Η βόμβα στο φόντο

Σε μια σημαντική ομιλία την περασμένη εβδομάδα, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ανακοίνωσε ότι ανέστειλε την συμμετοχή της χώρας του στην συνθήκη New START, τη μοναδική εναπομείνασα σημαντική συμφωνία ελέγχου πυρηνικών όπλων της Ρωσίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απείλησε επίσης να επαναλάβει τις δοκιμές πυρηνικών όπλων. Οι δηλώσεις προκάλεσαν αναστάτωση στην διεθνή κοινότητα. Αυτές οι ενέργειες αποτελούν ένα ακόμη παράδειγμα της προθυμίας του Πούτιν να αξιοποιήσει το πυρηνικό του οπλοστάσιο, κρεμώντας το σαν το ξίφος του Δαμοκλή πάνω από την Δύση, προκειμένου να περιορίσει την υποστήριξη του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.

Σε στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα, τον Μάιο του 2021. Maxim Shemetov / Reuters / Foreign Affairs illustration
-------------------------------------------------

Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, οι Ρώσοι ηγέτες έχουν διατυπώσει πολλές σαφείς πυρηνικές απειλές κατά της Ουκρανίας και του ΝΑΤΟ. Τον Απρίλιο, ο Πούτιν υποσχέθηκε να απαντήσει στην εξωτερική παρέμβαση στην σύγκρουση με «ταχεία, αστραπιαία» ανταπόδοση. «Έχουμε όλα τα εργαλεία για αυτό», πρόσθεσε, «αυτά για τα οποία κανείς δεν μπορεί να καυχηθεί». Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν έχει υπάρξει καμία σημαντική ή αισθητή αλλαγή στην επιχειρησιακή ετοιμότητα των πυρηνικών όπλων είτε στην Ρωσία είτε στις Δυτικές χώρες.

Ορισμένοι παρατηρητές βλέπουν την απόφαση της Ρωσίας να μην χρησιμοποιήσει ακόμη πυρηνικά όπλα ως απόδειξη ότι δεν θα το κάνει ποτέ. Αλλά αυτή η εκτίμηση προϋποθέτει ότι ο Πούτιν είναι ένας λογικός δρων και δεν θα διακινδύνευε την καταστροφή και το καθεστώς παρία που θα ακολουθούσε οποιαδήποτε ρωσική ανάπτυξη ενός τέτοιου όπλου. Δυστυχώς, δεν είναι καθόλου σαφές ότι η πυρηνική ακροσφαλής πολιτική της Ρωσίας είναι απλή μπλόφα. Επιπλέον, τα πυρηνικά όπλα στον πόλεμο στην Ουκρανία δεν είναι αξιοσημείωτα λόγω της απουσίας τους, αλλά μάλλον για το πώς πλαισιώνουν την σύγκρουση. Με το να αποτρέπει τη μεγαλύτερη παρέμβαση του ΝΑΤΟ, το ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο συνέβαλε στην παράταση του πολέμου και καθιστά δυσκολότερη την επίτευξη οποιασδήποτε συμβατικής επίλυσης των μαχών. Η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι αναμφίβολα η πιο επικίνδυνη πυρηνική αντιπαράθεση μετά την κουβανική πυραυλική κρίση του 1962. Όπως έδειξε η περασμένη χρονιά της σφαγής και της ταραχής, τα πυρηνικά όπλα έχουν καταστροφική δύναμη ακόμα και όταν παραμένουν κλειδωμένα στα σιλό τους —και οι κυβερνήσεις πρέπει να ενισχύσουν το ταμπού ενάντια στην χρήση τους.

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΑΝΑΣΧΕΣΗ

Στο πλαίσιο του πολέμου της Ουκρανίας, τα πυρηνικά όπλα έχουν ωφελήσει κυρίως την Ρωσία. Ο Πούτιν επικαλέστηκε την πυρηνική του ισχύ για να αποτρέψει το ΝΑΤΟ από οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση για λογαριασμό της Ουκρανίας. Αυτή η αποτροπή λειτούργησε: η Δύση είναι (λογικά) απρόθυμη να μπει απευθείας στον πόλεμο ή ακόμη και να δώσει στην Ουκρανία μεγάλης εμβέλειας δύναμη πυρός που θα μπορούσε να φτάσει μακριά μέσα στην Ρωσία, από φόβο ότι τέτοια βοήθεια θα μπορούσε να καταλήξει να πυροδοτήσει μια αποκαλυπτική πυρηνική σύγκρουση. Ως αποτέλεσμα, ο πόλεμος πιθανότατα θα διαρκέσει περισσότερο από όσο θα το έκανε εάν η Δύση έμπαινε στη μάχη. Ένας μακρότερος πόλεμος θα οδηγήσει σε πολλούς περισσότερους θανάτους και περαιτέρω καταστροφές. Εάν τα πυρηνικά όπλα δεν έμπαιναν στον υπολογισμό, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την ανώτερη συμβατική τους δύναμη πυρός πιο αποτελεσματικά στην άμυνα της Ουκρανίας για να κερδίσουν τον πόλεμο γρήγορα. Αλλά τα πυρηνικά του Πούτιν εξουδετερώνουν την συμβατική στρατιωτική υπεροχή της Δύσης.

Είναι επίσης πιθανό τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας να ενθάρρυναν τον Πούτιν να εισβάλει εξαρχής, επειδή δεν θα είχε επιτεθεί στην Ουκρανία χωρίς έναν τρόπο να κρατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έξω από τον πόλεμο. Φυσικά, ο Πούτιν εκτίμησε λανθασμένα την σχετική ισχύ του ρωσικού στρατού. Αλλά οι Ρώσοι ηγέτες γνωρίζουν την κατωτερότητα του συμβατικού στρατού τους σε σχέση με την Δύση. Το γεγονός ότι οι Ρώσοι ηγέτες εξέδωσαν τόσες πολλές σαφείς πυρηνικές απειλές υποδηλώνει ότι έβλεπαν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο ως τρόπο αντιστάθμισης.

Βεβαίως, τα πυρηνικά όπλα στα οπλοστάσια πολλών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ προφανώς απέτρεψαν την Ρωσία από την επέκταση του πολέμου σε χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, ή τα κράτη της Βαλτικής. Από αυτή την άποψη, η πυρηνική αποτροπή έχει σαφώς βοηθήσει στο να προληφθεί ένας ευρύτερος πόλεμος.

Αλλά παρέτεινε επίσης τον συμβατικό πόλεμο, με μεγαλύτερο κόστος για όλους, ειδικά για τον ουκρανικό λαό. Ένας σκληρός, βάναυσος πόλεμος φθοράς θα μπορούσε να συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς καμία πλευρά να μπορεί να επιφέρει ένα οριστικό χτύπημα νοκ-άουτ. Σε έναν τέτοιο πόλεμο, η Ρωσία διατηρεί ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της Ουκρανίας λόγω του πολύ μεγαλύτερου πληθυσμού και του μεγαλύτερου στρατού της.

ΜΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΤΙΓΜΗ

Ορισμένοι Δυτικοί αναλυτές προτείνουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αντιπαρατεθούν στην μπλόφα του Κρεμλίνου -θα πρέπει να υποστηρίξουν πιο ευθέως τους Ουκρανούς και να διώξουν τις ρωσικές δυνάμεις από την Ουκρανία. Οι Ρώσοι ηγέτες έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει για κλιμάκωση εάν η Δύση συνεχίσει να εξοπλίζει την Ουκρανία, αλλά, σύμφωνα με το επιχείρημα, το Κρεμλίνο στην πραγματικότητα δεν θα καταφύγει στα πυρηνικά όπλα και [δεν] θα σπάσει το ταμπού σχετικά με την χρήση τους. Ως αποτέλεσμα, πολλοί παρατηρητές, ως επί το πλείστον εκτός κυβέρνησης, υιοθετούν μια αδιάφορη προσέγγιση στον κίνδυνο της πυρηνικής κλιμάκωσης.