Πέρα από το ΑΕΠ

Οι στατιστικές τού ΑΕΠ δεν περιλαμβάνουν ένα μέτρο τής απόσβεσης ενσώματων στοιχείων του ενεργητικού («ανάλωση κεφαλαίου»). Το φυσικό απόθεμα κεφαλαίου (μηχανήματα, εξοπλισμός μεταφορών, κτίρια) πρέπει να αυξηθεί περισσότερο από ό, τι αποσβαίνεται, για μια αναπτυσσόμενη οικονομία. Οι παραγωγοί πρέπει επίσης να προβούν σε πρόσθετες επενδύσεις για να συμβαδίσουν με την αύξηση του πληθυσμού, εάν η κατανάλωση ανά άτομο πρόκειται να παραμείνει σταθερή, το οποίο είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία από όση το συνολικό μέγεθος του ΑΕΠ. Επιπλέον, αν η καινοτομία - η τεχνική πρόοδος - λαμβάνεται υπόψη, είναι σίγουρα σημαντικό να περιλαμβάνει κάποια ένδειξη της ερευνητικής προσπάθειας που απαιτείται για την καινοτομία.

Το τελευταίο διεθνές εθνικό λογιστικό πρότυπο, SNA2008, προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η πρώτη χώρα που έθεσε στα σοβαρά σε εφαρμογή τις προτεινόμενες βελτιώσεις του, που περιλαμβάνουν καταμέτρηση των δαπανών για την έρευνα και την ανάπτυξη - και μια εκτίμηση της επένδυσης σε «καλλιτεχνικά πρωτότυπα» όπως οι ταινίες τού Χόλιγουντ και η μουσική - ως επένδυση και όχι ως κόστος επιχειρήσεων. Το ΑΕΠ των Ηνωμένων Πολιτειών είδε ένα αυτοτελές άλμα πάνω από 2% το 2007, χάρη στη νέα μέθοδο. Μια ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της τάξης τού 3,4% είχε ανακοινωθεί στα μέσα τού 2013, εν μέρει εξαιτίας αυτής της αλλαγής.

Ερωτήματα σχετικά με τη μεταχείριση των επενδύσεων ως περιουσιακά στοιχεία αποτελούν απλώς μόνο μια διάσταση της αειφορίας. Τις περισσότερες φορές, ο όρος «βιωσιμότητα» αναφέρεται στον βαθμό στον οποίο η αύξηση του ΑΕΠ από έτος σε έτος εξαντλεί τους φυσικούς πόρους ή βλάπτει το περιβάλλον και με άλλους τρόπους. Θα πρέπει να πούμε ότι οι επίσημοι στατιστικολόγοι έχουν δώσει περισσότερη προσοχή στα περιβαλλοντικά μέτρα, που κυμαίνονται από τις εκπομπές CO και την ποιότητα του νερού μέχρι τον όγκο των ορυκτών πόρων που εξορύσσονται. Και το 2012, η Στατιστική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα νέο διεθνές στατιστικό πρότυπο, το Σύστημα Περιβαλλοντικής Οικονομικής Λογιστικής (System of Environmental Economic Accounting, SEEA), το οποίο συνδέει τις περιβαλλοντικές στατιστικές με τις οικονομικές στατιστικές.

Παρ’ όλα αυτά, αν και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες σε πολλές χώρες έχουν γίνει πολύ πιο επιμελείς στην συλλογή περιβαλλοντικών στατιστικών στοιχείων, και οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται ή ανησυχούν μπορούν να τα μελετήσουν, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται αρκετά. Εάν οι πολιτικοί πρόκειται να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τής ανάπτυξης - και τον βαθμό στον οποίο η ανάπτυξη επιτυγχάνεται εις βάρος τής μελλοντικής ανάπτυξης – η φυσική απόσβεση πρέπει να συμπεριληφθεί στο ΑΕΠ παράλληλα με την απόσβεση των μηχανημάτων και των δρόμων.

Και σαν να μην ήταν η απόσβεση των φυσικών πόρων αρκετά περίπλοκη, υπάρχει ακόμα ένα άλλο είδος περιουσιακών στοιχείων προς εξέταση: το ανθρώπινο κεφάλαιο ή πώς μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν χρήση των άλλων περιουσιακών στοιχείων που έχουν στην διάθεσή τους. Το ανθρώπινο κεφάλαιο εξαρτάται από την εκπαίδευση και την πρακτική κατάρτιση και την ικανότητα δημιουργίας και καινοτομίας. Σχετικό με το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι το κοινωνικό κεφάλαιο, μια έννοια δύσκολο να καθοριστεί που προσπαθεί να συλλάβει το πόσο καλά οι άνθρωποι είναι σε θέση να οργανωθούν συλλογικά μέσω των πολιτικών και των άλλων θεσμικών οργάνων. Είναι δύσκολο να μετρηθεί, αλλά σαφώς επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη. Για να δώσω ένα μόνο παράδειγμα από τα πολλά που υπάρχουν, οι πρώην αποικίες που κληρονόμησαν το αγγλικό νομικό πλαίσιο έχουν αναπτυχθεί ταχύτερα και έχουν υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα τώρα από όσο εκείνες που κληρονόμησαν το γαλλικό νομικό πλαίσιο. Οι νομικές παραδόσεις φαίνεται να αποτελούν έναν παράγοντα που συμβάλλει στο κοινωνικό κεφάλαιο.

Η επένδυση στο ανθρώπινο και το κοινωνικό κεφάλαιο δεν μετριέται πραγματικά στις συμβατικές στατιστικές, αν και οι δαπάνες για ορισμένες εισροές, όπως οι δαπάνες για την εκπαίδευση, μετριούνται. Αυτό είναι κατανοητό, δεδομένου ότι οι έννοιες είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές εξαρχής, αλλά έχουν σημασία. Μια χώρα δεν θα πρέπει να μετανιώνει αν παραιτηθεί από κάποια αύξηση του ΑΕΠ μια χρονιά προς χάριν των επενδύσεων που θα συμβάλλουν στην ικανότητα του πληθυσμού της να εργάζεται, να κατασκευάζει και να εφεύρει στο μέλλον. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει αρχίσει εργασίες για τη μέτρηση του «ολοκληρωμένου πλούτου», κάτι που περιλαμβάνει τους φυσικούς πόρους, το ανθρώπινο κεφάλαιο, και τις φυσικές υποδομές. Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι το Καθαρό Εθνικό Προϊόν (Net National Product, NNP) του οικονομολόγου τού Χάρβαρντ, Martin Weitzman, που προέρχεται από το σύνηθες ΑΕΠ και σχετικά στατιστικά στοιχεία, το οποίο μετρά το μέγιστο βιώσιμο επίπεδο κατανάλωσης σε μια χώρα. Αλλά ακόμη και αυτό το μέτρο δεν περιλαμβάνει τις επενδύσεις σε περιβαλλοντικά αποθέματα -ή την εξάντλησή τους: για παράδειγμα, οι εθνικοί λογαριασμοί τού Ηνωμένου Βασιλείου περιλαμβάνουν τις μεταλλευτικές έρευνες πετρελαίου ως τμήμα των ακαθάριστων επενδύσεων, αλλά όχι την εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου από την εξόρυξη. Ως αποτέλεσμα, το ΝΝΡ τού Ηνωμένου Βασιλείου είναι υπερτιμημένο. Όμως, το σύστημα θα μπορούσε να τροποποιηθεί για να διορθώσει αυτό το πρόβλημα.

ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ;