Ο Modi κοιτά προς την Δύση

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, ίσως είναι ένας υποψήφιος που δεν καταφέρει πιθανότατα να βάλει σε μια νέα εποχή την σχέση της χώρας του με την Μέση Ανατολή. Όταν εξελέγη για πρώτη φορά, ήρθε αντιμέτωπος με ερωτήσεις για το αν ο ίδιος, ένας Ινδουιστής εθνικιστής, ο οποίος ήταν ο Πρώτος Υπουργός του Γκουτζαράτ όταν το κρατίδιο είδε τις χειρότερες αντι-μουσουλμανικές ταραχές της Ινδίας από την εποχή της ανεξαρτησίας της, θα μπορούσε να αλλάξει προς το καλύτερο την πολιτική του έθνους για την Μέση Ανατολή. Αυτά τα ερωτήματα γίνονται ολοένα και πιο συναφή, δεδομένου ότι η αλλαγή των γεωπολιτικών ρευμάτων καθιστά την Μέση Ανατολή σημαντικότερη από ποτέ για την Ινδία σε στρατηγικό επίπεδο. Μια σχετική μείωση του αμερικανικού ενδιαφέροντος και εμπλοκής αφήνει περιθώρια εισαγωγής άλλων εκκολαπτόμενων μεγάλων δυνάμεων. Ευτυχώς, ο Μόντι μπορεί να χρησιμοποιήσει δύο ατού που θα έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο από ό,τι οι εγχώριες αποσκευές του, δηλαδή την εικόνα και την διασπορά της Ινδίας.

ΕΓΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΚΕΡΔΗ

Η Ινδία καθοδηγείται από την έντονη αυτογνωσία της ίδιας της ιστορίας της ως ένας από τους παλαιότερους και μεγαλύτερους πολιτισμούς του κόσμου. Ως εκ τούτου, η επιθυμία της να γίνει μια μεγάλη δύναμη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της εξωτερικής πολιτικής του Νέου Δελχί. Οι φιλοδοξίες της Ινδίας ξεκίνησαν υπό την ηγεσία του τρίτου κόσμου από τον πρώην πρωθυπουργό, Jawaharlal Nehru, αλλά περί την δεκαετία του 1990, η Ινδία άρχισε να θέλει περισσότερα. Αυτό ήταν εμφανές κατά την διάρκεια της επίσκεψης του Μόντι στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μίλησε για την άντληση διδαγμάτων από τις Ηνωμένες Πολιτείες με σκοπό την δημιουργία μιας ισχυρής παγκόσμιας δύναμης.

Η αύξηση της ευημερίας και η μείωση της φτώχειας είναι απαραίτητες εάν πρόκειται να γίνει η Ινδία μια μεγάλη δύναμη. Για τον σκοπό αυτόν, η Μέση Ανατολή έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο εδώ και καιρό. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της Ινδίας και της περιοχής αυτής ανήλθαν σε περίπου 187 δισεκατομμύρια δολάρια την περίοδο 2013-2014, καθιστώντας την Μέση Ανατολή τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Ινδίας. Οι οικονομίες της Ινδίας και πολλών χωρών της Μέσης Ανατολής είναι συμπληρωματικές. Η Ινδία είναι έντονα διψασμένη για ενέργεια και έχει περισσεύον εργατικό δυναμικό˙ πολλά κράτη της Μέσης Ανατολής βρίσκονται σε απελπιστική ανάγκη για εργατικά χέρια και είναι περισσότερο από ευτυχή να πωλούν την ενεργειακή τους παραγωγή σε περιφερειακούς και διεθνείς εταίρους. Σήμερα, μόνο η περιοχή του Κόλπου φιλοξενεί επτά εκατομμύρια Ινδούς που συνεισφέρουν περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια σε εμβάσματα πίσω στην χώρα τους.

Ο Μόντι έχει ακόμα και νέο σλόγκαν, «Διασύνδεση με την Δύση» (“Link West”), που θα μπορούσε ενδεχομένως να υψώσει την Μέση Ανατολή στο ίδιο επίπεδο προτεραιότητας με την Νοτιοανατολική Ασία, για την οποία η Ινδία έχει μια παρόμοια προσέγγιση «Κοιτάξτε Ανατολικά» (“Look East”). Η υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας, Sushma Swaraj, επισκέφθηκε φέτος το Μπαχρέιν, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Στα ΗΑΕ, η Swaraj επεδίωξε να προσελκύσει επενδύσεις. Στο Μπαχρέιν, παρακολούθησε μια συνάντηση της διασποράς της Ινδίας. Στο Ομάν, επαίνεσε τον πλουραλισμό της χώρας. Επιπλέον, το Δελχί φιλοξένησε την επίσκεψη του Εμίρη Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι του Κατάρ, μιας χώρας που παρέχει το 86% του υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ινδίας και κατέχει έναν όλο και πιο σημαντικό στρατηγικό ρόλο στην περιοχή. Οι συζητήσεις με τον αλ Θάνι επικεντρώθηκαν στις επενδυτικές ευκαιρίες στις υποδομές και την άμυνα της Ινδίας.

Το Δελχί φιλοξένησε επίσης το Φόρουμ Ινδο-Αραβικής Συνεργασίας τον Νοέμβριο του 2014, προωθώντας τις υφιστάμενες Ινδο-Αραβικές συνεργασίες και ετήσιες υπουργικές ανταλλαγές. Σε συνεργασία με την Ένωση των Αραβικών Κρατών, το Δελχί συγκάλεσε την 4η Ινδο-Αραβική Διάσκεψη Συνεργασίας ως μέρος μιας προσπάθειας ανύψωσης των σχέσεων. Λίγο μετά την εκλογή του, ο Μόντι διοργάνωσε την πρώτη συνεδρίαση του Συμποσίου των ΜΜΕ του Ινδο-Αραβικού Συνδέσμου.

ΣΑΝ ΚΑΛΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ

Οι σχέσεις της Ινδίας με την Μέση Ανατολή υπαγορεύονταν επί πολλά χρόνια αποκλειστικά από την οικονομία. Τώρα, όμως, έχουν ενταχθεί στο παιχνίδι νέοι στρατηγικοί παράγοντες. Αν ο Μόντι επιδιώκει να μετατρέψει την Ινδία σε μεγάλη δύναμη, είναι απαραίτητο να εντοπίσει και να ανταποκριθεί σε αυτά τα νέα στοιχεία. Η Μέση Ανατολή (και ιδίως τα κράτη του Κόλπου) βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Ινδίας αυτού που η Ινδία θεωρεί ως σφαίρα επιρροής της -τον Ινδικό Ωκεανό. Το έθνος έχει ιστορικές εμπορικές ρίζες που φτάνουν ως την μακρινή δύση, την Μεσόγειο και την Εύφορη Ημισέληνο και ως την Άπω Ανατολή, σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδονησία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια πρόσφατη δημοσκόπηση διαπίστωσε πως το 94% των Ινδών πίστευε ότι η Ινδία θα έπρεπε να έχει το ισχυρότερο ναυτικό [1] στον Ινδικό Ωκεανό. Με την τρομοκρατία να μαστίζει την περιοχή, η Ινδία θεωρεί ότι τα συμφέροντά της βρίσκονται σε κίνδυνο.

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, μιλάει στο Madison Square Garden στην Νέα Υόρκη, κατά την διάρκεια επίσκεψής του στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις 28 Σεπτεμβρίου του 2014. LUCAS JACKSON / REUTERS
------------------------------------

Επιπλέον, η σχετική μείωση του ενδιαφέροντος, της επιρροής και της δημόσιας στήριξης της Ουάσιγκτον για την εμπλοκή της στην Μέση Ανατολή δημιουργεί χώρο για άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Η Ινδία έχει μια σπάνια ευκαιρία να καλύψει αυτό το κενό. Τα κράτη του Κόλπου που στηρίχθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως εγγυητή για την ασφάλεια και την σταθερότητά τους είναι αναγκασμένα τώρα να βρουν άλλους φίλους και υποστηρικτές πρόσθετους στην περιφερειακή συνεργασία και την ενίσχυση των αμυντικών τους δαπανών (SIPRI [2]). Η Ινδία προσφέρει μια πρόταση μοναδικής αξίας σε κράτη του Κόλπου. Πρόκειται για μια ανερχόμενη δύναμη που, σε αντίθεση με την Κίνα και την Ρωσία, θεωρείται μικρότερη απειλή από ό,τι η Ουάσιγκτον. Η Ινδία θεωρείται αμερόληπτος περιφερειακός κριτής –ένας κριτής που δεν επηρεάζεται εύκολα από τους ανέμους του πολιτικού εμπορίου με μια μεγάλη διασπορά σε όλη την Μέση Ανατολή.

Η βελτίωση των δεσμών με τα αραβικά κράτη θα μπορούσε να βοηθήσει την Ινδία να αποδυναμώσει την παγκόσμια επιρροή του Πακιστάν, υπονομεύοντας το πακιστανικό αίτημα για έλεγχο του Κασμίρ. Το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) έχει ήδη απομακρυνθεί από τους πακιστανικούς ισχυρισμούς για την σχέση του στην αέναη αντιπαράθεση κατά του Ιράν για την ηγεμονία της Μέσης Ανατολής, ανοίγοντας τις πόρτες για δυνητικά ισχυρότερους δεσμούς με την Ινδία. Από την πλευρά του, το Πακιστάν έχει επίσης απορρίψει το αίτημα της Σαουδικής Αραβίας για [να στείλει] στρατεύματα στην Υεμένη [3]. Η Ινδία βρίσκεται σε καλύτερη θέση από ποτέ για να αποκτήσει περαιτέρω εύνοια από τα κράτη της Μέσης Ανατολής. Η διαμάχη της Ινδίας με τους ίδιους της τους τζιχαντιστές θα ωφεληθεί επίσης από μια συνεργασία με τα αραβικά κράτη, τόσο από πλευράς στρατηγικής όσο και σε ό, τι αφορά την εικόνα της.

Φυσικά, η Ινδία αντιμετωπίζει μεγάλο ανταγωνισμό στην Μέση Ανατολή. Με τον περιορισμό της εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών στο μέλλον, αποκτά και η Κίνα περισσότερο χώρο για να εμπλακεί στις υποθέσεις της περιοχής. Το Πεκίνο θέλει να εξασφαλίσει το ενεργειακό του μέλλον. Οι αυξανόμενοι στρατηγικοί δεσμοί της Κίνας με την Μέση Ανατολή θα δημιουργήσουν ενδιαφέρον στο Νέο Δελχί. Η Ινδία εξαρτάται αναμφισβήτητα περισσότερο από τις χώρες του Περσικού Κόλπου από όσο η Κίνα, λόγω της εξάρτησής της σε ό, τι αφορά τόσο την ενέργεια όσο και τα εμβάσματα από την περιοχή.

Οι σχέσεις της Ινδίας με τις χώρες της περιοχής είναι σχετικά σταθερές. Το Δελχί αντιδρά σπάνια με στρατιωτικές απειλές ή κυρώσεις στα μεγάλα παγκόσμια γεγονότα, σύμφωνα με τις αρχές της ανεκτικότητας και της αποφυγής ανάμειξης που προσπαθεί να τηρεί από την ανεξαρτησία του και μετά. Η προγραμματισμένη επίσκεψη του Μόντι στο Ισραήλ, που επανέφερε τις σχέσεις στην επιφάνεια, δεν επέφερε επιπλήξεις από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Ο Μόντι ίσως να συνειδητοποίησε επίσης ότι μερικές κυβερνήσεις της Μέσης Ανατολής αρχίζουν να θεωρούν το Ιράν έναν σπουδαιότερο λόγο άμεσης ανησυχίας από όσο το Ισραήλ.

ΟΙ ΑΠΟΣΚΕΥΕΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΙ

Η γεωστρατηγική της Ινδίας στην Μέση Ανατολή περιπλέκεται από την ιστορία του Μόντι με τον μουσουλμανικό πληθυσμό της Ινδίας. Ο πρωθυπουργός είχε την πρώτη του πολιτική εμπειρία με την λαϊκή Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), μια αμφιλεγόμενη θρησκευτική οργάνωση εθελοντών με ιστορικό εριστικών σχέσεων με τους Μουσουλμάνους και τους Χριστιανούς. Δεδομένου ότι ήταν ο επικεφαλής υπουργός του Γκουτζαράτ κατά την διάρκεια ταραχών στις οποίες 1.000-2.000 πολίτες έχασαν την ζωή τους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Μουσουλμάνοι, ο Μόντι κατηγορήθηκε ότι οι βοηθοί του ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν τα βίαια χτυπήματα, ότι δεν κατάφερε να τα σταματήσει, ότι απέτυχε να τιμωρήσει τους δράστες και ότι δεν έκανε ό, τι μπορούσε για να παρηγορήσει τους Μουσουλμάνους στον απόηχο της αναταραχής. Ο Μόντι, έπειτα, ηγήθηκε μιας επιτυχημένης προεκλογικής εκστρατείας εθνικών εκλογών επωφελούμενος από μια ισλαμοφοβική ρητορική.

Ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ναουάζ Σαρίφ, προσπερνά τον Ινδό ομόλογό του, Ναρέντρα Μόντι (πρώτο πλάνο) κατά την διάρκεια της εναρκτήριας συνεδρίασης της 18ης συνόδου της Νότιας Ασίας για την Περιφερειακή Συνεργασία (SAARC) που διεξήχθη στην Κατμαντού, στις 26 Νοεμβρίου του 2014. NARENDRA SHRESTHA / REUTERS
--------------------------

Παρά το γεγονός ότι αυτά τα μελανά σημεία δεν θα μπορέσουν ποτέ να σβηστούν τελείως, δεν είναι απαραίτητο ότι θα σαμποτάρουν την ατζέντα της Ινδίας στην Μέση Ανατολή. Οι εσωτερικές διαμάχες της Ινδίας δεν αποτελούν ιδιαίτερη είδηση για την Μέση Ανατολή, μια περιοχή που είναι ιδιαίτερα εσωστρεφής. Επιπλέον, υπάρχει μια γενική αναντιστοιχία ανάμεσα στον κόσμο της εγχώριας, καθοδηγούμενης από αρχές πολιτικής, και στον ψυχρό υπολογισμό των διεθνών σχέσεων. Τα ισχυρά κοινά συμφέροντα μεταξύ της Ινδίας και των γειτόνων της στην Μέση Ανατολή θα ανατρέψουν πιθανότατα την αποστροφή των μουσουλμανικών χωρών για το παρελθόν του Μόντι. Επιπλέον, οι προσπάθειες του Μόντι να ανασκευάσει την εικόνα του θα τον βοηθήσουν στο εξωτερικό. Αν και θα χρειάζεται ακόμα την εθνικιστική του βάση για την λαϊκή του εκστρατεία κατά την προεκλογική περίοδο, είναι απίθανο να τον εγκαταλείψουν οι ακτιβιστές του RSS επειδή επιδιώκει την βελτίωση των σχέσεων με την Μέση Ανατολή, καθώς το ενδιαφέρον τους αφορά τις υποθέσεις της χώρας με το Πακιστάν.

ΧΑΡΤΙΑ «ΑΤΟΥ»

Η παγκόσμια ισχύς μετατοπίζεται προς ανατολάς και η Ινδία είναι έτοιμη να επεκτείνει τους στρατηγικούς της δεσμούς με την Μέση Ανατολή. Ο Μόντι μπορεί να επωφεληθεί από την θέση του ως πρωθυπουργός μιας πολιτισμικά πλούσιας χώρας, μιας χώρας που είναι γνωστή για τον πλουραλισμό, την ανεκτικότητα, και την στάση της κατά της βία. Η Ινδία αποτελεί έναν ελκυστικό, προσηνή εταίρο, όχι μόνο των αραβικών κρατών, αλλά και του Ιράν και του Ισραήλ. Επειδή παρέμεινε πιστή στις αξίες της και δεν ήταν ιδιαίτερα επιθετική αν εξαιρέσει κανείς τα θέματά της με το αντίπαλο Πακιστάν, η Ινδία επένδυσε στο ήπιας ισχύος κεφάλαιό της. Μέσα από την αποφυγή της ανάμειξής της σε συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής, η Ινδία καθιερώθηκε ως ένας αμερόληπτος παράγοντας.

Ομοίως, ο Μόντι μπορεί να προβεί σε αυτό που κάνει με επιτυχία στην Δύση και να βελτιώσει την εικόνα και την επιρροή της διασποράς της Ινδίας στην περιοχή. Οι Ινδοί μετανάστες αποτελούν ολόκληρες πληθυσμιακές ομάδες σε ορισμένα κράτη του Κόλπου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, ξεπερνούν αριθμητικά τους τοπικούς πληθυσμούς.

Με βάση αυτά τα πλεονεκτήματα, ο Μόντι μπορεί να αυξήσει την αμυντική συνεργασία και τις συμφωνίες σε όλη την Μέση Ανατολή. Υπάρχουν μικρές αλλά θετικές ενδείξεις ότι θα κάνει κάτι τέτοιο, όπως είναι για παράδειγμα ο διορισμός ενός Ινδού αμυντικού ακολούθου στο Κατάρ. Αλλά το Δελχί μπορεί να κάνει περισσότερα. Η Ινδία πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμα της Κίνας στην σηματοδότηση της σπουδαιότητας της περιοχής. Το Πεκίνο έχει καταστήσει απολύτως σαφές στο Κατάρ ότι το έθνος έχει στρατηγική σημασία για την Κίνα. Ο Μόντι δεν πρέπει να είναι επιφυλακτικός όταν πρόκειται να εκφράσει την σημασία που έχουν για την Ινδία η ανάπτυξη παρόμοιων -αν όχι ισχυρότερων- σχέσεων.

Το Δελχί θα πρέπει να υιοθετήσει ένα μακροπρόθεσμο όραμα που θα έχει ως στόχο χώρες και παράγοντες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα μικρότερα κράτη του Κόλπου όπως το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που είναι πιο σημαντικές για την στρατηγική άνοδο της Ινδίας. Θα πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός των οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων. Το κράτος χρειάζεται να παράσχει μεγαλύτερη στήριξη εκεί όπου η επιτυχία των ινδικών εταιρειών στις ξένες αγορές έχει επιφέρει σημαντικά στρατηγικά οφέλη. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της στρατηγικής απαιτεί μια μεγαλύτερη Διπλωματική Υπηρεσία, ενώ η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι πρόθυμη να επενδύσει τα μικρά ποσά που απαιτούνται.

Αν η Ινδία σκοπεύει να ενταχθεί σοβαρά στο μεσανατολικό θέατρο του παγκόσμιου μεγάλου παιχνιδιού, ο Μόντι θα πρέπει να καταλήξει σε κάποιο πιο στρατηγικό σχέδιο. Αν και ο ίδιος μπορεί να μην αποτελεί πιθανό υποψήφιο για την σφυρηλάτηση δεσμών με τον μουσουλμανικό κόσμο, αν ο Μόντι καταφέρει να αξιοποιήσει τα γεωπολιτικά ρεύματα και να οικοδομήσει πάνω στα πλεονεκτήματα της Ινδίας, η χώρα θα μπορούσε να γίνει μεγάλη στρατηγική δύναμη στην Μέση Ανατολή.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/india/2015-06-11/modi-looks-west

Σύνδεσμοι
[1] http://www.lowyinstitute.org/publications/india-australia-poll-2013
[2] http://www.sipri.org/media/pressreleases/2015/milex-april-2015
[3] http://www.bbc.com/news/world-asia-32246547

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition