Γιατί η ουκρανική κρίση είναι σφάλμα τής Δύσης

Η εισβολή τής Ρωσίας στην Γεωργία τον Αύγουστο του 2008, θα έπρεπε να διαλύσει τις τυχόν υπόλοιπες αμφιβολίες για την αποφασιστικότητα του Πούτιν να αποτρέψει την Γεωργία και την Ουκρανία από το να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος της Γεωργίας, Μιχαήλ Σαακασβίλι, ο οποίος ήταν βαθύτατα προσηλωμένος στην προσχώρηση της χώρας του στο ΝΑΤΟ, είχε αποφασίσει το καλοκαίρι τού 2008 να ενσωματώσει εκ νέου δύο αποσχισθείσες περιοχές, την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία. Αλλά ο Πούτιν προσπάθησε να κρατήσει την Γεωργία αδύναμη και διχασμένη - και έξω από το ΝΑΤΟ. Αφότου ξέσπασαν οι μάχες μεταξύ της κυβέρνησης της Γεωργίας και των αυτονομιστών τής Νότιας Οσετίας, οι ρωσικές δυνάμεις πήραν τον έλεγχο της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας. Η Μόσχα είχε καταδείξει την θέση της. Ωστόσο, παρά αυτήν την σαφή προειδοποίηση, το ΝΑΤΟ δεν εγκατέλειψε ποτέ δημοσίως τον στόχο του να φέρει την Γεωργία και την Ουκρανία στην συμμαχία. Και η επέκταση του ΝΑΤΟ συνέχισε να βαδίζει προς τα εμπρός, με την Αλβανία και την Κροατία να γίνονται μέλη το 2009.

Η ΕΕ, επίσης, πορευόταν προς τα ανατολικά. Τον Μάιο του 2008, παρουσίασε την πρωτοβουλία της Ανατολικής Συνεργασίας, ένα πρόγραμμα για την προώθηση της ευημερίας σε χώρες όπως η Ουκρανία και την ενσωμάτωσή τους στην οικονομία τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όχι απρόσμενα, οι Ρώσοι ηγέτες είδαν το σχέδιο ως εχθρικό προς τα συμφέροντα της χώρας τους. Τον περασμένο Φεβρουάριο, πριν ο Γιανουκόβιτς αναγκαστεί να εγκαταλείψει την θέση του, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, κατηγόρησε την ΕΕ ότι προσπαθεί να δημιουργήσει μια «σφαίρα επιρροής» στην Ανατολική Ευρώπη. Στα μάτια των Ρώσων ηγετών, η διεύρυνση της ΕΕ είναι ένας δούρειος ίππος για την επέκταση του ΝΑΤΟ.

Το τελικό εργαλείο τής Δύσης για το σταδιακό τράβηγμα του Κιέβου μακριά από την Μόσχα ήταν οι προσπάθειές της να διαδώσει τις δυτικές αξίες και την προώθηση της δημοκρατίας στην Ουκρανία και σε άλλα μετα-σοβιετικά κράτη, ένα σχέδιο που συχνά συνεπάγεται την χρηματοδότηση φιλοδυτικών ατόμων και οργανισμών. Η Victoria Nuland, οι Αμερικανίδα βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές υποθέσεις, εκτίμησε τον Δεκέμβριο του 2013 ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επενδύσει πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1991 για να βοηθήσουν την Ουκρανία να επιτύχει «το μέλλον που της αξίζει». Ως μέρος αυτής τής προσπάθειας, η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρηματοδότησε το National Endowment for Democracy. Αυτό το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα έχει χρηματοδοτήσει περισσότερα από 60 σχέδια που αποσκοπούν στην προώθηση της κοινωνίας των πολιτών στην Ουκρανία, και ο πρόεδρος του NED, Carl Gershman, αποκάλεσε την χώρα ως «το μεγαλύτερο βραβείο». Αφότου ο Γιανουκόβιτς κέρδισε τις προεδρικές εκλογές τής Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2010, το NED αποφάσισε ότι υπονόμευε τους στόχους του, και γι’ αυτό ενέτεινε τις προσπάθειές του για την στήριξη της αντιπολίτευσης και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών τής χώρας.

Όταν οι Ρώσοι ηγέτες βλέπουν την Δυτική κοινωνική μηχανική στην Ουκρανία, ανησυχούν ότι η χώρα τους θα μπορούσε να είναι η επόμενη. Και οι φόβοι αυτοί δύσκολα είναι αβάσιμοι. Τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Gershman έγραψε στην εφημερίδα Washington Post ότι «η επιλογή τής Ουκρανίας να ενταχθεί στην Ευρώπη θα επιταχύνει την κατάρρευση της ιδεολογίας τού ρωσικού ιμπεριαλισμού που αντιπροσωπεύει ο Πούτιν». Και πρόσθεσε: «Οι Ρώσοι, επίσης, αντιμετωπίζουν μια επιλογή, και ο Πούτιν μπορεί να βρεθεί στους χαμένους όχι μόνο στο εγγύς εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό τής ίδιας τής Ρωσίας».

ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ

Το τριπλό πακέτο πολιτικών τής Δύσης - η διεύρυνση του ΝΑΤΟ, η επέκταση της ΕΕ και η προώθηση της δημοκρατίας - έριξε λάδι σε μια φωτιά που περίμενε να ανάψει. Η σπίθα ήρθε τον Νοέμβριο του 2013, όταν ο Γιανουκόβιτς απέρριψε μια σημαντική οικονομική συμφωνία την οποία είχε διαπραγματευθεί με την ΕΕ και αντί γι’ αυτήν αποφάσισε να αποδεχθεί μια ρωσική αντιπροσφορά 15 δισ. δολαρίων. Η απόφαση αυτή προκάλεσε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που κλιμακώθηκαν κατά την διάρκεια των επόμενων τριών μηνών, και που μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου είχε οδηγήσει στον θάνατο περίπου εκατό διαδηλωτές. Δυτικοί απεσταλμένοι πέταξαν βιαστικά στο Κίεβο για την επίλυση της κρίσης. Στις 21 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση έκαναν μια συμφωνία που επέτρεπε στον Γιανουκόβιτς να παραμείνει στην εξουσία έως ότου διεξαχθούν νέες εκλογές. Αλλά αμέσως κατέρρευσε, και ο Γιανουκόβιτς κατέφυγε στην Ρωσία την επόμενη μέρα. Η νέα κυβέρνηση στο Κίεβο ήταν φιλο-δυτική και αντι-ρωσική ως το κόκκαλο, και περιείχε τέσσερα υψηλόβαθμα στελέχη που θα μπορούσαν δικαιολογημένα να χαρακτηριστούν νεοφασίστες.

Παρά το γεγονός ότι η πλήρης έκταση της εμπλοκής των ΗΠΑ δεν έχει έρθει ακόμα στο φως, είναι σαφές ότι η Ουάσιγκτον υποστήριξε το πραξικόπημα. Η Nuland και ο Δημοκρατικός γερουσιαστής John McCain συμμετείχαν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, και ο Geoffrey Pyatt, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ουκρανία, διακήρυξε μετά την ανατροπή τού Γιανουκόβιτς ότι ήταν «μια μέρα για τα βιβλία τής ιστορίας». Όπως αποκάλυψε η διαρροή μιας καταγραφής τηλεφωνικών κλήσεων, η Nuland είχε υποστηρίξει την αλλαγή καθεστώτος και ήθελε να γίνει πρωθυπουργός στη νέα κυβέρνηση ο Ουκρανός πολιτικός Arseniy Yatsenyuk, κάτι που έγινε. Δεν είναι άξιο απορίας το ότι Ρώσοι όλων των πεποιθήσεων πιστεύουν ότι η Δύση έπαιξε ρόλο στην αποπομπή τού Γιανουκόβιτς.

Για τον Πούτιν, είχε φτάσει ο χρόνος για να δράσει εναντίον τής Ουκρανίας και της Δύσης. Λίγο μετά τις 22 Φεβρουαρίου διέταξε τις ρωσικές δυνάμεις να πάρουν την Κριμαία από την Ουκρανία, και σύντομα μετά από αυτό, την ενσωμάτωσε στην Ρωσία. Η επιχείρηση αποδείχθηκε σχετικά εύκολη, χάρη στις χιλιάδες των Ρώσων στρατιωτών που ήδη στάθμευαν στη ναυτική βάση τής Κριμαίας στο λιμάνι τής Σεβαστούπολης. Η Κριμαία ήταν επίσης ένας εύκολος στόχος καθώς οι Ρώσοι συνθέτουν περίπου το 60% του πληθυσμού της. Οι περισσότεροι από αυτούς ήθελαν να φύγουν από την Ουκρανία.