Η ψευδαίσθηση της γεωπολιτικής

Η Κίνα αντιμετωπίζει μια παρόμοια κατάσταση στην Ταϊβάν. Οι Κινέζοι ηγέτες πιστεύουν ειλικρινά ότι η Ταϊβάν αποτελεί τμήμα τής Κίνας, αλλά οι Ταϊβανέζοι δεν το πιστεύουν. Η δημοκρατική μετάβαση στο νησί έχει κάνει τις αξιώσεις των κατοίκων του σχετικά με την ανεξαρτησία τους πιο έντονα αισθητές και νομιμοποιημένες. Μια έρευνα το 2011 διαπίστωσε ότι εάν οι Ταϊβανέζοι μπορούσαν να είναι σίγουροι ότι η Κίνα δεν θα επιτεθεί στην Ταϊβάν, το 80% από αυτούς θα υποστήριζαν την κήρυξη της ανεξαρτησίας της. Όπως η Ρωσία, έτσι κι η Κίνα θέλει τον γεωπολιτικό έλεγχο της γειτονιάς της. Όμως, η διάδοση της δημοκρατίας σε όλες τις γωνιές της Ασίας έχει καταστήσει την παλιομοδίτικη κυριαρχία ως τον μόνο τρόπο για να επιτευχθεί αυτό, κι η επιλογή αυτή είναι δαπανηρή και αυτοκαταστροφική.

Ενώ η άνοδος των δημοκρατικών κρατών καθιστά την κατάσταση δυσκολότερη για την Κίνα και την Ρωσία, κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτές οι δύο δυνάμεις μπορεί να λογίζονται ως αμερικανικοί ανταγωνιστές, αλλά ο ανταγωνισμός λαμβάνει χώρα σε ένα πολύ άνισο πεδίο ανταγωνισμού: οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τους περισσότερους φίλους, και επίσης τους πιο ικανούς. Η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της αντιπροσωπεύουν το 75% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών. Ο εκδημοκρατισμός έχει θέσει την Κίνα και την Ρωσία σε ένα γεωπολιτικό κουτί.

Το Ιράν δεν είναι περιτριγυρισμένο από δημοκρατίες, αλλά απειλείται από ένα ανήσυχο εγχώριο κίνημα υπέρ τής δημοκρατίας. Πιο σημαντικό δε είναι ότι το Ιράν είναι το πιο αδύναμο μέλος τού άξονα τού Mead, με πολύ μικρότερη οικονομία και στρατό σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις άλλες μεγάλες δυνάμεις. Επίσης, είναι ο στόχος τού ισχυρότερου διεθνούς καθεστώτος κυρώσεων που οικοδομήθηκε ποτέ, με την βοήθεια και της Κίνας και της Ρωσίας. Η διπλωματία τής κυβέρνησης Ομπάμα στο Ιράν μπορεί να πετύχει ή και να μην πετύχει, αλλά δεν είναι σαφές τί θα έκανε ο Mead διαφορετικά για να αποτρέψει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Η προσέγγιση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, έχει την αρετή της προσφοράς στην Τεχεράνη μιας διαδρομής που αν την ακολουθήσει μπορεί να μετατραπεί από μια εχθρική περιφερειακή δύναμη σε ένα πιο εποικοδομητικό, μη-πυρηνικό μέλος τής διεθνούς κοινότητας – ένας δυνητικό παιχνίδι γεωπολιτικής αλλαγής που ο Mead αποτυγχάνει να εκτιμήσει.

ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΤΟΥ ΡΕΒΙΖΙΟΝΙΣΜΟΥ

Ο Mead όχι μόνο υποτιμά την δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών και την τάξη που οικοδόμησαν• υπερεκτιμά επίσης τον βαθμό στον οποίο αμφότερες η Κίνα και η Ρωσία προσπαθούν να αντισταθούν. (Εκτός από τις πυρηνικές του φιλοδοξίες, το Ιράν μοιάζει με ένα κράτος εμπλεκόμενο περισσότερο σε μάταιη διαμαρτυρία παρά σε πραγματική αντίσταση, γι’ αυτό και δεν θα έπρεπε να θεωρείται ως τίποτα κοντινό σε ρεβιζιονιστική δύναμη). Χωρίς αμφιβολία, η Κίνα και η Ρωσία επιθυμούν μεγαλύτερη περιφερειακή επιρροή. Η Κίνα προβάλλει επιθετικές αξιώσεις για θαλάσσια δικαιώματα και σε κοντινά διαμφισβητούμενα νησιά, ενώ έχει ξεκινήσει μια συσσώρευση όπλων. Ο Πούτιν έχει οράματα ανάκτησης της δεσπόζουσας θέσης τής Ρωσίας στο «εγγύς εξωτερικό». Και οι δύο μεγάλες δυνάμεις τρομάζουν μπροστά στην ηγεσία των Η.Π.Α. κι αντιστέκονται όταν μπορούν.

Αλλά η Κίνα κι η Ρωσία δεν είναι αληθινοί ρεβιζιονιστές. Όπως δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών τού Ισραήλ, Shlomo Ben-Ami, η εξωτερική πολιτική τού Πούτιν είναι «περισσότερο μια αντανάκλαση της δυσαρέσκειας της γεωπολιτικής περιθωριοποίησης της Ρωσίας παρά μια κραυγή μάχης από μια ανερχόμενη αυτοκρατορία». Η Κίνα, βέβαια, είναι μια πραγματικά ανερχόμενη δύναμη, κι αυτό δημιουργεί επικίνδυνο ανταγωνισμό με τους συμμάχους των Η.Π.Α. στην Ασία. Η Κίνα, όμως, δεν προσπαθεί επί του παρόντος να διαλύσει αυτές τις συμμαχίες ή να ανατρέψει το ευρύτερο σύστημα περιφερειακής διακυβέρνησης ασφαλείας που ενσωματώνεται στην Ένωση Χωρών της Νοτιο-ανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations) και την Σύνοδο Κορυφής τής Ανατολικής Ασίας (East Asia Summit). Ακόμη κι αν η Κίνα υποκρύπτει φιλοδοξίες ώστε τελικά να πράξει τοιουτοτρόπως, οι συνεργασίες ασφαλείας των Η.Π.Α. στην περιοχή, αν μη τι άλλο, δυναμώνουν αντί να αποδυναμώνονται. Στην καλύτερη περίπτωση, η Κίνα κι η Ρωσία είναι υπονομευτές. Δεν έχουν τα συμφέροντα - πόσο μάλλον τις ιδέες, τις ικανότητες ή τις συμμαχίες – που θα τις οδηγήσουν να ξαναστήσουν τους υπάρχοντες παγκόσμιους κανόνες και θεσμούς.

Στην πραγματικότητα, αν και αγανακτούν επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στην κορυφή τού σημερινού γεωπολιτικού συστήματος, ασπάζονται την λογική τού εν λόγω πλαισίου, και έχουν καλό λόγο. Η «ανοικτότητα» τούς δίνει πρόσβαση στο εμπόριο, τις επενδύσεις και την τεχνολογία άλλων κοινωνιών. Οι κανόνες τούς προσφέρουν εργαλεία για την προστασία της κυριαρχίας και των συμφερόντων τους. Παρά τις διαφωνίες σχετικά με τη νέα ιδέα τής «ευθύνης για την προστασία» (η οποία έχει εφαρμοστεί μόνο επιλεκτικά), η τρέχουσα παγκόσμια τάξη κατοχυρώνει τα παλιά πρότυπα της κρατικής κυριαρχίας και της μη επέμβασης. Αυτές οι Βεστφαλιανές αρχές παραμένουν το θεμέλιο της παγκόσμιας πολιτικής - και η Κίνα κι η Ρωσία έχουν συνδέσει τα εθνικά τους συμφέροντα με αυτές (παρά τον ενοχλητικό αλυτρωτισμό τού Πούτιν).

Δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η Κίνα και η Ρωσία έχουν ενσωματωθεί βαθύτατα στην υπάρχουσα διεθνή τάξη. Κι οι δύο είναι μόνιμα μέλη τού Συμβουλίου Ασφαλείας τού ΟΗΕ, με δικαίωμα βέτο, καθώς επίσης και οι δύο συμμετέχουν ενεργά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα, και το G-20. Είναι γεωπολιτικά δικτυωμένες δυνάμεις, που κάθονται σε όλα τα ανώτερα τραπέζια τής παγκόσμιας διακυβέρνησης.