Τι θέλουν οι Σύριοι

Πέντε χρόνια στον συριακό πόλεμο, οι περισσότερες εκθέσεις επικεντρώνονται στην εξέλιξη των μαχών, στην αδιάκοπη ανάμιξη των ξένων στην σύγκρουση και στην θεαματική βιαιότητα των εξτρεμιστικών ομάδων όπως το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Εκτός από την περιστασιακή ιστορία ανθρώπινου ενδιαφέροντος σχετικά με την κατάσταση των προσφύγων, όμως, οι απλοί Σύριοι έχουν σε μεγάλο βαθμό χαθεί μέσα στον σωρό.

Ωστόσο, αυτό που οι απλοί άνθρωποι σκέφτονται για τον πόλεμο και για τις ομάδες που ισχυρίζονται ότι πολεμούν για λογαριασμό τους, εμπίπτει στο άμεσο ενδιαφέρον των πολιτικών, των ανθρωπιστικών οργανώσεων και των ειρηνευτικών διαπραγματευτών. Η λαϊκή στήριξη είναι εκείνη που παρέχει στις παρατάξεις μαχητές, υλικούς πόρους, πληροφορίες και καταφύγιο. Αλλά είναι δύσκολο να πούμε τι θέλουν πραγματικά οι άνθρωποι. Χάρη στις δεκαετίες της δικτατορίας και τα πέντε έτη του πολέμου, η κοινή γνώμη της Συρίας είναι terra incognita.

Οι δημοσιογράφοι και οι μελετητές έχουν πλέον πρωτόγνωρη πρόσβαση σε συριακές απόψεις για την πολιτική, αλλά υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση. Είτε λόγω των ανησυχιών για την φυσική ασφάλεια, την προσωπική συμπάθεια, είτε απλά λόγω προσβασιμότητας, πολλοί ερευνητές έχουν κλίνει προς την κύρια αντιπολίτευση -και συχνά στα πιο ευκρινή μέλη της. Ως αποτέλεσμα, οι παρατηρητές έχουν πολύ καλύτερη κάλυψη των απόψεων αυτών των τελευταίων από όσο των Σύριων που στηρίζουν την κυβέρνηση ή μιας από τις μαχητικές τζιχαντιστικές φατρίες.

Με το να μιλά κανείς με μόνο ένα μέρος του συριακού πολιτικού σώματος, άσχετα με το πόσο ευχάριστες είναι οι απόψεις του, δεν έρχεται πιο κοντά στην κατανόηση του συνόλου. Η συστηματική συγκέντρωση στοιχείων για την κοινή γνώμη της Συρίας είναι, φυσικά, δύσκολη -αν δεν ήταν, θα είχε γίνει ήδη. Μια πρόσφατη έρευνα σε 2.000 πρόσφυγες από την Συρία στον Λίβανο έχει ως στόχο να καλύψει ένα μικρό μέρος αυτού του τεράστιου κενού. Παρ’όλο που δεν μπορούμε να μιλάμε για όλους τους Σύριους, μπορούν να φωτίσουν κάποια τυφλά σημεία.

Τα ευρήματα τεκμηριώνουν μερικές από τις βασικές ιστορίες που λέμε στους εαυτούς μας σχετικά με τον συριακό εμφύλιο πόλεμο, αλλά δείχνουν επίσης ότι πρέπει να αναθεωρήσουμε πράγματα που νομίζαμε ότι ξέραμε. Δείχνουν ότι η πλειοψηφία των προσφύγων υποστηρίζει τους αντάρτες, αλλά και ότι μια σημαντική μειοψηφία συμπάσχει με την κυβέρνηση. Η φτώχεια και η θρησκεία παίζουν αμφότερα ρόλο για το ποιος στηρίζει ποιον, αλλά η θρησκεία δεν είναι καθόλου τόσο διχαστική όσο υποδηλώνει η ρητορική των μαχητικών ομάδων. Και η αντιπολίτευση είναι πράγματι μοιρασμένη μεταξύ εθνικιστών και ισλαμιστών, αλλά οι ξένοι μαχητές δεν είναι η πρώτη επιλογή κανενός. Μακριά από το στερεότυπο των νεαρών φανατικών που είναι αποφασισμένοι να επιβάλλουν ισλαμικό νόμο, η βάση στήριξης για τους ισλαμιστές συμπυκνώνεται μεταξύ γερόντων που είναι πολιτικά απεμπλεγμένοι και όχι περισσότερο θρησκευόμενοι από τους συνομηλίκους τους.

Σύριες πρόσφυγες καλύπτονται με ένα σεντόνι απεικονίζοντας τον συνωστισμό στις συνθήκες διαβίωσής τους, ως μέρος μιας παράστασης στην Βηρυτό, στις 3 Δεκεμβρίου του 2015. ALIA HAJU / REUTERS
-----------------------------------------------

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΡΙΟΥΣ

Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος έχει προκαλέσει μαζική μετακίνηση πληθυσμού από την έναρξη των εχθροπραξιών το 2011. Οι εκτιμήσεις περί των θανάτων κυμαίνονται από 250.000 έως μισό εκατομμύριο ανθρώπους -τα Ηνωμένα Έθνη σταμάτησαν την καταμέτρηση των θανάτων το 2014- και πάνω από το ήμισυ της χώρας έχει εκτοπιστεί εγχωρίως και στο εξωτερικό. Η συγκλονιστική ανθρωπιστική καταστροφή καθιστά αδύνατο το να συγκεντρωθεί ένα πραγματικά αντιπροσωπευτικό δείγμα του συνόλου του συριακού πληθυσμού. Κατά συνέπεια, η εστίαση εδώ έγινε σε έναν πιο μετριοπαθή στόχο: Στα 1,5 εκατομμύρια εκτοπισμένους Σύριους στον γειτονικό Λίβανο, ο οποίος φιλοξενεί περισσότερους Σύριους ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, και όπου ένας στους τέσσερις κατοίκους είναι πρόσφυγας.

Το να αντληθεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των Συρίων στο Λίβανο είναι δύσκολο δεδομένου ότι μόνο περίπου τα δύο τρίτα από αυτούς έχουν καταγραφεί από την UNHCR. Αλλά οι πρόσφυγες συγκεντρώνονται μαζί -εν μέρει, για οικογενειακούς λόγους, και εν μέρει λόγω του κόστους στέγασης- οπότε οι τεχνικές δειγματοληψίας περιοχής μάς βοηθούν να εντοπίσουμε τα νοικοκυριά, ανεξάρτητα από το επίσημο καθεστώς τους. Εργαζόμενοι με την Information International που εδρεύει στην Βηρυτό, χρησιμοποιήσαμε τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας για να δειγματίσουμε σε περιοχές με πολλούς πρόσφυγες και σε τυχαίες διαδρομές για να επιλέξουμε τα νοικοκυριά σε αυτές τις περιοχές, προκειμένου να πάρουμε συνέντευξη από 2.000 Σύριους ενήλικες στα τέλη της άνοιξης του 2015.

Αυτές οι διαδικασίες έδωσαν ένα αρκετά αντιπροσωπευτικό δείγμα των εκτοπισμένων Συρίων, αλλά δεν είναι τέλειο. Περιορισμοί ασφαλείας, για παράδειγμα, μας εμπόδισαν την πρόσβαση στην συνοριακή πόλη Arsal. Το δείγμα έχει μόνο 40% γυναίκες, διότι περίπου 10% των νοικοκυριών αρνήθηκε να αφήσει μια γυναίκα να συμμετέχει˙ τα αρσενικά υποκατάστατα τείνουν να είναι μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερο μορφωμένοι, αλλά, παραδόξως, δεν είναι κατά τα άλλα πολύ διαφορετικοί από τους άλλους συμμετέχοντες. Τέλος, ξεκινώντας με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι υποεκπροσωπήθηκαν άνθρωποι από τα άκρα του πλούτου. Οι πιο εξαθλιωμένοι Σύριοι είναι δύσκολο να εντοπιστούν, και οι πλουσιότεροι Σύριοι δεν χρειάζονται τα οφέλη της Ύπατης Αρμοστείας, ούτε ζουν στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος, όπου επικεντρώνονται οι πρόσφυγες.

ΜΕΤΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Οπότε, ποιόν υποστηρίζουν οι πρόσφυγες στον εμφύλιο πόλεμο; Αυτό δεν είναι μια εύκολη ερώτηση για να απαντηθεί. Μπορούμε ίσως να συμφωνήσουμε για το τι εννοούμε όταν λέμε «η κυβέρνηση». Αλλά όταν λέμε «η αντιπολίτευση» -λοιπόν, ποια είναι αυτή; Είναι το ISIS μέρος της αντιπολίτευσης ή όχι; Πού ταιριάζουν οι Κούρδοι; Το να ζητάται από τους ανθρώπους να παραταχθούν πίσω από την κυβέρνηση ή την αντιπολίτευση είναι πολύ αμφιλεγόμενο σε μια σύγκρουση που δεν είναι πλέον ένας εμφύλιος πόλεμος δύο πλευρών, αλλά ούτε είναι διαφωτιστικό να πάρει κανείς μια Βαβέλ απαντήσεων σχετικά με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες αντάρτικες φατρίες και τάγματα.

----------------------------------------

Για να επιτύχουμε μια ισορροπία μεταξύ των πάρα πολλών πληροφοριών και των πολύ λίγων, ζητήσαμε από τους ανθρώπους να κατατάξουν τις τρεις πρώτες επιλογές τους μεταξύ του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA), των συριακών ισλαμιστικών ομάδων, των ξένων ισλαμιστικών ομάδων, της συριακής κυβέρνησης, των κουρδικών ομάδων και της Χεζμπολάχ. Δεν χρησιμοποίησαν όλοι το σύνολο των επιλογών τους, αλλά το ότι αρνήθηκαν να προσφέρουν υποστήριξη όταν δινόταν η δυνατότητα να το πράξουν είναι το ίδιο κατατοπιστικό. Η μορφή της κατάστασης μας βοηθά να συλλάβουμε όχι μόνο τον πυρήνα του διχασμού κυβέρνησης-αντιπολίτευσης, αλλά και κάποιες από τις αποχρώσεις στις επιλογές των ανθρώπων, ιδιαίτερα μεταξύ των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης.

Λίγο κάτω από το 10% των προσφύγων δεν δήλωσαν απολύτως καμία προτίμηση˙ όπως ήταν αναμενόμενο, οι άνθρωποι οι οποίοι αδιαφορούν για την πολιτική είχαν επίσης λίγα να πουν για τις φατρίες. Δεύτερον, περίπου το 40% εξέφρασε συμπάθεια για την κυβέρνηση -ίσως ένας μεγαλύτερος αριθμός από όσο θα ήθελαν να πιστεύουν πολλοί στην Δύση, αλλά μικρότερος από όσο θα ήθελαν να διεκδικήσουν το καθεστώς ή οι ξένοι υποστηρικτές του.

Το υπόλοιπο του δείγματος -λίγο πάνω από το 50%- διάλεξε μια παράταξη της αντιπολίτευσης. Οι άνθρωποι σχεδόν πάντα αναφέρθηκαν στον FSA ως πρώτη επιλογή τους για να εκφράσουν την γενική υποστήριξή τους προς τους αντάρτες, και στην συνέχεια χρησιμοποιούσαν την δεύτερη και την τρίτη επιλογή τους για να εκφράσουν συμπάθεια για τις εγχώριες και ξένες ισλαμιστικές ομάδες. Λίγο λιγότεροι από τους μισούς από αυτούς στην αντιπολίτευση υποστήριξαν τον FSA, αλλά όχι τους ισλαμιστές. Καλούμε αυτούς τους ανθρώπους «εθνικιστές», ελλείψει μιας καλύτερης ταμπέλας. Εν τω μεταξύ, σχεδόν όλοι οι υποστηρικτές των ισλαμιστών ανέφεραν συριακές ομάδες ως δεύτερη επιλογή τους, και μόνο μερικές φορές ανέφεραν ξένες φατρίες ως τελική επιλογή τους.

Στο σύνολό τους, τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι λίγο πάνω από το 50% των προσφύγων υποστηρίζουν την αντιπολίτευση, και λίγο κάτω από το 40% συμφωνούν με την κυβέρνηση. Αλλά ποιος στηρίζει ποιον; Οι παρατηρητές έχουν καταλήξει σε μια σειρά από ιστορίες: Οι μειονότητες και οι κοσμικοί συμπαρατάσσονται με την κυβέρνηση, και οι φτωχοί και οι θρησκευτικά αφοσιωμένοι υποστηρίζουν την αντιπολίτευση. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτές τις ιστορίες, αλλά και πολλά που χρειάζονται επικαιροποίηση.

Παιδιά πρόσφυγες της Συρίας παίζουν καθώς εθελοντές τα διασκεδάζουν μέσα σε ένα συγκρότημα κατοικιών στην Σιδώνα, στον νότιο Λίβανο, στις 12 Ιουνίου 2016. ALI HASHISHO / REUTERS
---------------------------------------------

Μια από τις πιο κοινές αφηγήσεις του εμφυλίου πολέμου είναι ότι υπάρχει μια δικτατορία που κυριαρχείται από την μειοψηφία και που βάλλει ενάντια σε μια τεράστια δημογραφική πλειοψηφία σουνιτών Αράβων. Αυτή η αφήγηση είναι ακριβής ως ένα σημείο, αλλά είναι επίσης παραπλανητική. Ακριβή στοιχεία για την θρησκευτική και εθνοτική σύνθεση της Συρίας δεν υπάρχουν, αλλά γενικά οι εκτιμήσεις τοποθετούν τον σουνιτικό αραβικό πληθυσμό στο περίπου 70% του συνόλου, ενώ το υπόλοιπο αποτελείται από Κούρδους, μουσουλμανικές μειονότητες όπως οι Αλαουίτες και οι Δρούζοι, και μια ποικιλία χριστιανικών δογμάτων.

Οι εκτοπισμένοι Σύριοι στον Λίβανο προέρχονται δυσανάλογα από την πλειοψηφούσα κοινότητα: Λίγο κάτω από το 90% του δείγματος είναι σουνίτες. Εν τω μεταξύ, το σύνολο σχεδόν των μειονοτήτων που διαλέγουν οποιαδήποτε πλευρά, υποστηρίζουν την κυβέρνηση. Μόνο μια μειονότητα στο δείγμα -όχι ένα τοις εκατό, ένα πρόσωπο- τάχθηκε με την αντιπολίτευση. Η κατανομή αυτή δεν συνηγορεί στην σεχταριστική αφήγηση του πολέμου. Ωστόσο, αξίζει για να διατηρείται μια αίσθηση προοπτικής.

Οι συμπαθούντες την κυβέρνηση ανέρχονται στο 40% του δείγματος, αλλά οι μειονότητες φθάνουν έως και λίγο περισσότερο από το 10%. Η διαφορά μεταξύ αυτών των στοιχείων; Οι νομιμόφρονες σουνίτες Άραβες. Είναι αλήθεια ότι οι σουνίτες Άραβες πηγαίνουν δύο προς ένα υπέρ της αντιπολίτευσης. Ωστόσο, είναι επίσης αλήθεια ότι παρ’ όλα αυτά περιλαμβάνουν το 75% της βάσης στήριξης της κυβέρνησης. Οπότε, είναι ο εμφύλιος πόλεμος σεχταριστικός; Τα δεδομένα είναι διφορούμενα, με δύο Ναι και ένα Όχι. Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες είναι σουνίτες Άραβες, οι περισσότερες από τις μειονότητες είναι ευθυγραμμισμένες με την κυβέρνηση, αλλά η πλειοψηφία της κοινότητας είναι το ίδιο η διασπασμένη μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΜΗ;

Μια άλλη ερμηνεία της σύγκρουσης επικεντρώνεται στους θρησκευτικούς ισχυρισμούς των αντιμαχόμενων μερών. Σε αυτή την εκδοχή, οι θρησκευτικοί ζηλωτές -κάποιοι εισαγόμενοι, και κάποιοι ντόπιοι- προσπαθούν να επιβάλουν μια πουριτανική μορφή θρησκευτικού νόμου στην κοινωνία. Εναντίον τους είναι οι πολιορκούμενες δυνάμεις της επικρατούσας αντιπολίτευσης, καθώς και εκείνες της κυβέρνησης που, αν και σε καμία περίπτωση δεν σέβονται τα δικαιώματα των πολιτών, τουλάχιστον κρατούν άμυνα ενάντια στον θρησκευτικό εξτρεμισμό.

--------------------------------

Υπάρχει τουλάχιστον μια δόση αλήθειας σε αυτή την αφήγηση, αλλά αυτή η εκδοχή των γεγονότων είναι επίσης παραπλανητική. Όπως και οι ομόλογοί τους σε άλλες αραβικές κοινωνίες, οι πρόσφυγες από την Συρία εκφράζουν μεγάλη προσωπική θρησκευτική ευλάβεια. Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα ισχυρίζονται ότι προσεύχονται καθημερινά, και οι μισοί λένε ότι διαβάζουν το Κοράνι ή την Βίβλο τουλάχιστον σε εβδομαδιαία βάση. Ωστόσο, οι απαιτήσεις να παίζει η θρησκεία έναν ρόλο στην δημόσια ζωή δεν είναι αντίστοιχα υψηλές. Μόνο περίπου το ένα τρίτο των προσφύγων συμφώνησε ότι η θρησκεία είναι ακόμα κάπως σημαντική είτε στα οικονομικά είτε στα πολιτικά ζητήματα.

Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ της αντιπολίτευσης και των υποστηρικτών της κυβέρνησης. Περίπου το 60% των πρώτων, αλλά μόνο το περίπου 40% των δεύτερων, είναι προσωπικά ευσεβείς με μέτρο το Κοράνι ή την Αγία Γραφή. Σε μια πιο έντονη αντίθεση, οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης έχουν διπλάσιες πιθανότητες από όσο οι υποστηρικτές της κυβέρνηση -περίπου 50% έναντι 25%- να βλέπουν έναν σημαντικό ρόλο για την θρησκεία στην πολιτική. Αλλά ούτε αυτό είναι μια σεχταριστική διαφορά μεταμφιεσμένη σε όρους αντίθεσης μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Οι μειονότητες είναι, πράγματι, λιγότερο θρησκευόμενες˙ όμως οι νομιμόφρονες Άραβες σουνίτες είναι πολύ πιο παρόμοιοι με τους συμμάχους τους στην μειοψηφία από όσο με τους ομοθρήσκους τους στην αντιπολίτευση.

Τι συμβαίνει, όμως, με τις διαφορές στο εσωτερικό της αντιπολίτευσης; Σίγουρα οι ισλαμιστές είναι πιο θρησκευόμενοι από τους εθνικιστές, και οι υποστηρικτές των ξένων ισλαμικών ομάδων είναι οι πιο θρησκευόμενοι από όλους; Με μια λέξη: Όχι. Δεν υπάρχει καμία αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ των παρατάξεων της αντιπολίτευσης -σχεδόν τίποτα για την προσωπική ευσέβεια και μόνο μια μικρή διαφορά μεταξύ των εγχώριων ισλαμιστών και των υπολοίπων. Με άλλα λόγια, οι εθνικιστικές υποστηρικτές δεν είναι πιο κοσμικοί από τους ομολόγους τους ισλαμιστές. Οι τελευταίοι, με την σειρά τους, είναι πολύ λιγότερο επίμονοι για μια εξισλαμισμένη δημόσια σφαίρα από όσο θα μας έκανε να πιστέψουμε η ρητορική των μαχητικών παρατάξεων.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ;

Η φτώχεια και η διαφθορά ήταν δύο από τα αρχικά παράπονα της συριακής εξέγερσης, αλλά έχουν σε μεγάλο βαθμό πέσει έξω από τις αφηγήσεις που φτάνουν στα Δυτικά ακροατήρια. Η υλική στέρηση παίρνει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένων των προφανών όπως η μειώσεις στο εισόδημα των νοικοκυριών και οι συνέπειές τους όπως η επιδείνωση της υγείας και της διατροφής. Σε αυτό το σκηνικό, ερωτήματα σχετικά με το εισόδημα είναι απίθανο να μας πουν πολλά δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πλέον τακτικά εισοδήματα. Αντ’ αυτού, μπορούμε να εξετάσουμε τον συνωστισμό σε χώρους οικογενειακής κατοικίας: Τον αριθμό των μελών των νοικοκυριών ανά υπνοδωμάτιο.

Μια σύγκριση του ποσοστού συνωστισμού του τυπικού νοικοκυριού από την προπολεμική Συρία και από τις τρέχουσες κατοικίες στον Λίβανο δείχνει ότι το βιοτικό επίπεδο έχει μειωθεί σημαντικά σε όλους τους τομείς. Τα τρία τέταρτα των προσφύγων έχουν χειρότερες κατοικίες τώρα από ό, τι πριν από τον πόλεμο, με καταλύματα με περίπου κατά 50% περισσότερο κόσμο για το μέσο νοικοκυριό. Δεύτερον, δείχνει ότι οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης είναι πολύ φτωχότεροι από ό, τι οι συμπαθούντες την κυβέρνηση. Το τυπικό φιλοκυβερνητικό νοικοκυριό επιβαρύνθηκε στα δύο άτομα ανά δωμάτιο από το προπολεμικό του ενός και μισό, ενώ το μεσαίο νοικοκυριό της αντιπολίτευσης φιλοξενεί τώρα τρία άτομα σε ένα υπνοδωμάτιο σε σύγκριση με δύο πριν από τον πόλεμο.

Διακρίσεις στην υλική ευημερία εμφανίζονται στα αποθέματα του ανθρώπινου κεφαλαίου, επίσης. Πάνω από το ήμισυ του δείγματος δεν έχει πάνω από πρωτοβάθμια εκπαίδευση, και μόλις ένας στους πέντε πρόσφυγες έχει ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με βάση τα δεδομένα από το Αραβικό Βαρόμετρο, αυτά τα ποσοστά ακαδημαϊκών επιδόσεων είναι στο ίδιο επίπεδο με το Μαρόκο και την Υεμένη, τους βραδυπορούντες της περιοχής, αλλά σε γενικές γραμμές είναι σύμφωνα με τα χαμηλά επίπεδα της εκπαίδευσης που επικρατούσαν στην Συρία πριν από την εξέγερση. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές κυβέρνησης-αντιπολίτευσης στο δείγμα που αντικατοπτρίζουν τους δείκτες συνωστισμού, με τους πρώτους να έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από τους δεύτερους να έχουν απολαύσει δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Εν ολίγοις, οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης είναι σημαντικά φτωχότεροι και πιο χαμηλού μορφωτικού επιπέδου από όσο οι συμπαθούντες την κυβέρνηση. Αυτό είναι σύμφωνο με αυτά που ήδη γνωρίζαμε, έτσι δεν υπάρχουν εκπλήξεις εδώ. Αλλά τα δεδομένα με κάποια θετική σκέψη όντως μοιράζουν την αντιπολίτευση. Μια από τις μακροχρόνιες αφηγήσεις μας για την τρομοκρατία είναι ότι γεννιέται από την φτώχεια και την άγνοια. Παρά τις λεπτότερες διακρίσεις, πολλοί από τους ξένους μαχητές που συρρέουν στην Συρία σίγουρα ταιριάζουν με το προφίλ των τρομοκρατών, αλλά οι συμπαθούντες τους δεν ταιριάζουν με αυτά που αναμέναμε. Όπως και με θρησκευτικότητα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία διαφορά μεταξύ των παρατάξεων της αντιπολίτευσης είτε σχετικά με την υλική ευημερία είτε με την εκπαίδευση. Οι υποστηρικτές των ξένων ισλαμιστών μπορεί να είναι φτωχοί και αγράμματοι, αλλά δεν είναι σε χειρότερη κατάσταση και ούτε λιγότερο μορφωμένοι, από τους εθνικιστές ομολόγους τους.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΙΟΣ;

-------------------------------

Με γενικές πινελιές, τα στοιχεία της έρευνας επιβεβαιώνουν μερικά από αυτά που νομίζαμε ότι ξέραμε για την φραξιονιστική κατανομή του εμφυλίου πολέμου: Οι μειονότητες και οι σχετικά κοσμικοί κλίνουν προς την κυβέρνηση, ενώ οι φτωχοί και λιγότερο μορφωμένοι συμπαρατάσσονται με την αντιπολίτευση. Ωστόσο, ορισμένες από τις βασικές διαφορές που θα μπορούσαμε να περιμένουμε να δούμε μεταξύ των διαφόρων παρατάξεων της αντιπολίτευσης δεν έχουν υλοποιηθεί: Οι εθνικιστές δεν είναι λιγότερο θρησκευόμενοι από τους ισλαμιστές, και η βάση των ξένων μαχητών δεν είναι πιο φτωχή ή αμόρφωτη από οποιονδήποτε άλλον. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές στις βάσεις υποστήριξης της αντιπολίτευσης -κάποιες κοινότυπες, αλλά μερικές άλλες αρκετά ενδιαφέρουσες.

--------------------------------------------

Η πρώτη διάκριση είναι η δημογραφική. Οι δομές γένους και φύλου διαφέρουν μεταξύ των παρατάξεων. Ανεξάρτητα από τις αρχικές εικόνες των νεαρών ανδρών και γυναικών που διαμαρτύρονταν μαζί ενάντια στην δικτατορία, η υποστήριξη προς την κυβέρνηση είναι βασικά σταθερή σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και το ίδιο μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. Παρά το γεγονός ότι το ίδιο μοτίβο ισχύει και για τους εγχώριες ισλαμιστές, διαφέρει μεταξύ των εθνικιστών και των ξένων ισλαμιστών, οι οποίοι είναι ο ένας εικόνα στον καθρέφτη του άλλου. Η εθνικιστική υποστήριξη επικεντρώνεται στους νέους, ενώ οι πιο ηλικιωμένοι Σύριοι τείνουν προς τους ισλαμιστές. Και, αν και οι άνδρες υποστηρίζουν τις δύο παρατάξεις σε σχεδόν ταυτόσημα ποσοστά, οι γυναίκες χωρίζονται σε διαισθητικές κατευθύνσεις: Κλίνουν προς τους εθνικιστές και μακριά από τους ξένους ισλαμιστές, των οποίων οι απόψεις για τα δικαιώματα των γυναικών είναι μακράν οι πιο οπισθοδρομικές.

Πιο σημαντικές από τις ακατέργαστες δημογραφικές διαφορές, ωστόσο, είναι οι διαφορές στην πολιτική δέσμευση - νοιάζονται οι άνθρωποι για τις δημόσιες υποθέσεις, ή μήπως όχι; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να μετρηθεί η αφοσίωση, συμπεριλαμβανομένου του ενδιαφέροντος, της κατανόησης και της γνώσης για την πολιτική. Κάθε καταγραφή αφηγείται την ίδια βασική ιστορία: Οι εθνικιστικές υποστηρικτές είναι μακράν οι πιο πολιτικά ενεργοί από τους πρόσφυγες -περίπου 50% περισσότερο από ό, τι οι υποστηρικτές της κυβέρνησης ομόλογοί τους και τέσσερις φορές πιο αφοσιωμένοι από τους συμπαθούντες τους ξένους ισλαμιστές, που φέρει προς τα επάνω τους τελευταίους.

Και λοιπόν?

----------------------------------------

Η έρευνα -ένα στιγμιότυπο στο χρόνο, που περιλαμβάνει μόνο Σύριους στο Λίβανο- δείχνει περισσότερη λαϊκή υποστήριξη για την κυβέρνηση από όση θα ήθελε να πιστεύει η αντιπολίτευση, αλλά και περισσότερη υποστήριξη προς την αντιπολίτευση από όσο θα ήθελε να παραδεχθεί η κυβέρνηση. Τα ακριβή στοιχεία είναι λιγότερο σημαντικά από όσο ο πυρήνας του συμπεράσματος, ωστόσο: Οι Σύριοι είναι διχασμένοι σχετικά με αυτά στα οποία είναι νομιμόφρονες και αυτά τα ρήγματα είναι κατανοητά.

Υπάρχει κάποια αλήθεια σε πολλές από τις υπάρχουσες αφηγήσεις σχετικά με την σύγκρουση, αλλά είναι αναπόφευκτα υπεραπλουστεύσεις. Μειονότητες και άτομα που προτιμούν έναν πιο ιδιωτικό ρόλο της θρησκείας τείνουν να συμφωνούν με την κυβέρνηση, της οποίας οι προσπάθειες για να απεικονίσει την αντιπολίτευση ως επικίνδυνους θρησκευτικά φανατικούς μπορεί να αποδώσει στο να σωρεύσει μια βάση στήριξης. Παρ’ όλα αυτά, η υποστήριξη προς την κυβέρνηση δεν συνεπάγεται υποστήριξη για μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή για την δικτατορία της˙ όπως πρότειναν άλλοι, ίσως να είναι πιο ακριβές να περιγραφεί ένα μεγάλο μέρος αυτού του πολιτικού σώματος ως αντι-επαναστατικό και όχι φιλοκυβερνητικό.

Οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης συμφωνούν με κάποιες από τις συμβατικές αντιλήψεις, αλλά όχι με άλλες. Είναι φτωχότεροι και πιο θρησκευόμενοι από τους κυβερνητικούς ομολόγους τους, αλλά δεν φαίνεται να απαιτούν ένα θρησκευτικό κράτος. Πράγματι, οι ξένοι μαχητές που είναι πιο επίμονοι στο ίδρυση ενός ισλαμικού κράτους στην Συρία δεν είναι η πρώτη επιλογή κανενός, ούτε καν η δεύτερη.

Κατά ειρωνικό τρόπο, η χλιαρή βάση της υποστήριξής τους κλίνει έντονα προς τους πιο ηλικιωμένους άνδρες που δεν είναι πιο θρησκευόμενοι από τους συνομηλίκους τους, αλλά ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο για την πολιτική. Σε αντίθεση, η εθνικιστική αντιπολίτευση, παρ’όλες τις ατέλειές της, ακόμα κυριαρχεί στις συμπάθειες των νέων, ακτιβιστών πολιτών από τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης. Μπορεί κανείς να ελπίζει ότι, μόλις σταματήσουν οι πυροβολισμοί, αυτό το πολιτικό σώμα θα περιέχει τον πυρήνα μιας νέας κοινωνίας των πολιτών που μπορεί να βοηθήσει την Συρία να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-09-14/what-syrians-want

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition