Ο Τραμπ και η Ελλάδα

Τυχόν βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι δεν θα υπονομευθεί ακουσίως από δηλώσεις ή ενέργειες του κ. Ερντογάν, δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί αυτομάτως ως επιζήμια για τα ελληνικά συμφέροντα, καθώς το περιφερειακό γεωπολιτικό παίγνιο έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι μηδενικού αθροίσματος. Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι δεν απαιτείται εγρήγορση για την αποφυγή «αποζημίωσης» της Τουρκίας στο Κυπριακό ή το Αιγαίο για βλάβες και απώλειες που ενδέχεται να υποστεί σε άλλα μέτωπα (αν και αυτό το ενδεχόμενο πιθανότατα θα μας απασχολούσε και σε περίπτωση εκλογής Κλίντον). Όμως η χώρα μας έχει τα δικά της «χαρτιά» να παίξει, αξιοποιώντας την γεωστρατηγική αξία του ελληνικού χώρου και εκμεταλλευόμενη την εξελισσόμενη στρατηγική σχέση της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο (όπου η σχέση Τραμπ-αλ Σίσι φαίνεται να είναι στενή). Απαιτείται, ασφαλώς, και ο ανάλογος στρατηγικός σχεδιασμός.

Η προτεραιοποίηση της αντιμετώπισης της ισλαμικής τρομοκρατίας ενδέχεται να επιταχύνει την στρατιωτική ήττα του ISIS. Ωστόσο, οι αντιλήψεις Τραμπ για τον μουσουλμανικό κόσμο δεν αναμένεται ότι θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των αιτίων του προβλήματος και η ακολουθητέα πολιτική αναμένεται να είναι βραχυπρόθεσμης λογικής και συνεπώς περιορισμένης αποτελεσματικότητας.

Η, συγκριτικά με Ομπάμα και Κλίντον, ηπιότερη -φαινομενικά τουλάχιστον- άποψη του Τραμπ για την Ρωσία δεν αποτελεί υποχρεωτικά αρνητική εξέλιξη για την Ελλάδα, που, θέλοντας να προωθήσει και συγκεκριμένα –αν και σχετικά περιορισμένου εύρους- εθνικά συμφέροντα, αντιμετωπίζει την Ρωσία ως έναν μάλλον δύσκολο γείτονα αλλά και εξαιρετικά σημαντικό εταίρο για την Ευρώπη και υπογραμμίζει με κάθε ευκαιρία την ανάγκη εύρεσης ενός modus vivendi. Τυχόν βελτίωση των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων ίσως διευρύνει τα περιθώρια συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα, αν και εδώ διακυβεύονται όχι μόνο πολιτικά αλλά και αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα (π.χ. μεταφορά και πώληση υγροποιημένου φυσικού αερίου μέσω Αλεξανδρούπολης), καθιστώντας τις σημαντικές διαφοροποιήσεις αρκετά δύσκολες.

Η περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων με το Ισραήλ πιθανότατα δεν βλάπτει την χώρα μας, εφόσον η στρατηγική σχέση με το Τελ-Αβίβ συνεχίζει να εξελίσσεται. Βεβαίως, η ενδεχόμενη αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του εβραϊκού κράτους, εφόσον δεν συνδεθεί με κάποια ουσιαστική παραχώρηση, π.χ. σε θέματα οικισμών, είναι πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά τις προοπτικές επίλυσης του Παλαιστινιακού (όπου ήδη οι προσδοκίες είναι εξαιρετικά περιορισμένες).

Ανησυχία προκαλεί το ενδεχόμενο τριγμών εντός ΝΑΤΟ λόγω του (πάγιου, ας μην ξεχνάμε) αμερικανικού αιτήματος για αύξηση της ευρωπαϊκής συμβολής στον καταμερισμό εργασίας στον τομέα της άμυνας (ουσιαστικά αύξηση των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών), όσο και το ενδεχόμενο ενίσχυσης των αντι-συστημικών και φυγόκεντρων τάσεων εντός ΕΕ, καθώς και η τυχόν δυσκολία συνεργασίας ΗΠΑ-Ευρώπης.

Εις βάρος επίσης των ελληνικών συμφερόντων, αλλά και της ευρύτερης περιφερειακής ασφάλειας, θα ήταν μια επιδείνωση των σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν, πιθανόν ως αποτέλεσμα της ακύρωσης της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Αισιόδοξο σενάριο: Ο κ. Τραμπ επιλέγει ικανούς συνεργάτες για θέματα εξωτερικής πολιτικής, «ακούει» το Κογκρέσο και τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και οι συγκρούσεις και θεαματικές αλλαγές περιορίζονται στο εσωτερικό της χώρας, με την εξωτερική πολιτική να εμφανίζει περισσότερο εικόνα συνέχειας παρά ρήξης με την πολιτική Ομπάμα. Τα απαισιόδοξα σενάρια είναι δυστυχώς πάρα πολλά και ορισμένα εξ αυτών είναι εξαιρετικά ανησυχητικά.

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Το περιθώριο κινήσεων για μικρές χώρες όπως η Ελλάδα σε αυτή την εξαιρετικά ταραγμένη περιοχή είναι αρκετά περιορισμένα αλλά όχι μηδενικά, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της ενδιαφέρουσας γεωστρατηγικής μετατόπισης της χώρας μας κατά μήκους του διατλαντικού άξονα ΗΠΑ-Ισραήλ, με παράλληλη προσπάθεια διατήρησης ερεισμάτων στον αραβικό κόσμο και με δεδομένη την ευρωπαϊκή μας ιδιότητα.

Ο Τούρκος πρόεδρος, Tayyip Erdogan, σε συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson, στην Άγκυρα, στις 30 Μαρτίου 2017. Yasin Bulbul/Presidential Palace/Handout via REUTERS
-----------------------------------------------------

Πέραν της άμεσης προτεραιότητας που ασφαλώς είναι η διαχείριση των ελληνοτουρκικών σχέσεων (ιδιαίτερα ενόψει εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στην Τουρκία, αναφορών Ερντογάν αλλά και αξιωματικής αντιπολίτευσης για Λωζάνη και γκρίζες ζώνες, καθώς και προσφυγικού), αλλά και των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, που βρίσκονται σε μια κρίσιμη συγκυρία, η Ελλάδα χρειάζεται μια στρατηγική για την αντιμετώπιση προκλήσεων και την προώθηση της παρουσίας και του ρόλου της στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτό, προτεραιότητα της χώρας μας θα είναι να θωρακίσει τα σύνορά της από τις συνέπειες των πολλαπλών κρίσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή. Βεβαίως, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα η προσπάθεια οριοθέτησης ΑΟΖ και ενεργειακής συνεργασίας με χώρες της περιοχής, σε μια περίοδο ενδεχόμενων ενεργειακών εξελίξεων στην ανατολική Μεσόγειο. Στο μέτρο του δυνατού, η Ελλάδα θα πρέπει να συνεισφέρει σε προσπάθειες σταθεροποίησης της περιοχής. Λόγω οικονομικών δυσχερειών, αλλά και συγκριτικά περιορισμένου διπλωματικού βάρους, η επίτευξη των ανωτέρω στόχων προϋποθέτουν την ενεργότερη εμπλοκή στις πολιτικές της ΕΕ (με στόχο την συνδιαμόρφωσή τους), συμμαχίες τακτικής φύσης στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά και συνεργασίες με άλλες ενδιαφερόμενες περιφερειακές δυνάμεις.