Η ντροπή τής Αιγύπτου

Υπό τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, το Συμβούλιο Σούρα, η άνω βουλή τής Αιγύπτου, μέχρι που πίεσε και για τις καταδίκες των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης. Το περασμένο καλοκαίρι, εβδομάδες πριν από την στρατιωτική ανατροπή τού Μόρσι, ο εκπρόσωπος του FJP για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Συμβούλιο Σούρα, Reda el-Hefnawy, επέμενε μιλώντας μου ότι υπάρχουν «τόσοι πολλοί λόγοι» γιατί η παρενόχληση εξακολουθεί να είναι λάθος τής γυναίκας. Είπε ότι αν οι γυναίκες επιλέγουν να στέκονται μεταξύ ανδρών στις διαδηλώσεις και δεν καλύπτουν τους εαυτούς τους, η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι μόνο αναπόφευκτη - είναι δικό τους φταίξιμο.

Οι επιπτώσεις αυτών των πολιτικών και των συμπεριφορών ήταν προφανείς. «Δεν βλέπω σχεδόν καθόλου γυναίκες στους δρόμους», μου είπε το περασμένο καλοκαίρι η Mona Eltahawy, μια Αιγυπτιο-αμερικανίδα δημοσιογράφος και σχολιάστρια. «Μια γυναίκα που βγαίνει από το σπίτι της δύσκολα μπορεί να είναι ασφαλής και να διατηρήσει την σωματική της ακεραιότητα. Έτσι, επιστρέφει αμέσως πίσω». Τον περασμένο Ιούνιο στο Κάιρο, ρώτησα τον περίπου είκοσι ετών φίλο μου, Ahmed, τι περνάει από το κεφάλι τού μέσου Αιγύπτιου όταν βλέπει μια γυναίκα στο δρόμο. «Πιθανώς ελπίζει ότι είναι παρθένα», είπε ο Ahmed, «έτσι ώστε να μπορεί να φαντασιώνεται ότι την παντρεύεται». Αυτές οι επιθυμίες βαρύνονται από τις περιστάσεις: στην Αίγυπτο, ο γάμος είναι η μόνη κοινωνικά αποδεκτή διέξοδος προς το σεξ.

Ο διαχωρισμός μεταξύ ανδρών και γυναικών έχει επικίνδυνες συνέπειες. Σύμφωνα με την Sholkamy, ο γάμος συχνά χρησιμοποιείται για να «καλύψει σεξουαλικές δυσλειτουργίες» και «σεξουαλικές ανισορροπίες» μεταξύ ανδρών και γυναικών, όταν στην πραγματικότητα αυτή η ανισορροπία έχει οδηγήσει σε εντάσεις και βία εξ’ αρχής. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα τοξικό περιβάλλον στους δρόμους, όπου οι γυναίκες φοβούνται αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν ορισμένα μέσα μαζικής μεταφοράς (τα παραγεμισμένα λεωφορεία τού Καΐρου, σε αντίθεση με το μετρό, δεν προβλέπουν διαχωρισμό των φύλων) ή ακόμα και να περπατήσουν με τα πόδια σε έναν πολυσύχναστο δρόμο. Η κατάσταση έχει φτάσει σε σημείο όπου το 83% των ερωτηθέντων στη μελέτη των Ηνωμένων Εθνών είπε ότι δεν αισθάνθηκε ούτε ασφάλεια ούτε σιγουριά στους δρόμους της Αιγύπτου.

Οι Αιγύπτιες αντιμετωπίζουν, επίσης, αυξανόμενη πίεση από το κράτος, τις θρησκευτικές αρχές και τους ανθρώπους στους δρόμους, ώστε δημοσίως να ντύνονται και να ενεργούν πιο συντηρητικά. Ορισμένες γυναίκες έχουν επιπληχθεί από άλλες συντηρητικές γυναίκες επειδή δεν συμπεριφέρονται έτσι. Τον Νοέμβριο του 2013, δύο γυναίκες που φορούσαν niqabs επιτέθηκαν και έκοψαν τα μαλλιά μιας χριστιανής και στην συνέχεια την έσπρωξαν έξω από το βαγόνι όπου βρισκόταν, φωνάζοντας «Άπιστη!».

Αυτές οι συμπεριφορές εκτείνονται στο ευρύτερο σύστημα αστυνόμευσης, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί εις βάρος των θυμάτων και όχι του δράστη. Για να αναφέρει μια γυναίκα ένα περιστατικό παρενόχλησης, απαιτείται από το νόμο να έχει πιάσει τον δράστη και να φέρει τον ίδιο και δύο άλλους μάρτυρες στην αστυνομία. Στην απίθανη περίπτωση που καταφέρει να το κάνει, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο αστυνομικός που θα ασχοληθεί με την υπόθεσή της θα συνεχίσει την δουλειά του όντως με μια έκθεση.

Συνήθως οι γυναίκες «πρέπει να πολεμήσουν με την αστυνομία στον δρόμο και στο αστυνομικό τμήμα για να την πείσουν να κάνει πραγματικά μια έκθεση», λέει η Rebecca Chiao τής HarassMap, μιας online και offline πρωτοβουλίας εθελοντικής βάσης [3] σε 17 επαρχίες στην Αίγυπτο με την αποστολή, σύμφωνα με τα λόγια της, «τον τερματισμό τής κοινωνικής αποδοχής τής σεξουαλικής παρενόχλησης και των επιθέσεων στην Αίγυπτο». Η ιστοσελίδα της επιτρέπει στους χρήστες να αναφέρουν περιστατικά - από σφυρίγματα μέχρι ασέλγεια και βιασμό - σε έναν συνεχώς ενημερωμένο χάρτη που είναι προσβάσιμος από κινητά τηλέφωνα. Μια μεγάλη κόκκινη κουκκίδα πάνω στο Κάιρο έδειξε πρόσφατα 944 αναφερθέντα περιστατικά.

Αυτό το είδος τού πληθυσμιακού εργαλείου, όσο χρήσιμο και αν είναι, δεν διορθώνει τις επίσημες διακρίσεις και την αμέλεια. Η αστυνομία, συχνά, είτε αρνείται να πιστέψει τα στοιχεία των γυναικών για τις επιθέσεις, κατηγορώντας τις ότι επέτρεψαν να τους συμβεί αυτό, είτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και παρενοχλεί ή βιάζει τις γυναίκες η ίδια. Όπως κι ένα μεγάλο μέρος τής αιγυπτιακής κοινωνίας, οι αστυνομικοί, σύμφωνα με την Chiao, έχουν την τάση να πιστεύουν ότι οι γυναίκες φέρουν το βάρος τής ευθύνης όταν πρόκειται για την προστασία τους. Και έτσι, η πλειοψηφία των σεξουαλικών επιθέσεων δεν τυγχάνει αναφοράς, οι δράστες παραμένουν ελεύθεροι, και η σεξουαλική παρενόχληση απλώς γίνεται ολοένα πιο αποδεκτή πολιτισμικά.

Η παρενόχληση δεν κάνει διάκριση μεταξύ θρησκευομένων και κοσμικών γυναικών, μεταξύ των υποτιθέμενων σεμνών και εκείνων που δεν είναι. Σύμφωνα με μια μελέτη από το Αιγυπτιακό Κέντρο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, το 86% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι είχαν βιώσει παρενόχληση, και το 72% από αυτές φορούσαν είτε χιτζάμπ που καλύπτει τα μαλλιά είτε νικάμπ που καλύπτει το πρόσωπο. Στην πραγματικότητα, η Chiao μου είπε ότι η έρευνα της HarassMap έδειξε ότι οι γυναίκες που φορούν πέπλο μερικές φορές στοχοποιούνται επειδή οι επιτιθέμενοι πιστεύουν ότι είναι λιγότερο πιθανό να αντιδράσουν.