Το τέλος του δημοκρατικού αιώνα

ΑΥΤΑΡΧΙΚΗ ΗΠΙΑ ΙΣΧΥΣ

Ένα από τα αποτελέσματα αυτού του μετασχηματισμού ήταν ο πολύ μεγαλύτερος βαθμός ιδεολογικής αυτοπεποίθησης [7] μεταξύ των αυταρχικών καθεστώτων -και, μαζί με αυτό, η προθυμία τους να ανακατευτούν με τις Δυτικές δημοκρατίες. Οι προσπάθειες της Ρωσίας να επηρεάσει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ το 2016 δικαιολογημένα προσέλκυσαν την περισσότερη προσοχή τα δύο τελευταία χρόνια. Αλλά η χώρα έχει από καιρό μια ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην πολιτική σε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη. Στην Ιταλία και την Γαλλία, για παράδειγμα, η Ρωσία βοήθησε εδώ και δεκαετίες στην χρηματοδότηση εξτρεμιστικών κομμάτων και στις δύο άκρες του πολιτικού φάσματος. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ρωσία έχει απολαύσει ακόμη πιο αξιόλογη επιτυχία στην πρόσληψη συνταξιούχων πολιτικών ηγετών για να ασκήσουν πιέσεις εξ ονόματός της, συμπεριλαμβανομένου του Γερμανού πρώην καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ και του Αυστριακού πρώην καγκελαρίου Alfred Gusenbauer.

Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι αν η Ρωσία θα παραμείνει μόνη στην προσπάθειά της να επηρεάσει την πολιτική των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Η απάντηση είναι σχεδόν σίγουρα όχι: Οι εκστρατείες της απέδειξαν ότι η εξωτερική ανάμειξη από τις αυταρχικές δυνάμεις [8] σε βαθιά διαιρεμένες δημοκρατίες είναι σχετικά εύκολη και εντυπωσιακά αποτελεσματική, καθιστώντας πολύ δελεαστικό για τους αυταρχικούς ομολόγους της Ρωσίας να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Πράγματι, η Κίνα ενισχύει ήδη την ιδεολογική πίεση στους Κινέζους που κατοικούν στο εξωτερικό και δημιουργεί σημαίνοντα Ινστιτούτα Κομφούκιος στα μεγάλα κέντρα μάθησης. Και τα τελευταία δύο χρόνια, η Σαουδική Αραβία αύξησε δραματικά τις πληρωμές της σε εγγεγραμμένους εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων των ΗΠΑ (λομπίστες), αυξάνοντας τον αριθμό των εγγεγραμμένων αλλοδαπών αντιπροσώπων που εργάζονται για λογαριασμό της από 25 σε 145.

Εάν η μεταβαλλόμενη ισορροπία της οικονομικής και τεχνολογικής ισχύος μεταξύ των Δυτικών δημοκρατιών και των αυταρχικών χωρών καθιστά τις πρώτες πιο επιρρεπείς σε εξωτερικές παρεμβάσεις, διευκολύνει επίσης την εξάπλωση των αξιών των δεύτερων. Πράγματι, η άνοδος της αυταρχικής ήπιας ισχύος είναι ήδη εμφανής σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ακαδημαϊκών κύκλων, της λαϊκής κουλτούρας, των ξένων επενδύσεων και της αναπτυξιακής βοήθειας. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, για παράδειγμα, όλα τα κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο βρίσκονταν στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, αλλά οι αυταρχικές χώρες αρχίζουν να καλύπτουν την διαφορά. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Times Higher Education, 16 από τα 250 κορυφαία ιδρύματα παγκοσμίως βρίσκονται σε μη-δημοκρατίες, όπως στην Κίνα, την Ρωσία, την Σαουδική Αραβία και την Σιγκαπούρη.

Όμως η πιο σημαντική μορφή αυταρχικής ήπιας ισχύος [9], ίσως να είναι η αυξανόμενη ικανότητα των δικτατορικών καθεστώτων να μαλακώνουν την λαβή που οι δημοκρατίες είχαν κάποτε στην αναφορά και την διάδοση ειδήσεων. Ενώ το σοβιετικό φερέφωνο Pravda δεν θα μπορούσε ποτέ να ονειρευτεί την προσέλκυση μαζικού αναγνωστικού κοινού στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα κλιπ που παράγονται σήμερα από κρατικά χρηματοδοτούμενα κανάλια ειδήσεων όπως το Al Jazeera του Κατάρ και το RT της Ρωσίας, προσελκύουν τακτικά εκατομμύρια Αμερικανούς θεατές. Το αποτέλεσμα είναι το τέλος του μονοπωλίου της Δύσης σχετικά με τις αφηγήσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης, καθώς και ο τερματισμός της ικανότητάς της να διατηρεί έναν πολιτικό χώρο που να μην μολύνεται από ξένες κυβερνήσεις.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ;

Κατά την διάρκεια της μακράς περιόδου της δημοκρατικής σταθερότητας, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η κυρίαρχη υπερδύναμη, πολιτισμικά και οικονομικά. Αυταρχικοί ανταγωνιστές όπως η Σοβιετική Ένωση, γρήγορα βάλτωσαν οικονομικά και απαξιώθηκαν ιδεολογικά. Ως αποτέλεσμα, η δημοκρατία φάνηκε να υπόσχεται όχι μόνο έναν μεγαλύτερο βαθμό ατομικής ελευθερίας και συλλογικής αυτοδιάθεσης, αλλά και την πιο ανιαρή προοπτική μιας πολύ πλουσιότερης ζωής. Εφόσον οι συνθήκες αυτές κρατούσαν στο παρελθόν, φάνηκε ότι υπήρχαν βάσιμοι λόγοι να υποθέσουμε ότι η δημοκρατία θα συνέχιζε να είναι ασφαλής στα παραδοσιακά οχυρά της. Υπήρχαν ακόμη εύλογοι λόγοι για να ελπίζουμε ότι ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός αυταρχικών χωρών θα εντασσόταν στην δημοκρατική παράταξη.

Αλλά η εποχή κατά την οποία οι Δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες ήταν οι κορυφαίες πολιτιστικές και οικονομικές δυνάμεις του κόσμου μπορεί τώρα να φθάνει στο τέλος της. Την ίδια στιγμή που οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δείχνουν έντονα σημάδια θεσμικής αποσύνθεσης, οι αυταρχικοί λαϊκιστές αρχίζουν να αναπτύσσουν μια ιδεολογική εναλλακτική λύση υπό τη μορφή της αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας, και οι αναμφισβήτητα αυταρχικοί προσφέρουν στους πολίτες τους ένα βιοτικό επίπεδο που ανταγωνίζεται όλο και περισσότερο εκείνο των πλουσιότερων χωρών στην Δύση.

Ένας διαδηλωτής έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις Βρυξέλλες, τον Απρίλιο του 2013. FRANCOIS LENOIR / REUTERS
----------------------------------------------------------------------------------------------