Πώς να διαλύσετε τους φορολογικούς παραδείσους

Δεν υπάρχει γενικά συμφωνημένος ορισμός του «φορολογικού καταφυγίου» (tax haven), αλλά το νόημά του μπορεί να συνοψιστεί σε δύο ιδέες: Αλλού και αποφυγή. Πολύ πλούσιοι άνθρωποι βάζουν τα χρήματα ή τα περιουσιακά τους στοιχεία αλλού -σε μέρη που συνήθως αναφέρονται ως «υπεράκτια»- για να ξεφύγουν από τους εγχώριους κανόνες που δεν τους αρέσουν. Αυτοί οι κανόνες μπορεί να είναι φορολογικοί νόμοι, απαιτήσεις γνωστοποίησης, ποινικοί νόμοι ή οικονομικοί κανονισμοί. Σε αντάλλαγμα, οι ενεργοποιητές του συστήματος από τον ιδιωτικό τομέα αποκομίζουν μεγάλες αμοιβές από τους πελάτες τους και οι κυβερνήσεις δεν επωφελούνται από φόρους, τους οποίους συνήθως επιβάλλουν όχι στο κεφάλαιο που ονομαστικά ρέει μέσω αυτών των τοποθεσιών αλλά στο εισόδημα ή την κατανάλωση των τοπικών επαγγελματιών που χειρίζονται αυτό το κεφάλαιο.

Μια κοινώς αναφερόμενη εκτίμηση για το συνολικό ποσό του πλούτου που διατηρείται υπερακτώς, υπολογιζόμενη από τον οικονομολόγο Gabriel Zucman [6], είναι 8,7 τρισεκατομμύρια δολάρια -ποσό ίσο με περίπου το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ο Zucman έφτασε σε αυτό το ποσό χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο: Εντοπίζοντας τις αναντιστοιχίες μεταξύ διασυνοριακών στοιχείων ενεργητικού και υποχρεώσεων στα αρχεία του ισοζυγίου πληρωμών των χωρών. Είχε πει ότι το ποσό των 8,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων πιθανότατα δεν αντανακλά πλήρως τον όγκο των κρυφών περιουσιακών στοιχείων, διότι αποκλείει μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε offshores, όπως αντικείμενα τέχνης ή άλογα ιπποδρομιών ή ακίνητα. Αλλά σε ανταλλαγή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μαζί μου, συμφώνησε ότι υπάρχουν επιπλέον στοιχεία που τα δεδομένα του δεν περιλαμβάνουν. Η μέθοδός του δεν υπολογίζει κάποια αρκετά κοινά εργαλεία φοροδιαφυγής, όπως ορισμένα ασφαλιστικά προϊόντα που έχουν σχεδιαστεί για να κρύβουν περιουσιακά στοιχεία, ή τις περιπτώσεις στις οποίες τα καταγεγραμμένα περιουσιακά στοιχεία και οι υποχρεώσεις τεχνικά διαμένουν στην ίδια δικαιοδοσία, αλλά είναι παρ’ όλα αυτά «υπεράκτιες» επειδή ο ιδιοκτήτης είναι αλλού. (Ένα παράδειγμα: Τίτλοι των ΗΠΑ που κατέχονται από θεματοφύλακα τράπεζα στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ανήκουν σε έναν Βραζιλιάνο). Επίσης, αν και οι τράπεζες δεν νοιάζονται να αποκαλύπτουν συνολικά στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού τους, τα οποία αποτελούν την βάση των αριθμών του Zucman, οι φορολογικές ή οι ποινικές Αρχές αναζητούν δεδομένα σε επίπεδο πελατών, τα οποία οι τράπεζες είναι πολύ πιο απρόθυμες να παραδώσουν. Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι αν οι Αρχές μπορούσαν να δουν αυτές τις πληροφορίες, θα ανακάλυψαν πολλά ακόμα κρυφά περιουσιακά στοιχεία.

Χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο που είναι πιο περιεκτικό από του Zucman, ο οικονομολόγος James Henry εκτιμά ότι οι φορολογικοί παράδεισοι κρατούν μεταξύ 24 τρισεκατομμυρίων και 36 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμη και αυτή η εκτίμηση αντιπροσωπεύει μόνο το απόθεμα των ατομικών περιουσιακών στοιχείων που κρατούνται σε offshores και δεν λαμβάνει πλήρως υπόψη τα περιουσιακά στοιχεία που οι επιχειρήσεις παρκάρουν εκτός των χωρών καταγωγής τους. (Οι εταιρικές και οι προσωπικές περιουσίες επικαλύπτονται, φυσικά, δεδομένου ότι τα άτομα κατέχουν εταιρικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά οι δύο μορφές πλούτου φορολογούνται διαφορετικά). Μόνο οι αμερικανικές εταιρίες του Fortune 500, κατέχουν περίπου 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε offshore. Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη εκτίμησε ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες χάνουν κάπου μεταξύ 70 δισ. και 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ετήσια φορολογικά έσοδα, λόγω των πολυεθνικών που μεταφέρουν τεχνητά τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους. Και οι πλούσιες χώρες δεν είναι προστατευμένες: Σύμφωνα με έκθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν φορολογικά έσοδα περίπου 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο λόγω των φορολογικών σχημάτων των offshore.

Το παγκόσμιο υπεράκτιο σύστημα εξελίσσεται συνεχώς. [Φορολογικοί] παράδεισοι υπάρχουν σχεδόν σε όλες τις περιοχές του κόσμου, με τον καθένα να παρέχει ένα διαφορετικό συνδυασμό υπεράκτιων υπηρεσιών. Στην Ασία, το Χονγκ Κονγκ λειτουργεί ως offshore πύλη της Κίνας στον κόσμο -μια πλατφόρμα χαμηλών φόρων για την εισροή κεφαλαίων εντός και εκτός της Κίνας, συχνά με ελάχιστο έλεγχο. Η Σιγκαπούρη, εν τω μεταξύ, ενεργεί ως καταφύγιο επιλογής για πλούσιες ελίτ από την Αυστραλία, την Ινδονησία και τη Μαλαισία. Στην Ευρώπη, η Ελβετία δεν είναι ο μόνος παίκτης [7]. Για παράδειγμα, μια έρευνα της Γερουσίας των ΗΠΑ που δημοσιεύτηκε το 2013, έδειξε πως η Apple είχε κατευθύνει περίπου 74 δισεκατομμύρια δολάρια μέσω της Ιρλανδίας τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, αποφεύγοντας σχεδόν όλους τους φόρους επί των κερδών της έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εν τω μεταξύ, το Λουξεμβούργο παρέχει εξωτικά προϊόντα φοροαποφυγής, όπως εταιρείες-κελύφη, παράλληλα με τις πιο συνήθεις διευκολύνσεις φοροδιαφυγής. Και η Ολλανδία ενεργεί ως υπεράκτιος σταθμός για τα επενδυτικά ταμεία που μετατοπίζουν κεφάλαια μεταξύ διαφόρων χωρών, απαλείφοντας τους φόρους στην πορεία.