Η διπλωματία δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα του Αφγανιστάν

Τη νύχτα της 17ης Αυγούστου, καθώς πάνω από 1.000 καλεσμένοι χόρευαν σε γαμήλια γιορτή στην «Πόλη του Ντουμπάι», μια αίθουσα στην Καμπούλ που πήρε το όνομά της από τον αγαπημένο τόπο των σαββατοκυριακάτικων αποδράσεων των αφγανικών ελίτ, ένας 23χρονος που παρεισέδυσε, πυροδότησε το γιλέκο αυτοκτονίας του δίπλα από το βάθρο που έπαιζε το μουσικό συγκρότημα. Η έκρηξη σκότωσε 80 ανθρώπους και τραυμάτισε σχεδόν 200 περισσότερους, κυρίως από την εθνοτική ομάδα Hazara, τους οπαδούς της σιιτικής αίρεσης του Ισλάμ που κυριαρχεί σε αυτή την γειτονιά της δυτικής Καμπούλ. Ο γαμπρός και η νύφη, που είναι και οι δύο Σιίτες, επέζησαν σαν από θαύμα. «Ποτέ δεν θα δω ξανά ευτυχία στην ζωή μου», είπε στο αφγανικό TOLOnews ο γαμπρός, ένας ράφτης που ονομάζεται Mirwais Elmi.

Ένας πεζοναύτης των ΗΠΑ σε φυλάκιο κοντά στο Kunjak στο νότιο Αφγανιστάν, τον Φεβρουάριο του 2011. Finbarr O'Reilly/REUTERS
---------------------------------------------------

Αυτό ήταν το χειρότερο από τα αιματηρά γεγονότα που στιγμάτισαν εννέα γύρους ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Αμερικανών και Ταλιμπάν διαπραγματευτών, από τον Ιούλιο του 2018. Δέκα ημέρες νωρίτερα, μια επίθεση αυτοκτονίας των Ταλιμπάν σε αστυνομικό τμήμα της Καμπούλ άφησε 14 νεκρούς και 145 τραυματίες. Τη νύχτα της 11ης Αυγούστου, μια κοινή αμερικανο-αφγανική μονάδα της Khost Protection Force, μια «αντιτρομοκρατική» μονάδα που λειτουργούσε η CIA, κατέλαβε και εκτέλεσε συνοπτικά 11 άοπλους άνδρες αμάχους στην περιφέρεια Pakt της επαρχίας Paktia, στα ανατολικά σύνορα του Αφγανιστάν Πακιστάν. Τα θύματα απήχθησαν τη νύχτα ενώ γιόρταζαν τις εορτές του Eid al-Adha και πυροβολήθηκαν στο κεφάλι από κοντινή απόσταση. Στις 20 και 22 Ιουλίου [1], βομβιστικές επιδρομές από αμερικανικές και αφγανικές αεροπορικές δυνάμεις σκότωσαν 12 πολίτες, συμπεριλαμβανομένων νομάδων και αγροτών στις επαρχίες Badghis και Logar.

Ως κάτι που θα μπορούσε να ήταν μια σκληρή παρωδία της προέλευσης της βίας στο Αφγανιστάν -αλλά αποδείχθηκε ακόμη πιο σκληρό γεγονός- το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) με έδρα το Ιράκ και την Συρία εξέδωσε δήλωση στα αραβικά (μια γλώσσα που δεν ομιλείται στο Αφγανιστάν), αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την επίθεση στον γάμο και υποστηρίζοντας ότι είχε πραγματοποιηθεί από έναν «Abu Asim al-Pakistani», του οποίου το ίδιο το όνομά του φαινόταν να χλευάζει το πόσο άσχετο ήταν το Αφγανιστάν με τα βάσανα του λαού του. Το ISIS ισχυρίστηκε ότι οι φιλοξενούμενοι στον γάμο ήταν «πολυθεϊστές». Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι τα θύματα στο Zurmat ήταν «Ταλιμπάν». Οι Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν ότι ο αστυνομικός σταθμός ήταν ένας νόμιμος στρατιωτικός στόχος από τον οποίο οι πολίτες πρέπει να μένουν μακριά.

Οι βομβιστικές επιθέσεις και οι «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις τόσο από την αμερικανική όσο και από την αφγανική κυβέρνηση πραγματοποιούνται σύμφωνα με τους «χαλαρούς» κανόνες εμπλοκής που έθεσε ο πρόεδρος Donald Trump και για τους οποίους καυχήθηκε το 2017: «Δεν οικοδομούμε πάλι έθνος. Σκοτώνουμε τρομοκράτες». Για πρώτη φορά από την αρχή του πολέμου, οι αμερικανικές και αφγανικές κυβερνητικές δυνάμεις προκάλεσαν περισσότερες απώλειες αμάχων φέτος από όσες οι Ταλιμπάν, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Και έτσι δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Αφγανοί δεν είναι υπερβολικά αισιόδοξοι για μια επικείμενη ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ταλιμπάν. Είναι ακόμη πιο περίεργο το γεγονός ότι οι αδιάλλακτοι του αμερικανικού κατεστημένου της εθνικής ασφάλειας, όπως ο στρατηγός ε.α. και πρώην διευθυντής της CIA, David Petraeus, προειδοποιούν για τους κινδύνους μιας «πλήρους στρατιωτικής αποχώρησης από το Αφγανιστάν» και ισχυρίζονται ότι «η κοινή λογική υπαγορεύει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διατηρούν τα δικά τους μέσα για να πιέζουν τα εξτρεμιστικά δίκτυα».

Μετά από 18 χρόνια «παρουσίας και πίεσης», και καθώς η υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ αφγανική κυβέρνηση εξακολουθεί να χάνει έδαφος από τους Ταλιμπάν, και το ISIS σφαγιάζει αμάχους στην Καμπούλ ατιμώρητο, η εκδοχή της «κοινής λογικής» του κατεστημένου της εθνικής ασφάλειας είναι να εντείνει τις προσπάθειες σε αποτυχημένες πολιτικές. Όταν βρίσκεστε μέσα σε μια τρύπα, θα πρέπει να κάνετε μια μακροπρόθεσμη δέσμευση στο σκάψιμο.

ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Η ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ

Αλλά ο Petraeus και οι συνάδελφοί του έχουν δίκιο να προειδοποιούν για τους κινδύνους μιας απόσυρσης που είναι πολύ απότομη. Η βιασύνη του Τραμπ να ταιριάξει την ειρηνευτική διαδικασία στο Αφγανιστάν με το εκλογικό ημερολόγιο των ΗΠΑ διακινδυνεύει να σπαταλήσει οποιαδήποτε μόχλευση εξακολουθούν να έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Αφγανοί δικαιολογημένα φοβούνται ότι μια συμφωνία μπορεί να αποτύχει να εγγυηθεί τα κέρδη που κάποιοι από αυτούς έχουν αποκομίσει ως αποτέλεσμα των προσπαθειών «οικοδόμησης έθνους» που υποτιμούνται από το Trump. Αλλά η επικείμενη αποχώρηση είναι συνέπεια της επί τόπου κατάστασης τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, και όχι το αποτέλεσμα της ειρηνευτικής προσπάθειας. Η ανυπομονησία του Trump να αποσυρθεί τόσο ενεργοποιεί όσο και απειλεί την προοπτική της ειρήνης.

Ορισμένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που διακυβεύονται στις διαπραγματεύσεις έχουν παραμείνει διφορούμενα, ενδεχομένως εσκεμμένα. Μεταξύ αυτών είναι το κατά πόσο η ολοκλήρωση της απόσυρσης των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ εξαρτάται από την εφαρμογή μιας πολιτικής συμφωνίας μεταξύ της αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν. Η αλληλουχία και η αλληλεξάρτηση της απόσυρσης των στρατευμάτων, της κατάπαυσης του πυρός και του πολιτικού διακανονισμού δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί.

Οποιαδήποτε συμφωνία είναι βέβαιο ότι δεν θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες -αλλά όχι λόγω των αποτυχιών των διαπραγματευτών ή της αποφασιστικότητας του Τραμπ να εγκαταλείψει το Αφγανιστάν (την οποία μοιράζονταν σχεδόν όλοι οι αντίπαλοι προεδρικοί ανθυποψήφιοί του). Δεκαεπτά χρόνια στρατιωτικής στρατηγικής των ΗΠΑ απέτυχαν να παράγουν σταθερότητα ή να εξαλείψουν την τρομοκρατία. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ένας μεγαλύτερος χρονικός ορίζοντας θα έχει καλύτερα αποτελέσματα. Το γεγονός ότι μια συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν ίσως να αποτύχει να παραδώσει ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα που έχουν ξεφύγει από το στρατό των ΗΠΑ επί σχεδόν δύο δεκαετίες δεν αποτελεί κατηγορητήριο για τους διαπραγματευτές, αλλά μάλλον μια αντανάκλαση της αποτυχίας των προηγούμενων στρατιωτικών στρατηγικών.

Η ενδεχόμενη συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ταλιμπάν που απορρέει από εννέα γύρους διαπραγματεύσεων στη Ντόχα θα μπορούσε ακόμη να αντιπροσωπεύει τις καλύτερες πιθανότητες να επιτευχθούν βασικοί στόχοι των ΗΠΑ, να μειωθεί η βία στο Αφγανιστάν και να καταστεί δυνατή η εφαρμογή αποτελεσματικότερων μέτρων αντιτρομοκρατίας. Οι Ταλιμπάν συμφώνησαν να διαπραγματευτούν με την αφγανική κυβέρνηση και άλλες αφγανικές πολιτικές δυνάμεις για μια κατάπαυση του πυρός και μια πολιτική διευθέτηση μόλις διευθετηθεί το ζήτημα της απόσυρσης των στρατευμάτων των ΗΠΑ. Η Νορβηγία εργάζεται ζωηρά για να οργανώσει τις διαπραγματεύσεις αυτές, οι οποίες αναμένεται να ξεκινήσουν στο Όσλο τις προσεχείς εβδομάδες.

Το αποτέλεσμα της ειρηνευτικής διαδικασίας είναι λιγότερο σίγουρο από την προκαθορισμένη αποτυχία των στρατιωτικών λύσεων. Πολλές «ειρηνευτικές διαδικασίες» τα τελευταία 40 χρόνια του πολέμου στο Αφγανιστάν έχουν οδηγήσει σε αναδιαμόρφωση των εχθροπραξιών. Η ειρήνη δεν χαιρέτισε το τέλος της σοβιετικής παρέμβασης στο Αφγανιστάν μετά τις υποστηριζόμενες από τον ΟΗΕ «Συμφωνίες της Γενεύης» το 1988 (και την επακόλουθη κατάρρευση της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης). Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν τους μουτζαχεντίν στην αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με το υποστηριζόμενο από τη Μόσχα «καθεστώς της Καμπούλ», και τα περιφερειακά κράτη, πάνω από όλα το Πακιστάν, ενεθάρρυναν πολλούς πολέμους στο Αφγανιστάν για να αποτρέψουν αντιληπτές απειλές από γεωπολιτικούς ανταγωνιστές τους.

ΜΙΑ ΕΥΘΡΑΥΣΤΗ ΕΙΡΗΝΗ

Ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να επαναληφθεί. Χωρίς τόσο ένα εσωτερικό πολιτικό σύστημα που θα φιλοξενεί τους κυριότερους κατόχους εξουσίας όσο και μια ελάχιστη διεθνή συναίνεση σχετικά με την πολιτική και την ασφάλεια του Αφγανιστάν, οι Αφγανοί και οι διεθνείς δρώντες μπορούν εύκολα να επιστρέψουν στο να αποσταθεροποιούν αυτό που παραμένει ως η φτωχότερη χώρα στην Ασία, όπου πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού ζει κάτω από ένα ήδη πολύ χαμηλό όριο φτώχειας και όπου οι νεαροί άνδρες είναι ευάλωτοι στις στρατολογήσεις από ένοπλες ομάδες. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι για πολλούς στην περιοχή, μια παρουσία του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν αποτελεί ισότιμη απειλή για την τρομοκρατία. Όποια και αν είναι η ουσία της επικείμενης ειρηνευτικής συμφωνίας, το Αφγανιστάν δεν θα αποτελέσει σταθερή βάση για τις αμερικανικές δυνάμεις, αφού εκείνοι που αντιτίθενται στην παρουσία τους θα συνεχίσουν να προκαλούν συγκρούσεις που θα αποδυναμώνουν το κράτος και θα παρέχουν σημεία εισόδου για την τρομοκρατία.

Εξαρτάται επίσης από το πώς οι Ταλιμπάν θα συμφιλιωθούν με τους εχθρούς τους στην κυβέρνηση της Καμπούλ. Θα υποχωρήσουν οι Ταλιμπάν από την επιθυμία τους να αποκαταστήσουν το «Ισλαμικό Εμιράτο» τους πάνω στα ερείπια της εύθραυστης ισλαμικής δημοκρατίας του Αφγανιστάν; Ενώ η αφγανική κυβέρνηση και ο ποικίλος συνασπισμός που υποστηρίζει την τρέχουσα συνταγματική τάξη φαίνονται έτοιμοι να ανταποκριθούν σε ορισμένες απαιτήσεις των Ταλιμπάν, προέκυψε ευρεία εθνική και διεθνής συναίνεση για την διατήρηση των κοινωνικών και πολιτικών πλεονεκτημάτων της ισλαμικής δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των δικαιωμάτων και των ευκαιριών για τις γυναίκες. Σε πρόσφατες συζητήσεις, οι Κινέζοι, οι Ρώσοι, οι Ιρανοί και οι Πακιστανοί ισχυρίστηκαν όλοι ότι ένα ισλαμικό εμιράτο παραμένει ως κόκκινη γραμμή για αυτούς. Η οικοδόμηση τέτοιας διεθνούς συναίνεσης υπέρ της ειρηνευτικής διαδικασίας υπήρξε μια σπάνια διπλωματική επιτυχία για την διοίκηση [Τραμπ]: Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέδωσαν κοινά ανακοινωθέντα υποστηρίζοντας την διαδικασία με την Κίνα, την Ρωσία, το Πακιστάν και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλοι αυτοί οι δρώντες, όπως και το Ιράν, θα κληθούν να γίνουν μάρτυρες της ανακοίνωσης οποιασδήποτε συμφωνίας ΗΠΑ-Ταλιμπάν και της επακόλουθης έναρξης διαπραγματεύσεων μεταξύ της κυβέρνησης του Αφγανιστάν και των Ταλιμπάν στο Όσλο.

Η επιτυχία αυτών των διαπραγματεύσεων, σε συνδυασμό με την υποστήριξη ενός ευρύτερου διεθνούς συνασπισμού, θα πρέπει να ενισχύσει και να επικεντρώσει την μάχη της Καμπούλ ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος Κhorasan, τον κλάδο της διεθνούς τζιχαντιστικής ομάδας που έχει κερδίσει ισχύ στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του Αφγανιστάν. Μια κυβέρνηση στην Καμπούλ που δεν θα αποσπάται πλέον από τις διασυνοριακές εξεγέρσεις των Ταλιμπάν, θα μπορούσε να γίνει πιο αποτελεσματικός εταίρος στις διεθνείς προσπάθειες για την εξάλειψη του ISIS από την περιοχή.

Η σταθερότητα και η ειρήνη στο Αφγανιστάν θα απαιτούσαν επίσης την διεθνή συνεργασία για την διασύνδεση της περίκλειστης χώρας με τις διεθνείς αγορές, σε συντονισμό με διάφορες φιλόδοξες διεθνείς αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της κινεζικής Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός, της ινδο-ιρανο-αφγανικής ανάπτυξης του ιρανικού λιμένα Chabahar και τις σχετικές χερσαίες οδούς προς το Αφγανιστάν και την Κεντρική Ασία καθώς και μερικά έργα αγωγών και μεταφοράς ενέργειας που υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η πολιτική της κυβέρνησης Trump να έρχεται σε αντιπαράθεση με πολλές από τις δυνάμεις που εμπλέκονται σε αυτά τα έργα προοιωνίζεται άσχημα για το μέλλον οποιασδήποτε αφγανικής ειρηνευτικής συμφωνίας, αλλά οι μελλοντικές διοικήσεις ενδέχεται να αλλάξουν πορεία. Οι πιθανότητες ενός θετικού αποτελέσματος που θα προκύψει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν είναι μεγάλες, αλλά είναι καλύτερες από τις πιθανότητες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πετύχουν στρατιωτικά μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες αποτυχίας.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2019-08-26/diplomacy...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2019/07/25/magazine/afghan-war-casualty-report.h...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition