Τα λεφτά σου ή τη ζωή σου

Όλα αυτά θα απαιτήσουν πρόσθετη χρηματοδότηση αρκετών δισεκατομμυρίων ετησίως, περισσότερα από όσα το αμερικανικό Κογκρέσο έχει διαθέσει μέχρι τώρα και ασφαλώς περισσότερα από όσα είναι πιθανόν να εγκρίνει στο μέλλον, δεδομένης της ανησυχίας για τις υπερβολικές δημόσιες δαπάνες και το χρέος. Στη Βουλή των Αντιπροσώπων, οι Ρεπουμπλικανοί κράτησαν χλιαρή στάση απέναντι στα προγράμματα εξωτερικής βοήθειας και παγκόσμιας υγείας. Για παράδειγμα, η βουλευτής της Φλόριντα Ιλεάνα Ρος-Λέτινεν και πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, εξέφρασε την άποψη ότι πρόκειται για «άστοχες προτεραιότητες» και απηύθυνε την ερώτηση: «ποια θα είναι η απόδοση της επένδυσής μας;» Όσο διαρκούσαν οι διαμάχες γύρω από τον προϋπολογισμό του οικονομικού έτους 2012, οι Ρεπουμπλικανοί βουλευτές ζήτησαν να ψαλιδιστούν κατά 700 εκατομμύρια δολάρια οι δαπάνες για τη παγκόσμια υγεία. Η Γερουσία δεν συμφώνησε. Τον Δεκέμβριο του 2011, οι Ρεπουμπλικανοί βουλευτές εξέφρασαν την άποψη ότι ο προϋπολογισμός του 2013 θα πρέπει να περιλαμβάνει περικοπή κατά 13% σε όλες τις δαπάνες εξωτερικής βοήθειας. Οι προεδρικοί υποψήφιοι των Ρεπουμπλικανών, Μιτ Ρόμνεϊ, Ρον Πολ και Νιουτ Γκίνγκριτς, απηύθυναν έκκληση για δραστικές περικοπές των δαπανών εξωτερικής βοήθειας, ως μέρος μιας γενικότερης τάσης να μειωθεί το ομοσπονδιακό χρέος και το έλλειμμα. (Ο Ρικ Σαντόρουμ, αντιθέτως, ζήτησε επέκταση του προγράμματος για την παγκόσμια υγεία και την ανθρωπιστική βοήθεια, επιτιμώντας τους άλλους συνυποψηφίους του ότι «υποθάλπουν τα στοιχεία εκείνα που τάσσονται κατά της εξωτερικής βοήθειας»).

Κατά ειρωνεία της τύχης, οι αντιρρήσεις που διατυπώνονται για τη διεύρυνση, ή έστω για τη διατήρηση στα τρέχοντα επίπεδα, του υπάρχοντος προϋπολογισμού της αμερικανικής εξωτερικής βοήθειας, έρχονται σε μια εποχή κατά τη οποία έχουν ληφθεί επιθετικά μέτρα για να περισταλεί η σπατάλη, να βελτιωθεί η αποδοτικότητα και να μελετηθούν τα αποτελέσματα. Η κυβέρνηση Ομπάμα έχει προωθήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο USAID, το PEPFAR και άλλες υπηρεσίες, έτσι ώστε τα προγράμματα για την παγκόσμια υγεία να μετατοπιστούν από τις ΜΚΟ και τις δράσεις συμβουλίων, όπως προέβλεπε το PEPFAR κατά τον πρώτο καιρό λειτουργίας του, προς τον διακυβερνητικό σχεδιασμό και εκτέλεση. Η κυβέρνηση ενίσχυσε επίσης τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο, την εκπαίδευση και την ιδιοποίηση αυτών των δράσεων, στην προσπάθειά της να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να ακολουθήσουν το εν εξελίξει παράδειγμα της Νοτίου Αφρικής [1], η οποία επιχειρεί να μειώσει την ενίσχυση από εξωτερικούς χορηγούς και να στηρίξει σε εσωτερική χρηματοδότηση τις δράσεις για τη δημόσια υγεία ή τον HIV.

Οι ενέργειες αυτές, μαζί με άλλες παρόμοιες, προερχόμενες από ορισμένες άλλες δωρήτριες χώρες, σε συνδυασμό με την οικονομική ανάπτυξη που σημειώνεται σε μερικές παραλήπτριες χώρες, συντηρούν την ελπίδα ότι οι δράσεις για τη δημόσια υγεία στις φτωχές χώρες μπορούν σταδιακά να απεξαρτηθούν από την ευμετάβλητη γενναιοδωρία των πλουσίων. Κάτι τέτοιο, όμως, θα χρειαστεί χρόνια, ίσως και δεκαετίες. Στο ενδιάμεσο, η διάρθρωση των δράσεων για την παγκόσμια υγεία μοιάζει με πύργο από τραπουλόχαρτα, ιδιαίτερα ευάλωτο στους επικρατούντες ανέμους. Το 2011, για παράδειγμα, οι υπηρεσίες υγείας σε όλη την περιοχή των αφρικανικών Μεγάλων Λιμνών και της ανατολικής Αφρικής, ήταν εξαρτημένες από εξωτερικές πηγές για το 15% έως 40% του βασικού προϋπολογισμού τους. Τα πρόσφατα μεγάλα επιτεύγματά τους, όσον αφορά τη θεραπεία του HIV, την πρόληψη της ελονοσίας, τη φροντίδα κατά της φυματίωση, τη μητρική θνησιμότητα και την παιδική υγεία, πιθανότατα θα εξανεμιστούν όταν εξαφανιστούν τα δολάρια των δωρητών.

Σε σχετικούς όρους, τα απαιτούμενα ποσά δεν είναι μεγάλα. Συνδυασμένες φιλανθρωπικές δωρεές για όλους τους στόχους, από ιδιώτες των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου, άγγιξαν τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011, αλλά ο μεγάλος όγκος αυτών των δωρεών διοχετεύεται σε εγχώρια προβλήματα, και τα χρήματα που τροφοδοτούν δράσεις στο εξωτερικό συχνά απορροφώνται σε κινήσεις συμπαράστασης για την ανακούφιση από συγκλονιστικές φυσικές καταστροφές. Εν τω μεταξύ, οι εκτιμώμενες για το 2010 συνολικές δαπάνες για την υγεία διεθνώς, ανήλθαν σε 5,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, με τις εγχώριες αμερικανικές δαπάνες να αποτιμώνται σχεδόν στο ήμισυ του προαναφερθέντος ποσού. Ακόμη και στα πρόσφατα κορυφαία επίπεδά τους, οι πόροι που διατέθηκαν για την υγεία των φτωχότερων λαών του κόσμου, οι οποίοι υποφέρουν κατεξοχήν από μολυσματικές ασθένειες που μπορούν να προληφθούν, αντιπροσωπεύουν μόνο το 0,0005% των παγκόσμιων δαπανών για την υγεία.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, το βάρος για την ανακούφιση της δυστυχίας και για τη βελτίωση της υγείας των φτωχών του κόσμου, κυρίως πέφτει τώρα στις πλάτες των δύο Ουάσιγκτον. Το Ίδρυμα Γκέιτς κάνει καταπληκτική δουλειά, αλλά λειτουργεί χωρίς υποχρέωση λογοδοσίας ή διαφάνεια, και χρειάζεται τον ανταγωνισμό. Ο ίδιος ο Μπιλ Γκέιτς παραδέχθηκε το γεγονός σε πολλές συνεντεύξεις του, αναγνωρίζοντας ότι οι εποπτευόμενες από αυτόν δράσεις μονοπωλούν ένα ενοχλητικά μεγάλο μερίδιο αδιαμφισβήτητης εξουσίας επί της παγκόσμιας υγείας. Το Κογκρέσο έχει αποφύγει, μέχρι τώρα, να προβεί σε δραστικές περικοπές του προϋπολογισμού για την παγκόσμια υγεία, αλλά τα ζητούμενα του Λευκού Οίκου για τον προϋπολογισμό του 2013 δείχνουν σημάδια ότι επίκεινται μειώσεις. Θα ήταν μια πραγματική καταστροφή αν τελείωνε η «εποχή της γενναιοδωρίας» τόσο σύντομα μετά την έναρξή της, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπων χωρίς τα φάρμακα που σώζουν τη ζωή τους και χωρίς τα μέσα στα οποία βασίζονται.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137312/laurie-garrett/money-or-die