσμια οικονομία. Η ιστορία έχει δείξει ότι οποιαδήποτε δύναμη κυριαρχεί στα στρατηγικά αγαθά και τις υπηρεσίες μιας εποχής κυριαρχεί σε εκείνη την εποχή. Τον 19ο αιώνα, το Ηνωμένο Βασίλειο κατάφερε να οικοδομήσει μια αυτοκρατορία στην οποία ο ήλιος δεν έδυε ποτέ, εν μέρει διότι έλεγξε τον σίδηρο, τον ατμό, και τον τηλέγραφο πιο γρήγορα από τους ανταγωνιστές του. Τον εικοστό αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτινάχθηκαν μπροστά από τις άλλες χώρες αξιοποιώντας τον χάλυβα, τα χημικά, τα ηλεκτρονικά, την αεροδιαστημική, και τις τεχνολογίες πληροφοριών. Τώρα, η Κίνα ελπίζει να κυριαρχήσει στους σύγχρονους στρατηγικούς τομείς -συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, της βιοτεχνολογίας, των ημιαγωγών, και των τηλεπικοινωνιών- και να υποβιβάσει τις άλλες οικονομίες σε καθεστώς υποταγής. Σε μια συνάντηση του 2017 στο Πεκίνο, ο Κινέζος πρωθυπουργός, Li Keqiang, είπε στον H. R. McMaster, τότε σύμβουλο εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, το πώς οραματιζόταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες θα ταιριάζουν στην παγκόσμια οικονομία στο μέλλον: ο ρόλος τους, θυμάται ο McMaster ότι έλεγε ο Li, «θα είναι απλώς να παρέχουν στην Κίνα τις πρώτες ύλες, τα γεωργικά προϊόντα, και την ενέργεια για να τροφοδοτήσει την παραγωγή των βιομηχανικών και καταναλωτικών προϊόντων αιχμής του κόσμου».

Για να αποφύγουν να γίνουν ένα γρανάζι σε μια κινεζική οικονομική αυτοκρατορία, οι ηγέτιδες δημοκρατίες έχουν αρχίσει να σχηματίζουν αποκλειστικά δίκτυα εμπορίου και επενδύσεων που έχουν σχεδιαστεί για να επιταχύνουν την πρόοδό τους σε κρίσιμους τομείς και να επιβραδύνουν [την πρόοδο] της Κίνας. Ορισμένες από αυτές τις συνεργασίες, όπως η Συνεργασία Ανταγωνιστικότητας και Ανθεκτικότητας ΗΠΑ-Ιαπωνίας (U.S. – Japan Competitiveness and Resilience Partnership), που ανακοινώθηκε το 2021, δημιουργούν κοινά έργα Έρευνας και Ανάπτυξης (R & D projects) για να βοηθήσουν τα μέλη να προχωρήσουν γρηγορότερα από την κινεζική καινοτομία. Άλλα προγράμματα εστιάζουν στην άμβλυνση της οικονομικής μόχλευσης της Κίνας αναπτύσσοντας εναλλακτικές στα κινεζικά προϊόντα και την [κινεζική] χρηματοδότηση. Η πρωτοβουλία Build Back Better World του G-7 και η Παγκόσμια Πύλη (Global Gateway) της ΕΕ, για παράδειγμα, θα παράσχουν στις φτωχές χώρες χρηματοδότηση για υποδομές ως εναλλακτική στην Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI) της Κίνας. Η Αυστραλία, η Ινδία, και η Ιαπωνία ένωσαν τις δυνάμεις τους για να ξεκινήσουν την Πρωτοβουλία Ανθεκτικότητας της Εφοδιαστικής Αλυσίδας (Supply Chain Resilience Initiative), η οποία προσφέρει κίνητρα στις εταιρείες τους να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους εκτός Κίνας. Και κατόπιν εντολής των Ηνωμένων Πολιτειών, οι χώρες που συνθέτουν περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας αγοράς εξοπλισμού κινητής τηλεφωνίας έχουν θεσπίσει ή εξετάζουν περιορισμούς εναντίον της Huawei, του κύριου παρόχου τηλεπικοινωνιών 5G της Κίνας.

Εν τω μεταξύ, οι δημοκρατικοί συνασπισμοί περιορίζουν την πρόσβαση της Κίνας σε προηγμένες τεχνολογίες. Η Ολλανδία, η Νότιος Κορέα, η Ταϊβάν, και οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, έχουν συνεργήσει για να αποκόψουν την Κίνα από τους προηγμένους ημιαγωγούς και τις μηχανές που τους κατασκευάζουν. Νέοι θεσμοί θέτουν τις βάσεις για ένα πλήρους κλίμακας πολυμερές καθεστώς ελέγχου των εξαγωγών. Το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΗΠΑ-ΕΕ (U.S.–EU Trade and Technology Council) δημιουργεί κοινά διατλαντικά πρότυπα για τον έλεγχο των εξαγωγών στην Κίνα και τις επενδύσεις εκεί στην τεχνητή νοημοσύνη και σε άλλες τεχνολογίες αιχμής. Η Πρωτοβουλία Ελέγχων Εξαγωγών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Export Controls and Human Rights Initiative), ένα κοινό έργο της Αυστραλίας, του Καναδά, της Δανίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, και των Ηνωμένων Πολιτειών που παρουσιάστηκε στα τέλη του 2021, προορίζεται να κάνει το ίδιο για τεχνολογίες που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τον ψηφιακό αυταρχισμό, όπως τα εργαλεία αναγνώρισης λόγου και προσώπου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι δημοκρατικοί σύμμαχοί τους διαπραγματεύονται επίσης εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες για να κάνουν διακρίσεις σε βάρος της Κίνας, θέτοντας σε ισχύ πρότυπα εργασίας, περιβάλλοντος και διακυβέρνησης που το Πεκίνο δεν θα ικανοποιήσει ποτέ. Τον Οκτώβριο του 2021, για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια νέα διευθέτηση που θα επιβάλλει δασμούς στους παραγωγούς αλουμινίου και χάλυβα που ασχολούνται με το ντάμπινγκ ή την ανθρακοβόρα παραγωγή, ένα μέτρο που δεν θα πλήξει καμία χώρα περισσότερο από την Κίνα.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της αναδυόμενης τάξης είναι ένα διπλό στρατιωτικό φράγμα για την ανάσχεση της Κίνας. Το εσωτερικό στρώμα αποτελείται από αντιπάλους που συνορεύουν με τις Θάλασσες της Ανατολικής Κίνας και της Νοτίου Κίνας. Πολλοί από αυτούς —συμπεριλαμβανομένης της Ινδονησίας, της Ιαπωνίας, των Φιλιππίνων, της Ταϊβάν, και του Βιετνάμ— «φορτώνουν» κινητούς εκτοξευτές πυραύλων και νάρκες. Ο στόχος είναι να μετατραπούν σε αιχμηρούς ακανθόχοιρους, ικανούς να στερήσουν από την Κίνα τον θαλάσσιο και εναέριο έλεγχο κοντά στις ακτές τους. Αυτές οι προσπάθειες ενισχύονται τώρα από ένα εξωτερικό στρώμα δημοκρατικών δυνάμεων —κυρίως την Αυστραλία, την Ινδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτές οι δημοκρατίες παρέχουν βοήθεια, όπλα, και πληροφορίες στους γείτονες της Κίνας˙ εκπαιδεύονται μαζί ώστε να μπορούν να πραγματοποιούν χτυπήματα με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στις κινεζικές δυνάμεις και να αποκλείσουν τις εισαγωγές πετρελαίου της Κίνας˙ και οργανώνουν πολυεθνικές ασκήσεις ελευθερίας της πλοήγησης σε όλη την περιοχή, ειδικά κοντά σε βράχους, υφάλους, και νησιά που κατέχονται από την Κίνα σε αμφισβητούμενες περιοχές.

Αυτή η συνεργασία ασφαλείας γίνεται ισχυρότερη και πιο θεσμοθετημένη. Παρατηρήστε την επανανάδυση του Τετραμερούς Διαλόγου για την Ασφάλεια (Quadrilateral Security Dialogue), ή αλλιώς Quad —ενός συνασπισμού αποτελούμενου από την Αυστραλία, την Ινδία, την Ιαπωνία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες που είχε αδρανήσει λίγο μετά την ίδρυσή του, το 2007. Ή δείτε την δημιουργία νέων Συμφώνων, με πιο αξιοσημείωτο το AUKUS , μια συμμαχία που συνδέει την Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρωταρχικός στόχος όλης αυτής της δραστηριότητας είναι να διατηρηθεί το εδαφικό status quo στην Ανατολική Ασία. Αλλά ένας πιο σαφής στόχος είναι να σωθεί η Ταϊβάν, η δημοκρατία στην πρώτη γραμμή που κινδυνεύει περισσότερο από την κινεζική κατάκτηση. Η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπτύξει ένα κοινό σχέδιο μάχης για την υπεράσπιση του νησιού και τον Νοέμβριο του 2021, ο Peter Dutton, ο υπουργός Άμυνας της Αυστραλίας, είπε πως ήταν «αδιανόητο» να μην συμμετάσχει και η χώρα του στην μάχη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, έχει εγκρίνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας και της διεθνούς αναγνώρισης της Ταϊβάν.

Εκτελώντας μια κινέζικη στρατιωτική άσκηση στην Θάλασσα της Νοτίου Κίνας, τον Απρίλιο του 2018. China Stringer Network / Reuters
--------------------------------------------------------------------------

Αν ειδωθούν μεμονωμένες, αυτές οι προσπάθειες φαίνονται ανοργάνωτες και αντιδραστικές. Συλλογικά, ωστόσο, προδίδουν ένα θετικό όραμα για μια δημοκρατική τάξη πραγμάτων, ένα όραμα που διαφέρει θεμελιωδώς από το μερκαντιλιστικό μοντέλο της Κίνας και επίσης από την παλιά διεθνή τάξη, με τη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία στον πυρήνα της. Εμφυσώντας εργασιακά [πρότυπα] και πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στις οικονομικές συμφωνίες, το νέο όραμα δίνει προτεραιότητα στους ανθρώπους έναντι των εταιρικών κερδών και της κρατικής ισχύος. Ανυψώνει επίσης το παγκόσμιο περιβάλλον από ένα απλό εμπόρευμα σε έναν κοινό, και από κοινού προστατευόμενο, πόρο. Με το να συνδέει τις δημοκρατικές κυβερνήσεις σε ένα αποκλειστικό δίκτυο, η νέα τάξη πραγμάτων επιχειρεί να υποχρεώσει τις χώρες να κάνουν μια σειρά από αξιολογικές κρίσεις και να επιβάλλει πραγματικές κυρώσεις για την ανελεύθερη συμπεριφορά. Θέλετε να φτιάξετε ενεργοβόρο χάλυβα με κακοπληρωμένη εργασία; Ετοιμαστείτε να χτυπηθείτε με δασμούς από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Σκέφτεστε να προσαρτήσετε διεθνή ύδατα; Αναμείνετε μια επίσκεψη από μια πολυεθνική αρμάδα.

Εάν η Κίνα συνεχίσει να τρομάζει τις δημοκρατίες ώστε να [οδηγηθούν να] αναλάβουν συλλογική δράση, τότε θα μπορούσε να επιφέρει τις πιο σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια διακυβέρνηση εδώ και μια ή περισσότερες γενιές. Με την ανάσχεση της ναυτικής επέκτασης της Κίνας, για παράδειγμα, το σύστημα θαλάσσιας ασφάλειας στην Ανατολική Ασία θα μπορούσε να γίνει ένας πανίσχυρος μηχανισμός επιβολής του δικαίου της θάλασσας. Με την εισαγωγή δασμών άνθρακα στις εμπορικές συμφωνίες για [να γίνουν] διακρίσεις σε βάρος της Κίνας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα μπορούσαν να υποχρεώσουν τους παραγωγούς να μειώσουν τις εκπομπές τους, δημιουργώντας ακούσια την βάση για έναν de facto διεθνή φόρο άνθρακα. Η επιτυχία της Quad στην παροχή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων εμβολίων κατά της COVID-19 στη Νοτιοανατολική Ασία, μια προσπάθεια για να αποσπάσει τις καρδιές και τα μυαλά από το Πεκίνο, έχει προσφέρει ένα σχέδιο για την καταπολέμηση μελλοντικών πανδημιών. Συμμαχικές προσπάθειες για την αποτροπή της εξάπλωσης του ψηφιακού αυταρχισμού θα μπορούσαν να εμπνεύσουν νέες διεθνείς ρυθμίσεις για τις ψηφιακές ροές και την ιδιωτικότητα των δεδομένων, και η επιτακτική ανάγκη του ανταγωνισμού με την Κίνα θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια πρωτόγνωρη εκτίναξη των δαπανών για Έρευνα και Ανάπτυξη και υποδομές σε όλο τον κόσμο.

Όπως οι τάξεις του παρελθόντος, η αναδυόμενη [τάξη] είναι μια τάξη αποκλεισμού, που συντηρείται από φόβο και επιβάλλεται μέσω του καταναγκασμού. Σε αντίθεση με τις περισσότερες τάξεις πραγμάτων του παρελθόντος, ωστόσο, κατευθύνεται προς προοδευτικούς σκοπούς.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Η ιστορία της οικοδόμησης διεθνών τάξεων είναι μια ιστορία άγριου ανταγωνισμού μεταξύ συστημάτων που συγκρούονται, όχι αρμονικής συνεργασίας. Στις καλύτερες περιπτώσεις, αυτός ο ανταγωνισμός πήρε την μορφή ενός ψυχρού πολέμου, με κάθε πλευρά να αγωνίζεται για το πλεονέκτημα και να δοκιμάζει η μια την άλλη με κάθε τρόπο εκτός από την στρατιωτική βία. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, ο ανταγωνισμός τελικά φούντωσε σε πόλεμο με πυρά και τελείωσε με την μια πλευρά να συντρίβει την άλλη. Στην συνέχεια, η νικήτρια τάξη πραγμάτων είχε την εξουσία μέχρι που καταστράφηκε από έναν νέο ανταγωνιστή -ή μέχρι που απλώς κατέρρευσε χωρίς μια εξωτερική απειλή να την κρατήσει ενωμένη.

Σήμερα, ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός υπευθύνων χάραξης πολιτικής και ειδημόνων ζητούν μια νέα συμφωνία δυνάμεων που θα διευθετήσει τα προβλήματα του κόσμου και θα διαιρέσει τον πλανήτη σε σφαίρες επιρροής. Αλλά η ιδέα μιας τάξης που δεν αποκλείει κανέναν, στην οποία δεν κυριαρχεί το όραμα καμίας δύναμης, αποτελεί μια φαντασίωση που μπορεί να υπάρξει μόνο στην φαντασία των ιδεαλιστών της παγκόσμιας διακυβέρνησης και των ακαδημαϊκών θεωρητικών. Υπάρχουν μόνο δύο τάξεις πραγμάτων υπό κατασκευή αυτή την στιγμή —μια υπό την ηγεσία της Κίνας και μια υπό την ηγεσία των ΗΠΑ— και ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μετατρέπεται ταχέως σε σύγκρουση [9] μεταξύ της απολυταρχίας και της δημοκρατίας, καθώς αμφότερες οι χώρες αυτοπροσδιορίζονται η μια εναντίον της άλλης και προσπαθούν να εμφυσήσουν τους αντίστοιχους συνασπισμούς τους με ιδεολογικό σκοπό. Η Κίνα τοποθετείται ως ο υπερασπιστής της ιεραρχίας και της παράδοσης του κόσμου ενάντια σε μια παρακμιακή και άτακτη Δύση˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκαλούν καθυστερημένα μια νέα συμμαχία για να ελέγξουν την κινεζική ισχύ και να κάνουν τον κόσμο ασφαλή για την δημοκρατία.

Αυτή η σύγκρουση των συστημάτων θα καθορίσει τον 21ο αιώνα και θα διαιρέσει τον κόσμο. Η Κίνα θα θεωρήσει την αναδυόμενη δημοκρατική τάξη ως μια στρατηγική ανάσχεσης που είναι σχεδιασμένη για να στραγγαλίσει την οικονομία της και να ανατρέψει το καθεστώς της. Ως απάντηση, θα επιδιώξει να προστατευτεί, διεκδικώντας μεγαλύτερο στρατιωτικό έλεγχο στις ζωτικής σημασίας θαλάσσιες οδούς της, χαράσσοντας αποκλειστικές οικονομικές ζώνες για τις επιχειρήσεις της και στηρίζοντας αυταρχικούς συμμάχους καθώς θα σπέρνει το χάος στις δημοκρατίες. Η ραγδαία αύξηση της κινεζικής καταστολής και επιθετικότητας, με την σειρά της, θα ωθήσει περαιτέρω τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους να αποφύγουν το Πεκίνο και να οικοδομήσουν μια δημοκρατική τάξη. Για μια μικρή γεύση του πώς μπορεί να μοιάζει αυτός ο φαύλος κύκλος, αναλογιστείτε τι συνέβη τον Μάρτιο του 2021, όταν ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, και η ΕΕ επέβαλαν κυρώσεις σε τέσσερις Κινέζους αξιωματούχους για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην [επαρχία] Σιντζιάνγκ. Οι κυρώσεις ισοδυναμούσαν με χάδι, αλλά το Πεκίνο τις ερμήνευσε ως επίθεση στην κυριαρχία του και εξαπέλυσε έναν διπλωματικό εξάψαλμο και μια σωρεία οικονομικών κυρώσεων. Η ΕΕ ανταπέδωσε τα πυρά, παγώνοντας την προτεινόμενη Συνολική Συμφωνία ΕΕ-Κίνας για τις Επενδύσεις (EU–China Comprehensive Agreement on Investment).

Τα επόμενα χρόνια, οι εμπορικοί και τεχνολογικοί πόλεμοι μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών που ξεκίνησαν κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ [10] θα μαίνονται καθώς αμφότερες οι πλευρές θα προσπαθούν να επεκτείνουν τις αντίστοιχες σφαίρες [επιρροής] τους. Άλλες χώρες θα δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να αντισταθμίσουν [το ρίσκο για τα στοιχήματά τους] διατηρώντας δεσμούς με αμφότερα τα μπλοκ. Αντίθετα, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πιέσουν τους εταίρους τους να διαλέξουν πλευρά, αναγκάζοντάς τους να αναδρομολογήσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες τους και να υιοθετήσουν συλλήβδην το οικοσύστημα τεχνολογιών και προτύπων της τάξης πραγμάτων της μιας πλευράς. Το Διαδίκτυο θα χωριστεί στα δύο. Όταν οι άνθρωποι ταξιδεύουν από την μια τάξη στην άλλη —αν μπορούν καν να λάβουν βίζα— θα εισέρχονται σε μια διαφορετική ψηφιακή σφαίρα. Τα τηλέφωνά τους δεν θα λειτουργούν, ούτε οι αγαπημένοι τους ιστότοποι, οι λογαριασμοί email τους, ή οι πολύτιμες εφαρμογές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο πολιτικός πόλεμος μεταξύ των δύο συστημάτων θα ενταθεί, καθώς έκαστο θα προσπαθεί να υπονομεύσει την εσωτερική νομιμοποίηση και την διεθνή ελκυστικότητα του ανταγωνιστή του. Στις θαλάσσιες οδούς της Ανατολικής Ασίας θα υπάρχει όλο και μεγαλύτερη συμφόρηση από πολεμικά πλοία και οι αντίπαλες δυνάμεις θα βιώνουν συχνές στενές επαφές.

Η αντιπαράθεση θα τελειώσει μόνο όταν η μια πλευρά νικήσει ή εξαντλήσει την άλλη. Προς το παρόν, οι γνώστες τάσσονται με την πλευρά των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν πολύ περισσότερο πλούτο και στρατιωτικά στοιχεία από την Κίνα και καλύτερες προοπτικές για μελλοντική ανάπτυξη. Στις αρχές της δεκαετίας του 2030, ο Σι, ένας παχύσαρκος καπνιστής με μια αγχωτική δουλειά, θα βρίσκεται στα 80 του, εάν είναι ακόμη ζωντανός. Η δημογραφική κρίση της Κίνας θα ενταθεί, με την χώρα να προβλέπεται να χάσει περίπου 70 εκατομμύρια ενήλικες σε ηλικία εργασίας και να αποκτήσει 130 εκατομμύρια ηλικιωμένους πολίτες από τώρα έως τότε. Εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε κινεζικά δάνεια στο εξωτερικό θα είναι πληρωτέα και πολλοί από τους ξένους εταίρους της Κίνας δεν θα είναι σε θέση να τα εξοφλήσουν. Είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το πώς μια χώρα που αντιμετωπίζει τόσες πολλές προκλήσεις θα μπορούσε να διατηρήσει επί μακρόν την δική της διεθνή τάξη πραγμάτων, ειδικά ενώπιον της αποφασιστικής αντίθεσης από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου.

Ωστόσο, είναι κάθε άλλο παρά εγγυημένο ότι η υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών δημοκρατική τάξη θα διατηρηθεί ενωμένη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να υποστούν συνταγματική κρίση στις προεδρικές εκλογές του 2024 και να καταρρεύσουν σε μια εμφύλια διαμάχη. Ακόμα κι αν ετούτο δεν συμβεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους μπορεί να διασπαστούν από τις δικές τους διαιρέσεις. Ο δημοκρατικός κόσμος υφίσταται την μεγαλύτερη κρίση εμπιστοσύνης και ενότητας από την δεκαετία του 1930. Ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός, και η αντίθεση στην παγκοσμιοποίηση αυξάνονται, καθιστώντας δύσκολη την συλλογική δράση. Οι δημοκρατίες της Ανατολικής Ασίας έχουν συνεχείς εδαφικές διαμάχες μεταξύ τους. Πολλοί Ευρωπαίοι βλέπουν την Κίνα περισσότερο ως μια οικονομική ευκαιρία παρά ως μια στρατηγική απειλή και αμφιβάλλουν σοβαρά για την αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών ως συμμάχου, έχοντας υπομείνει τέσσερα χρόνια δασμών και περιφρόνησης υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος θα μπορούσε σύντομα να επιστρέψει στην εξουσία. Οι Ευρωπαίοι έχουν επίσης διαφορετικές απόψεις από τους Αμερικανούς για την ασφάλεια των δεδομένων και την ιδιωτικότητα, και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούνται την τεχνολογική κυριαρχία ΗΠΑ σχεδόν όσο και την κινεζική ψηφιακή ηγεμονία. Η Ινδία ίσως να μην είναι έτοιμη να εγκαταλείψει την παραδοσιακή πολιτική της μη ευθυγράμμισης και να υποστηρίξει μια δημοκρατική τάξη πραγμάτων, ειδικά όταν γίνεται πιο καταπιεστική στο εσωτερικό, και μια τάξη που είναι οικοδομημένη γύρω από την δημοκρατία θα δυσκολευτεί να δημιουργήσει παραγωγικές συνεργασίες με απολυταρχίες που θα ήταν σημαντικοί εταίροι σε οποιαδήποτε συμμαχία εναντίον της Κίνας, όπως η Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ. Ο φόβος για την Κίνα είναι μια ισχυρή δύναμη, αλλά ίσως να μην είναι αρκετά ισχυρή για να καλύψει τις πολλές ρωγμές που υπάρχουν εντός του αναδυόμενου αντικινεζικού συνασπισμού.

Εάν αυτός ο συνασπισμός αποτύχει να στερεοποιήσει την διεθνή τάξη του, τότε ο κόσμος θα διολισθήσει σταθερά στην αναρχία, έναν αγώνα μεταξύ αδίστακτων δυνάμεων και περιφερειακών μπλοκ όπου οι ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι βιώνουν ό,τι πρέπει. Κάποιοι μελετητές υποθέτουν —ή ελπίζουν— ότι ένας κόσμος χωρίς τάξεις θα τακτοποιηθεί μόνος του, ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα χαράξουν σταθερές σφαίρες επιρροής και θα αποφύγουν την σύγκρουση ή ότι η εξάπλωση του διεθνούς εμπορίου και των πεφωτισμένων ιδεών θα διατηρήσουν με φυσικό τρόπο την παγκόσμια ειρήνη και την ευημερία. Αλλά η ειρήνη και η ευημερία είναι αφύσικες. Όταν επιτυγχάνονται, είναι το αποτέλεσμα της διαρκούς συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων —δηλαδή μιας διεθνούς τάξης.

ΕΝΤΕΙΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η ιστορία δείχνει ότι οι εποχές της ρευστής πολυπολικότητας συνήθως τελειώνουν με καταστροφή, ανεξάρτητα από τις λαμπρές ιδέες ή τις προηγμένες τεχνολογίες που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή. Τα τέλη του 18ου αιώνα έγιναν μάρτυρες του απόγειου του Διαφωτισμού στην Ευρώπη, πριν η ήπειρος κατέβει στην κόλαση των Ναπολεόντειων Πολέμων. Στις αρχές του 20ου αιώνα, τα πιο αιχμηρά μυαλά του κόσμου προέβλεψαν το τέλος της σύγκρουσης των μεγάλων δυνάμεων, καθώς οι σιδηρόδρομοι, τα τηλεγραφικά καλώδια, και τα ατμόπλοια συνέδεαν τις χώρες πιο κοντά μεταξύ τους. Ακολούθησε γρήγορα ο χειρότερος πόλεμος στην ιστορία μέχρι εκείνο το σημείο. Η θλιβερή και παράδοξη πραγματικότητα είναι ότι οι διεθνείς τάξεις πραγμάτων είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή του χάους, ωστόσο συνήθως αναδύονται μόνο σε περιόδους αντιπαλότητας των μεγάλων δυνάμεων. Ο ανταγωνισμός με την Κίνα [11] θα είναι γεμάτος κινδύνους για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, αλλά ίσως είναι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν ακόμη μεγαλύτεροι κίνδυνοι.

Για να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να έχουν μια πιο πεφωτισμένη άποψη για τα συμφέροντά τους από όσο είχαν ακόμη και κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, τα οικονομικά συμφέροντά τους συμβάδιζαν καλά με τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Η απλή απληστία, αν μη τι άλλο, θα μπορούσε να αναγκάσει τα καπιταλιστικά κράτη να συνασπισθούν για να προστατεύσουν την ιδιωτική ιδιοκτησία από μια κομμουνιστική επίθεση. Τώρα, ωστόσο, η επιλογή δεν είναι τόσο απλή, διότι το να υψώσει κάποιος το ανάστημά του στην Κίνα θα συνεπάγεται σημαντικό οικονομικό κόστος, ειδικά βραχυπρόθεσμα. Ετούτο το κόστος ίσως ωχριούσε σε σύγκριση με το μακροπρόθεσμο κόστος του business as usual με το Πεκίνο -η κινεζική κατασκοπεία έχει εκτιμηθεί ότι στερεί μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες κάπου ανάμεσα στα 200 δισεκατομμύρια και τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως - για να μην πούμε τίποτα για τα ηθικά διλήμματα και τους γεωπολιτικούς κινδύνους της συνεργασίας με ένα βάναυσο ολοκληρωτικό καθεστώς με ρεβανσιστικές φιλοδοξίες. Ωστόσο, η ικανότητα να γίνει ένας τέτοιος πεφωτισμένος υπολογισμός υπέρ της αντιμετώπισης της Κίνας ίσως να είναι πέρα από τις δυνατότητες οποιουδήποτε έθνους, ειδικά όσων είναι τόσο πολωμένα όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλοί από τους δημοκρατικούς συμμάχους τους.

Αν υπάρχει οποιαδήποτε ελπίδα, αυτή έγκειται σε μια ανανεωμένη δέσμευση στις δημοκρατικές αξίες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους μοιράζονται μια κοινή φιλοδοξία για μια διεθνή τάξη που είναι βασισμένη σε δημοκρατικές αρχές και κατοχυρωμένη σε διεθνείς συμφωνίες και νόμους. Ο πυρήνας μιας τέτοιας τάξης σφυρηλατείται στην δοκιμασία του ανταγωνισμού με την Κίνα και θα μπορούσε να ολοκληρωθεί στην πιο πεφωτισμένη τάξη πραγμάτων που έχει δει ποτέ ο κόσμος - έναν γνήσια ελεύθερο κόσμο. Αλλά για να φτάσουν εκεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να ενστερνιστούν τον ανταγωνισμό με την Κίνα και να βαδίσουν μπροστά μαζί μέσω ακόμη ενός μακρού σκοτεινού αγώνα.

*Το δοκίμιο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 78 (Οκτώβριος - Νοέμβριος 2022) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Unrivaled-America-Superpower-Cornell-Security/dp/...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-02-05/kevin-r...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-11-29/can-cold-war-hi...
[4] https://www.foreignaffairs.com/tags/nationalism
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2020-12-04/chinese-communi...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-04-20/how-not-win-all...
[7] https://www.foreignaffairs.com/tags/world-war-ii
[8] https://www.foreignaffairs.com/tags/xi-jinping
[9] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2021-11-17/us-milita...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2016-11-30/how-trump-can-s...
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-12-09/xi-jinpings-new...

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/china/new-world-order-enemies-my-enemy-china

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition