Η διεφθαρμένη πολιτική τάξη που διέλυσε τον Λίβανο

Δεδομένου ότι το πολιτικό σύστημα βασίζεται στην συναίνεση, δεν μπορούν να ληφθούν αποφάσεις χωρίς την συναίνεση όλων. (Το τυπικό πολιτικό σύνθημα του Λιβάνου είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει «κανένας νικητής και κανένας ηττημένος»). Το αποτέλεσμα είναι μόνιμο αδιέξοδο, που χαρακτηρίζεται από περιοδικές πράξεις βίας. Οι αποφάσεις δεν μπορούν να ληφθούν στην αρένα της πολιτικής, και έτσι μερικές φορές πολεμιούνται στους δρόμους. Αυτό ενθαρρύνει τα κόμματα και τις φατρίες –ιδίως τους ηγέτες των τριών μεγάλων σεχτών: Σουνίτες, Σιίτες και Μαρωνίτες– να ζητήσουν την βοήθεια εξωτερικών προστατών προκειμένου να νικήσουν τους αντιπάλους τους, μια δυναμική που έχει κρατήσει τον Λίβανο αδύναμο και εξαρτημένο από ξένες δυνάμεις. Η Συρία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία έχουν ανταγωνιστεί για επιρροή στον Λίβανο από το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1990. Και παρά την ρητορική τους για το αντίθετο, αυτές οι χώρες αντιστάθηκαν σε οποιαδήποτε μεγάλη αλλαγή στο σύστημα που θα τις άφηνε με λιγότερη μόχλευση. Από την πλευρά τους, οι λιβανέζικες ελίτ έχουν επενδύσει υπερβολικά στο σύστημα για να το αλλάξουν.

ΕΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Αν υπήρξε ποτέ μια στιγμή για να ανατραπεί το σεχταριστικό σύστημα του Λιβάνου και οι εδραιωμένοι ηγέτες του, είναι αυτή. Καθώς το εύρος της καταστροφής -και ο βαθμός της επίσημης αμέλειας που επέτρεψε να συμβεί η έκρηξη- έγινε πιο ξεκάθαρο, δεκάδες χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία των Μαρτύρων στο κέντρο της Βηρυτού στις 8 Αυγούστου, ζητωκραυγάζοντας και παίρνοντας selfies καθώς χάρτινα ομοιώματα του προέδρου του Λιβάνου, του πρωθυπουργού και του προέδρου του κοινοβουλίου κρέμονταν από μια πρόχειρη αγχόνη.

Ο θυμός για την έκρηξη θα μπορούσε να αναζωογονήσει μια λαϊκή εξέγερση [8] που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2019, αφότου η κυβέρνηση του Λιβάνου ανακοίνωσε μια σειρά μέτρων λιτότητας. Χωρίς έναν ισχυρό άνδρα ή μια ισχυρή οικογένεια για να συγκεντρώσει τον θυμό τους, οι Λιβανέζοι διαδηλωτές υιοθέτησαν το σύνθημα «Όλοι τους σημαίνει όλοι τους». Αυτοί οι δώδεκα ή περίπου τόσοι ηγέτες του εμφυλίου πολέμου ήταν απρόθυμοι να παραιτηθούν και να παραδώσουν την εξουσία σε μια νέα γενιά. Αντ' αυτού, συγκεντρώνουν την εξουσία μεταξύ φίλων (cronies), λεηλατούν τους πόρους της χώρας, μεταβιβάζουν έδρες στο κοινοβούλιο στα παιδιά τους, και συνεχίζουν να προσφεύγουν στην σεχταριστική ταυτότητα. Όταν αποτυγχάνουν να πραγματοποιήσουν μεταρρυθμίσεις ή να παρέχουν βασικές κυβερνητικές υπηρεσίες, αυτοί οι σεχταριστές ηγέτες κατηγορούν τους εξωτερικούς δρώντες και τις περιφερειακές δυνάμεις και ισχυρίζονται ότι [οι ίδιοι] είναι πραγματικοί υπέρμαχοι της αλλαγής που δυστυχώς εμποδίζονται από μια διεφθαρμένη δομή. Σε αυτό το κυκλικό σύστημα που επιτρέπει σε κάθε ηγέτη και φατρία να μεταβιβάζει την ευθύνη, δεν υπάρχει καμία λογοδοσία, ακόμη και όταν η χώρα υποφέρει από μια τραγωδία στην κλίμακα της έκρηξης στο λιμάνι.

Η ανασυγκρότηση των περιοχών που υπέστησαν ζημιές από την έκρηξη θα μπορούσε να κοστίσει έως και 15 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι πιθανό να επιταχύνει μια οικονομική κατάρρευση στον Λίβανο που συνέπεσε με τις διαδηλώσεις του περασμένου έτους. Από τον Οκτώβριο, η λιβανική λίρα, η οποία έχει συνδεθεί με το δολάριο [9] από το 1997, έχει χάσει το 80% της αξίας της στη μαύρη αγορά. Η κατάρρευση του νομίσματος, μαζί με την έλλειψη δολαρίων, οδήγησε σε αύξηση των τιμών των τροφίμων και έλλειψη εισαγόμενων αγαθών. Η κυβέρνηση αγωνίζεται να πληρώσει τα χρέη της και έχει αποτύχει να παράσχει βασικές υπηρεσίες όπως ηλεκτρική ενέργεια, νερό και συλλογή απορριμμάτων. Το δημόσιο χρέος του Λιβάνου ανέρχεται σε 92 δισεκατομμύρια δολάρια [10], ή περισσότερο από 160% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.

Υπάρχει μικρή ελπίδα για μια ξένη διάσωση, καθώς οι παραδοσιακοί υποστηρικτές του Λιβάνου, συμπεριλαμβανομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κρατών του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, αποφεύγουν να παρέχουν περισσότερη βοήθεια. Οι ξένοι υποστηρικτές απαιτούν επιτέλους [11] οι Λιβανέζοι ηγέτες να αρχίσουν να κάνουν μεταρρυθμίσεις που τελικά θα αποδυναμώσουν την επιρροή τους στην εξουσία και θα υπονομεύσουν το σεχταριστικό σύστημα: μείωση του φουσκωμένου δημόσιου μισθολογίου και καταπολέμηση της διαφθοράς. Τον Μάιο, η κυβέρνηση του Λιβάνου ζήτησε δάνειο 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων [12] από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν λόγω των συγκρούσεων μεταξύ κυβερνητικών αξιωματούχων και της κεντρικής τράπεζας της χώρας σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις και τις απαιτήσεις του ΔΝΤ για έλεγχο των λογαριασμών της τράπεζας.

Με την αδιαλλαξία τους, οι σεχταριστές ηγέτες του Λιβάνου κατέστησαν σαφές ότι δεν νοιάζονται για την κατάρρευση της οικονομίας και την καταστροφή της χώρας. Η ύψιστη προτεραιότητά τους είναι η προστασία του εαυτού τους και της παρέας τους. Υπάρχει εναλλακτική στους σεχταριστές ολιγάρχες; Αν και το κίνημα διαμαρτυρίας που προέκυψε πέρυσι έχει δημιουργήσει δια-σεχταριστικές συμμαχίες, είναι σε μεγάλο βαθμό χωρίς ηγέτες. Απέχει επίσης πολύ από την οικοδόμηση της οργανωτικής δομής και των μηχανισμών προσέλκυσης στις κάλπες που διαθέτουν οι καθιερωμένες, βασισμένες στις σέχτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ˙ του Future Movement, ενός σουνιτικού κόμματος με επικεφαλής τον Saad Hariri, πρώην πρωθυπουργό και έναν άλλο γιο του Rafiq Hariri, του πρώην πρωθυπουργού που δολοφονήθηκε το 2005˙ και του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος, ενός κατά κύριο λόγο Μαρωνιτικού κόμματος που ιδρύθηκε από τον Αούν, τον πρόεδρο, και τώρα είναι υπό την ηγεσία του γαμπρού του, Gebran Bassil.