Το Ιράκ διαλύεται ησύχως

Επιφανειακά, το Ιράκ φαίνεται να έχει επιτύχει κάποιο μέτρο σταθερότητας. Η χώρα έχει επιτέλους μια λειτουργική κυβέρνηση μετά από ένα πολυετές πολιτικό κενό. Η τρομοκρατική βία έχει μειωθεί στο χαμηλότερο ποσοστό από την εισβολή των ΗΠΑ το 2003. Ακόμη και οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές της χώρας -που αποτελούσαν επί μακρόν πηγή έντασης με την Ουάσιγκτον- έχουν μειώσει σημαντικά τις επιθέσεις τους σε αμερικανικές διπλωματικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Σε ομιλία του στις 4 Μαΐου στο Washington Institute for Near East, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Τζέικ Σάλιβαν, απέδωσε τη μείωση των επιθέσεων κατά αμερικανικών συμφερόντων σε μια στρατηγική των ΗΠΑ που βασίζεται στους «δύο πυλώνες, της αποτροπής και της διπλωματίας».

Ο Qais al-Khazali, ηγέτης της Asaib Ahl al-Haq, μιλώντας στην Βαγδάτη, τον Ιανουάριο του 2022. Ahmed Saad / Reuters
---------------------------------------------------------

Όπως δείχνει η ομιλία του Σάλιβαν, η ομάδα εθνικής ασφάλειας του προέδρου, Τζο Μπάιντεν, βλέπει μια ήρεμη Μέση Ανατολή ως αυτοσκοπό -συμπεριλαμβανομένου του Ιράκ. Αν και ο Σάλιβαν έσπευσε να προσθέσει ότι «δεν βγάζει την σημαία της νίκης στο Ιράκ» και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να έχουν «μια ευρεία ατζέντα» για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Βαγδάτης από την Τεχεράνη, το πραγματικό μέτρο της επιτυχίας του ήταν σαφώς η αποκλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των υποστηριζόμενων από το Ιράν πολιτοφυλακών που κυριαρχούν στην ιρακινή κυβέρνηση. Ο Λευκός Οίκος πιστεύει ότι η περιφερειακή αποκλιμάκωση είναι απαραίτητη για να μπορέσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να επικεντρωθούν στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα. Αλλά στο Ιράκ, αυτή η προσέγγιση υπόσχεται να έχει μακροπρόθεσμο κόστος: η επιθυμία των ΗΠΑ για ηρεμία γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους συμμάχους της Τεχεράνης για την αποσταθεροποίηση της [αμερικανικής] πολιτικής.

Το Ιράκ ίσως να φαίνεται ήρεμο, αλλά τα φαινόμενα απατούν. Η χώρα εισέρχεται σε μια μοναδικά επικίνδυνη περίοδο: οι σύμμαχοι του Ιράν έχουν αποκτήσει πρωτοφανή έλεγχο του κοινοβουλίου, της δικαιοσύνης, και της εκτελεστικής εξουσίας του Ιράκ, και χειραγωγούν ταχύτατα το πολιτικό σύστημα προς όφελός τους και λεηλατούν το κράτος από τους πόρους του. Η εφησυχαστική στάση της Ουάσινγκτον απέναντι σε αυτά τα γεγονότα το μόνο που κάνει είναι να την προετοιμάζει για [μια] δαπανηρή εμπλοκή αργότερα. Το Ιράκ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και μια χώρα της οποίας η κατάρρευση θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή μέσω της εξάπλωσης των προσφύγων και της τρομοκρατίας. Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων δεν αποτέλεσε ποτέ δικαιολογία για την αποσιώπηση των απειλών που αντιμετωπίζει η χώρα -και δεν θα πρέπει να αποτελέσει τώρα.

ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΩΝ

Το Ιράκ έχει περάσει πολλές σκοτεινές στιγμές από το 2003, αλλά καμία δεν στερήθηκε ελπίδας όσο σήμερα. Ναι, το Ιράκ έχει μια κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Mohammed Shia al-Sudani, και το Πλαίσιο Συντονισμού (Coordination Framework), ένα πολιτικό μπλοκ στενά συνδεδεμένο με το Ιράν. Αλλά αυτό συμβαίνει μόνο επειδή ο πραγματικός νικητής των εκλογών του Οκτωβρίου 2021, το λαϊκιστικό κίνημα του Σιίτη κληρικού Muqtada al-Sadr, εγκατέλειψε το κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2022. Οι Σαντριστές προχώρησαν σε αυτό το βήμα αφού το δικαστικό σώμα, το οποίο ελέγχεται από τους ηγέτες των υποστηριζόμενων από το Ιράν πολιτοφυλακών, άλλαξε τους κανόνες σχηματισμού κυβέρνησης προς όφελος των συμμάχων της Τεχεράνης. Ως αποτέλεσμα, το αποτέλεσμα των εκλογών κατέστη άσχετο και οι ηττημένοι ανταμείφθηκαν με νίκη -ακόμη και αφού εξεγέρθηκαν για να ανατρέψουν τα αποτελέσματα και ανατίναξαν επανδρωμένα αεροσκάφη στο σπίτι του πρωθυπουργού.

Η επακόλουθη μονοπώληση όλων των κλάδων της ιρακινής κυβέρνησης από το Πλαίσιο Συντονισμού είναι πρωτοφανής στην ιστορία της χώρας μετά το 2003. Κυβερνά με ένα επίπεδο ανεξέλεγκτης εξουσίας που το Ιράκ έχει να δει από τις ημέρες του Σαντάμ Χουσεΐν. Ο Sudani είναι μια μαριονέτα: ενώ ο πρωθυπουργός είναι ένας έμπειρος διαχειριστής του δημόσιου τομέα και σκληρά εργαζόμενος, ηγείται του Ιράκ μόνο κατ' όνομα και υποτιμάται ανοιχτά από τους συμμάχους της Τεχεράνης στην Βαγδάτη. Οι πραγματικές δυνάμεις είναι τρεις πολέμαρχοι, ο καθένας στενά συνδεδεμένος με το Ιράν, στην κορυφή του Πλαισίου Συντονισμού: ο Qais al-Khazali, επικεφαλής της πολιτοφυλακής Asaib Ahl al-Haq που εκπαιδεύτηκε από το Ιράν, ο πρώην πρωθυπουργός Nouri al-Maliki, και ο ηγέτης της οργάνωσης Badr που ιδρύθηκε από το Ιράν, ο Hadi al-Amiri.

Για πολλά χρόνια, αυτοί οι τρεις πολιτικοί συγκρατούνταν εν μέρει από ένα συνονθύλευμα αντιπάλων. Κατά την διάρκεια της αμερικανικής κατοχής από το 2003 έως το 2011 και ξανά κατά την διάρκεια του πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) από το 2014 έως το 2019, η Ουάσινγκτον εργάστηκε επιμελώς για να εμποδίσει τις πολιτοφυλακές να αποκτήσουν τον έλεγχο πάρα πολλών μοχλών της κρατικής εξουσίας. Οι Ιρακινοί διαδηλωτές λειτούργησαν επίσης ως έλεγχος της εξουσίας των ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν -οι μαζικές διαδηλώσεις τους το 2019 έριξαν τον ελεγχόμενο από πολιτοφυλακές πρωθυπουργό Adel Abdul-Mahdi. Και κατά την διάρκεια των πιο πρόσφατων εκλογών στο Ιράκ, ο Sadr προσπάθησε να συσπειρώσει μια διαθρησκευτική και πολυεθνική πλειοψηφία για να σχηματίσει ένα υπουργικό συμβούλιο που απέκλειε το Πλαίσιο Συντονισμού.