Ο ρόλος των υδρογονανθράκων για την ελληνική οικονομία

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι καθαρός εισαγωγέας (εισαγωγές υψηλότερες από τις εξαγωγές) ενεργειακών προϊόντων. Το αργό πετρέλαιο κυριάρχησε σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές ενέργειας της ΕΕ, με τα ενεργειακά προϊόντα να κατέχουν μερίδιο 70% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 ενώ ακολουθεί το φυσικό αέριο με μερίδιο 20%. Ένας από τους βασικούς στόχους της πολιτικής της ΕΕ για την Ενεργειακή Ένωση είναι να μειώσει την εξάρτησή της από μεμονωμένους προμηθευτές και να διαφοροποιήσει τις πηγές και τις οδεύσεις. Το 2016, οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη είχαν αυξηθεί στα περίπου 230 BCM με τα 49 BCM αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (Liquefied Natural Gas, LNG) να προέρχονται από την Αλγερία, 107 από τη Νορβηγία (μέσω αγωγού) και 74 από την Ρωσία (μέσω αγωγού).

Σύμφωνα με την Platts Analytics, η προμήθεια από την Ρωσία στην Ευρώπη αυξήθηκε το 2017, καθώς η εγχώρια ευρωπαϊκή παραγωγή μειώθηκε και αυτό φαίνεται να συνεχίζεται την επόμενη δεκαετία. Το 2017 το καθαρό μερίδιο των εισαγωγών από την Ρωσία ανήλθε σε ποσοστό ύψους 38,2%, ενώ το 2018 αναμενόταν να πλησιάσει το 42%. Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι όγκοι αερίων που ανακαλύφθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσαν να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν περαιτέρω ανακαλύψεις που θα στηρίξουν τις απαραίτητες επενδύσεις για υποδομές όπως αγωγοί ή εγκαταστάσεις LNG. Αξίζει να προστεθεί ότι παρ’ όλο που το Ιράν και το Ιράκ είναι δύο χώρες με τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου, δεν διαθέτουν επί του παρόντος προοπτικές για την εξαγωγή του λόγω έλλειψης υποδομών φυσικού αερίου μεγάλης κλίμακας.

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΤΑΞΥ LNG ΚΑΙ ΑΓΩΓΟΥ ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ ΜΟΝΟ ΤΟΝ EASTMED

Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα στην αλυσίδα των ενεργειακών ροών, συνδέεται με την επιλογή της προτιμώμενης τεχνολογίας μεταφορών. Το κόστος που προκύπτει κατά την διάρκεια της περιόδου εξερεύνησης (γεωφυσική έρευνα και γεωτρήσεις) ποικίλλει ανάλογα με το έργο και μπορεί να είναι κοντά ή πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ ή δολάρια. Η ανάπτυξη και η εκμετάλλευση ενός τομέα παραγωγής είναι συχνά πολλαπλάσια αυτού του κόστους. Στο στάδιο της δήλωσης εμπορευσιμότητας ενος κοιτάσματος προς τις Αρχές, οι εταιρείες λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το κόστος των μεταφορών είτε με την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου είτε μέσω υποδομών LNG. Στην περίπτωση προμήθειας φυσικού αερίου στην Ευρώπη από τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, ο υπεράκτιος αγωγός EastMed αποτελεί εναλλακτική λύση για την κατασκευή νέων τερματικών σταθμών LNG και άλλων εγκαταστάσεων.

Ωστόσο, το συγκεκριμένο έργο παρουσιάζει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα καθώς υπάρχουν επιφυλάξεις σχετικά με την επάρκεια του όγκου αερίου που μπορεί (ή μάλλον «πρέπει») να διακινηθεί μέσω αυτού. Καταρχήν, αξίζει να αναφερθεί ότι ο αγωγός τυγχάνει πολιτικής στήριξης καθώς οι ευρωπαϊκές εταιρείες προτιμούν να διαφοροποιούν τον κίνδυνο τους. Από την άλλη, το έργο παρουσιάζει κάποιες τεχνικές δυσκολίες, οι οποίες ωστόσο μπορούν να ξεπεραστούν. Οι περισσότερες επιφυλάξεις που έχουν κατά καιρούς εκφραστεί αφορούν στα αποθέματα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν, τα οποία δεν είναι ακόμη επαρκή από οικονομική άποψη. Έτσι, η αγορά δεν έχει καταλήξει σε καμία από τις δύο επιλογές.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ένας αγωγός προς την Ευρώπη μέσω της Ιταλίας θα κόστιζε πάνω από 7 δισ. ευρώ και η χρηματοδότηση κάθε νέου τερματικού σταθμού LNG στη Μεσόγειο θα κόστιζε περίπου 3 δισ. ευρώ (Petroleum Economist, 2019). Σε κάθε περίπτωση, και οι δύο μέθοδοι είναι υπερβολικά δαπανηρές για να καταστήσουν τους υπάρχοντες όγκους φυσικού αερίου της ΝΑ Μεσογείου ανταγωνιστικούς. Εναλλακτικά, οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις LNG στην Αίγυπτο εξακολουθούν να λειτουργούν, είναι ανταγωνιστικές και επαρκούν για να απορροφήσουν σε ρεαλιστική βάση μεγάλο μέρος του διαθέσιμου φυσικού αερίου στην περιοχή.

Από την άποψη των αποθεμάτων, ο «Γλαύκος» είναι το πιο πρόσφατο υπεράκτιο κοίτασμα στην Κύπρο στο οποίο έγινε γεώτρηση στις αρχές του 2019 με εκτιμώμενα 5-8 TCF σε βαθιά πετρώματα όπου ο βυθός βρίσκεται σε 2.000 μέτρα νερού. Συνυπολογίζοντας τα 4,5 ΤCF της «Αφροδίτης» και τα 6 TCF του κοιτάσματος «Καλυψώ», αυτές οι τρεις ανακαλύψεις παρόμοιων διαστάσεων δεν ικανοποιούν τα οικονομικά κριτήρια προκειμένου οι διαχειριστές να προχωρήσουν στην παραγωγή και τη μεταφορά (Middle East Petroleum and Economic Publications, 2019, Upstream Oil and Gas, March 2019). Οι αποφάσεις σε αυτό το στάδιο βασίζονται γενικά στην πιθανότητα επιτυχίας 90% αποληψιμότητας αποθεμάτων (P90) αντί P50, πράγμα που μειώνει κατα πολύ τους προαναφερθέντες όγκους των ΤCF.

Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι η περιοχή εξακολουθεί να θεωρείται ανεξερεύνητη (frontier) με απομακρυσμένα σημεία από την ακτή, σημαντικά βάθη του νερού και απουσία υποδομών. Στις περιπτώσεις αυτές, προκειμένου η αγορά να εξετάσει την βιωσιμότητα των επενδύσεων σε χερσαίες υποδομές μεταφοράς, υποδομές παραγωγής και αγωγούς ή εγκαταστάσεις LNG, θα πρέπει πρώτα να έχουν εντοπισθεί πρόσθετα κοιτάσματα. Η βιομηχανία θεωρεί ότι απαιτούνται τουλάχιστον τρεις ακόμη ανακαλύψεις παρόμοιας εμβέλειας προκειμένου να μπορέσει να υποστηριχθεί η κατασκευή υποδομών LNG στην Κύπρο ή να επιλεχθεί η κατασκευή του μεγάλου μεσογειακού υποθαλάσσιου αγωγού EastMed. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί ευκολότερα εαν η σύνδεση με το κοίτασμα του Λεβιάθαν είναι εφικτή, διότι θα εξασφάλιζε επιπλέον όγκους.