Ο απειλητικός συνδυασμός θρησκείας και πυρηνικών όπλων της Ρωσίας

Η πρώτη εβδομάδα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου έδειξε ότι πολλές από τις εκτιμήσεις που έκαναν η Δύση, η Ουκρανία, και η Ρωσία σχετικά με τις μεταξύ τους στρατηγικές προθέσεις και ικανότητες ήταν εσφαλμένες. Ο τρόπος με τον οποίο εκτυλίσσεται αυτός ο καταστροφικός πόλεμος είναι πέρα από κάθε φαντασία.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Πατριάρχης Κύριλλος, επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στη Μόσχα, τον Νοέμβριο του 2018. Alexander Nemenov / Pool via Reuters
----------------------------------------------------

Καθώς η σύγκρουση κλιμακώνεται, θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερους λανθασμένους υπολογισμούς. Οι πιο καταστροφικοί θα ήταν στο πεδίο των πυρηνικών. Ο πόλεμος εισήλθε ήδη σε αυτό το πεδίο όταν, στις 27 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, διέταξε δημοσίως μια «ειδική κατάσταση μάχης στις δυνάμεις στρατηγικής αποτροπής». Αυτές οι δυνάμεις περιλαμβάνουν μια πυρηνική τριάδα εναέριων, χερσαίων, και ναυτικών πυρηνικών όπλων˙ καθοδηγούμενα με ακρίβεια μη πυρηνικά πυρομαχικά μεγάλης εμβέλειας˙ ικανότητες πυραυλικής άμυνας˙ και το σύστημα διοίκησης και ελέγχου που τα συνδέει όλα.

Η δήλωση του Πούτιν δεν σημαίνει ότι ο κόσμος βιώνει μια πυρηνική κρίση. Αλλά δείχνει ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια πορεία κλιμάκωσης. Μια στιγμή μέγιστου κινδύνου θα μπορούσε να ανακύψει εάν το Κρεμλίνο κάνει κάτι που οι Δυτικοί ηγέτες μπορεί να μην περιμένουν: να συνδυάσει τις πυρηνικές απειλές με την θρησκευτική ρητορική. Αυτό το αποτέλεσμα δεν είναι προκαθορισμένο, αλλά είναι πιο πιθανό από ποτέ. Από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά, ο ρόλος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην ρωσική ταυτότητα, στην εσωτερική πολιτική, και στην εθνική ασφάλεια έχει αυξηθεί ιδιαίτερα. Ο Πούτιν έχει προσθέσει τον θρησκευτικό συντηρητισμό στην εθνική ιδεολογία της Ρωσίας και έχει χρησιμοποιήσει θρησκευτικές αναλογίες για να συζητήσει θέματα ασφάλειας. Έχει πλαισιώσει αυτόν τον πόλεμο με ιστορικούς, σχεδόν υπερβατικούς όρους. Και ο δεσμός κράτους-εκκλησίας της Ρωσίας είναι πιο ορατός στον στρατό —ειδικά στο σύμπλεγμα των πυρηνικών όπλων.

Εάν ο Πούτιν χρησιμοποιήσει την θρησκεία για να ενισχύσει τον πυρηνικό καταναγκασμό, οι ενέργειές του μπορεί να αρχίσουν να μοιάζουν με την «θεωρία του τρελού», στην οποία ένας ηγέτης ενεργεί κάπως παράλογα για να κάνει τις απειλές του να φαίνονται αξιόπιστες. Εάν αρχίσουν να φτάνουν από τη Μόσχα σήματα καταναγκασμού που συνδυάζουν πυρηνική απειλή με μεσσιανική ρητορική, θα είναι μια ολοκαίνουργια εμπειρία για τον κόσμο. Η Δύση θα δυσκολευτεί ακόμη περισσότερο να αναλύσει τον Πούτιν και να διακρίνει τα σχέδιά του.

ΑΝΕΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ

Οι δυνάμεις στρατηγικής αποτροπής της Ρωσίας περιλαμβάνουν μη πυρηνικές και πυρηνικές ικανότητες. Το δόγμα της περιλαμβάνει το να εξαπολύει απειλές, καθώς και να χρησιμοποιεί προηγμένα συμβατικά όπλα. Αυτές είναι οι τελευταίες προειδοποιήσεις πριν η χώρα αρχίσει να εμπλέκεται σε πυρηνικό καταναγκασμό. Με το να δώσει την εντολή του, ο Πούτιν μετέφερε τον πόλεμο από την καθαρά συμβατική φάση στην ενδιάμεση ζώνη -πιο κοντά στην πυρηνική σφαίρα. Για πρώτη φορά στη μεταψυχροπολεμική εποχή, ένας πόλεμος με ανταλλαγή πυρών απέκτησε μια σκόπιμη πυρηνική διάσταση.

Αυτό είναι πρωτοφανές, αλλά προβλέψιμο. Ο κόσμος πρέπει να διατηρήσει μια αίσθηση του μέτρου. Στην ρωσική στρατιωτική θεωρία, ο πυρηνικός καταναγκασμός είναι οργανικά συνυφασμένος με τις συμβατικές επιχειρήσεις. Οι πυρηνικές σηματοδοτήσεις στοχεύουν στην κατασκευή μιας προστατευτικής ζώνης γύρω από τα ρωσικά στρατεύματα στο πεδίο της μάχης, ώστε να αποτρέψουν τις ενισχύσεις των εχθρών της Μόσχας. Στην ουκρανική εισβολή, η Ρωσία επικαλέστηκε το πυρηνικό της οπλοστάσιο για να προσπαθήσει να παραλύσει και να τρομάξει την Δύση, δημιουργώντας τις βέλτιστες συνθήκες για τις συμβατικές δυνάμεις της Ρωσίας. Όπως είπε ο Πούτιν στην ομιλία του πριν τον πόλεμο, τα κράτη που θα παρέμβουν στην επιχείρηση της Ρωσίας θα αντιμετωπίσουν συνέπειες που «δεν έχουν δει ποτέ σε ολόκληρη την ιστορία [τους]». Η Ρωσία έκανε ασκήσεις της πυρηνικής της τριάδας αρκετές ημέρες πριν από την ομιλία του Πούτιν για να δείξει την αποφασιστικότητα και τις ικανότητες του προέδρου.

Μολονότι η πρόσφατη εντολή του Πούτιν δεν αποτελεί προοίμιο για ένα πυρηνικό χτύπημα, είναι μια ασυνήθιστη και σημαντική εξέλιξη. Είναι κάπως πρόωρη στον πόλεμο, παρακάμπτοντας τα αναμενόμενα ενδιάμεσα βήματα στην σκάλα της κλιμάκωσης. Σύμφωνα με το δόγμα της, η Ρωσία σηματοδοτεί ότι εξετάζει να προχωρήσει σε πυρηνική ενέργεια είτε όταν αναμένει πυρηνική επίθεση είτε εάν η εδαφική της ακεραιότητα, η κυριαρχία, και η ύπαρξή τεθούν σε κίνδυνο από συμβατική επιθετικότητα. Τίποτα από αυτά δεν έχει συμβεί. Ό,τι και αν πυροδότησε την κίνηση —πιθανόν ένα μείγμα απογοήτευσης για την αργή πρόοδο της εισβολής [1], έκπληξης για τις κυρώσεις και την δέσμευση της Ευρώπης να εξοπλίσει την Ουκρανία, και επιθυμίας να εξαναγκάσει την Ουκρανία [να προσέλθει] σε διαπραγματεύσεις— φαίνεται να είναι αυτοσχέδιο και όχι προσχεδιασμένο.