Γιατί η Κένυα εισέβαλε στη Σομαλία

Όταν η Κένυα έστειλε περίπου 2.000 στρατιώτες κατά μήκος των συνόρων [1] με τη Σομαλία στις 16 Οκτωβρίου, αξιωματούχοι στο Ναϊρόμπι υποστήριξαν ότι δεν είχαν άλλη επιλογή. Μετά από μια σειρά από διασυνοριακές επιδρομές ορμώμενες από το έδαφος της Σομαλίας όπου διατηρεί βάσεις η ισλαμική μαχητική ομάδα αλ Σαμπάαμπ, ο υπουργός εσωτερικής ασφάλειας της Κένυας , George Saitoti, είπε ότι «η Κένυα ήταν και παραμένει ένα νησί ειρήνης [2] και δεν θα επιτρέψουμε σε εγκληματίες από τη Σομαλία, που αγωνίζεται πάνω από δύο δεκαετίες, να αποσταθεροποιήσουν την ειρήνη μας». Μια πρόσφατη έξαρση απαγωγών τουριστών και εργαζομένων σε υπηρεσίες βοηθειας από το εσωτερικό της Κένυας ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, όπως είπαν ο Saitoti και άλλοι. Με την κατά κύριο λόγο ειρηνική ιστορία της μετά από την ανεξαρτησία της, η Κένυα έχει καταφέρει να γίνει μια περιφερειακή οικονομική δύναμη, οπότε μια σοβαρή απειλή στην ευημερία της θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Κατά συνέπεια, το Ναϊρόμπι εισέβαλε στην γείτονά της προκειμένου να εξασφαλίσει τα ανατολικά σύνορα της χώρας και να δημιουργήσει μια ουδέτερη ζώνη [3] στο εσωτερικό της Σομαλίας.

Αλλά αυτή η περίπτωση πολέμου είναι ελάχιστα πειστική, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι η απειλή από την Αλ Σαμπάαμπ είναι τώρα σημαντικά χειρότερη από ότι ήταν τα προηγούμενα χρόνια. Ο στρατός της Κένυας έχει εξοπλίσει, εκπαιδεύσει και οργανώσει ενδιάμεσες δυνάμεις [4] για την καταπολέμηση της αλ Σαμπάαμπ στα σύνορα, τουλάχιστον από το 2009, αλλά χωρίς να καταφέρει πολλά πράγματα. Για τουλάχιστον τρία χρόνια, η αλ Σαμπάαμπ απειλεί με ένοπλες επιθέσεις την Κένυα [5]. Οι διασυνοριακές επιδρομές [6] από μαχητές της αλ Σαμπάαμπ έχουν καταστεί μια πραγματικότητα της καθημερινότητας στη βορειοανατολική Κένυα για κάμποσο χρονικό διάστημα. Στην πραγματικότητα, όμως, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η συνολική απειλή από την Αλ Σαμπάαμπ έχει μειωθεί κατά τους τελευταίους μήνες: ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Σομαλία, δήλωσε τον Αύγουστο ότι οι ειρηνευτικές δυνάμεις από την Ουγκάντα και το Μπουρούντι έχουν αποδυναμώσει [7] τους μαχητές που συνδέονται με την Αλ Κάιντα.

Η εισβολή του Ναϊρόμπι στη Σομαλία έγινε λιγότερο υπό την πίεση της απειλής της αλ Σαμπάαμπ και περισσότερο λόγω της εγχώριας στρατιωτικής και πολιτικής δυναμικής. Η Κένυα θα γιορτάσει την πεντηκοστή επέτειο από την ανεξαρτησία της το 2013 και μέχρι στιγμής η χώρα δεν έχει ποτέ πολεμήσει με άλλο κράτος. Αλλά πρόσφατα, καθώς η Ουάσιγκτον έχει διοχετεύσει κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει αντιτρομοκρατικές δράσεις στην Ανατολική Αφρική και εξασφάλισε έναν ισχυρότερο κενυάτικο στρατό, ο στρατός της χώρας αύξησε την αυτοπεποίθησή του και τη μαχητικότητά του.

Αυτή η μετατόπιση του ανταγωνισμού υποδηλώνει ότι η Κένυα μπορεί να ανοίγει ένα νέο, πιο επιθετικό κεφάλαιο στην ιστορία της. Από την ανεξαρτησία της το 1963, οι κενυάτες στρατιώτες ήταν κατά κύριο λόγο χαρούμενοι με το να εισπράττουν τον άνετο μισθό τους ως αντάλλαγμα για τη μη συμμετοχή τους στην πολιτική ζωή. Καθ' όλη τη δεκαετία του 1980 αλλά και του 1990, η καλή ζωή στο στρατό έγινε μια πολύτιμη πηγή πατροναρίσματος [8] από υπουργούς και άλλους δημόσιους υπαλλήλους. Προσλήψεις και προαγωγές βασίστηκαν σε πολιτικές διασυνδέσεις, στην εθνικότητα και τη νομιμοφροσύνη και όχι στην αξία του καθενός. Ως αποτέλεσμα, με την εξαίρεση μιας σύντομης ανταρσίας το 1964 και ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος το 1982, η Κένυα δεν υπέστη καμία από τις ανατροπές κυβερνήσεων και τις μιλιταριστικές εξουσίες που κατέστρεψαν αφρικανικά κράτη όπως η Ουγκάντα και η Νιγηρία.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, οι ένοπλες δυνάμεις της Κένυας έχουν εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί για να κάνουν πολύ περισσότερα από ό, τι να παρελαύνουν στις εθνικές γιορτές. Από την πλευρά της Ουάσιγκτον, η άνοδος του ισλαμισμού στο Κέρας της Αφρικής θέτει την Κένυα στην πρώτη γραμμή του παγκόσμιου αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αύξησε την αντιτρομοκρατική [9] χρηματοδότηση προς το Ναϊρόμπι, από 4,5 εκατομμύρια δολάρια το 2006 σε περίπου 8 εκατομμύρια δολάρια το 2011. Ανώτεροι αξιωματικοί ταξιδεύουν τακτικά στις ΗΠΑ για αντιτρομοκρατική εκπαίδευση αλλά και για την καταπολέμηση εξεγέρσεων. Αυτά τα μαθήματα έχουν γίνει βασικό μέρος του προγράμματος σπουδών στην Στρατιωτική Ακαδημία της Κένυας.

Πέραν των στρατιωτικών κύκλων, η εισβολή έχει κατέληξε επίσης να είναι αρκετά δημοφιλής στην κοινή γνώμη της Κένυας. «Δεν μπορώ να θυμηθώ καμία ενέργεια αυτής της κυβέρνησης που να έχει απολαύσει τέτοια δημόσια στήριξη», έγραψε πρόσφατα ο βετεράνος δημοσιογράφος Gitau Warigi [10] που έχει τη βάση του στο Ναϊρόμπι. Η δημόσια κριτική έχει σχεδόν ανύπαρκτη. Αντίθετα, οι πολιτικοί επαίρονται. «Αυτό είναι ένας πόλεμος», δήλωσε ο κενυάτης πρωθυπουργός Raila Odinga στα τέλη του περασμένου μήνα. «Θα αγωνιστούμε μέχρι ο εχθρός να ηττηθεί». Η έπαρση έρχεται σε έντονη αντίθεση με την παλιότερη κριτική του Οντίνγκα για την επιθετική αντιτρομοκρατική προσέγγιση της προηγούμενης κυβέρνησης.

Αλλά ο πόλεμος στη Σομαλία, και η υποστήριξη των πολιτών σε αυτόν, έρχεται σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη πολιτική στιγμή στην Κένυα. Οι εκλογές είναι προγραμματισμένες για το επόμενο έτος και κάποιοι οπορτουνιστές προσπαθούν να επωφεληθούν από ένα πολιτικό κενό. Ο πρόεδρος Mwai Kibaki αποσύρεται. Δύο από τους ανθρώπους που κάποτε συγκαταλέγονταν μεταξύ των πιο πιθανών διαδόχων του, ο Uhuru Kenyatta και ο William Ruto, αναμένουν μια ανακοίνωση από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Τον Ιανουάριο θα μάθουν εάν οι κατηγορίες εναντίον τους για εγκλήματα πολέμου, κατηγορίες που σχετίζονται με τη βία μετά τις εκλογές στις αρχές του 2008, θα παραπεμφθούν τελικά σε κανονική δίκη.

Φιλόδοξοι πολιτικοί δεύτερης κατηγορίας , όπως ο George Saitoti [11], ο υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας ο οποίος βοήθησε στην στήριξη της υπόθεσης με βάση την οποία έγινε η εισβολή στη Σομαλία, ελπίζουν ότι η επικρότηση του πατριωτικού ζήλου θα προωθήσει τους δικές τους πολιτικούς στόχους. Αλλά οι ελιγμοί του Saitoti είναι επικίνδυνοι. Ο Saitoti ευθύνεται, επίσης, για την καταστολή που επέβαλε η εσωτερική ασφάλεια μετά την εισβολή- τις τελευταίες εβδομάδες, οι δυνάμεις του Saitoti πιέζουν τους μουσουλμάνους και τις Σομαλικής καταγωγής κοινότητες, υποτίθεται συλλαμβάνοντας συμπαθούντες την αλ Σαμπάαμπ. Ο ακριβής αριθμός των συλλήψεων είναι άγνωστος, αλλά οι προσπάθειες για να παταχθούν ομάδες όπως το Συμβούλιο Ρεπουμπλικάνων της Μομπάσα [12], ένα όχημα για τα παράπονα των παράκτιων μουσουλμάνων με ελάχιστη προφανή διασύνδεση με την αλ Σαμπάαμπ, υποδηλώνει ότι η αστυνομία εφαρμόζει πολύ λίγη διακριτικότητα στη χρήση βίας.

Οι Μουσουλμάνοι στην Κένυα έχουν ήδη πολλούς λόγους να αισθάνονται περιθωριοποιημένοι. Μεταξύ 1963 και 1967, το νέο κενυάτικο έθνος-κράτος διεξήγαγε έναν χαμηλής έντασης πόλεμο κατά Σομαλών αποσχιστών. Από την εποχή της ανεξαρτησίας, η έλλειψη δημόσιων επενδύσεων στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης και οι ανισότητες στην πρόσβαση στη γη έχουν κάνει πολλούς μουσουλμάνους που κατοικούν κατά μήκος των ακτών να αισθάνονται αποξενωμένοι. Εν τω μεταξύ, η εδώ και δεκαετίες αστάθεια της Σομαλίας έχουν στείλει τα κρουστικά κύματα κατά μήκος των συνόρων, καθώς όπλα και ένοπλες συμμορίες εισήλθαν στην Κένυα. Το Ναϊρόμπι έχει αντιμετωπίσει συχνά τέτοιες απειλές με αναγκαστικά και κατασταλτικά μέτρα, όπως η επιβολή περιορισμών στην κίνηση των σομαλικών πληθυσμών της ίδιας της Κένυας. Σαν συνέπεια αυτών των πολιτικών, οι μουσουλμανικές κοινότητες έχουν εδώ και πολύ καιρό γίνει καχύποπτες σχετικά με το κενυατικό κράτος και τα κίνητρά του. Τα τελευταία χρόνια, η αυξανόμενη επιρροή των χριστιανών ευαγγελιστών εισήγαγε μια έκδηλη ισλαμοφοβία στη δημόσια συζήτηση [13].

Όλα αυτά δανείζουν λαϊκή υποστήριξη στον πόλεμο κατά της Σομαλίας σήμερα, αλλά ένας τέτοιος ενθουσιασμός μπορεί να αποδειχθεί βραχύβιος. Οι θάνατοι στρατιωτών της Κένυας ή εκδικητικές επιθέσεις από την αλ Σαμπάαμπ στο έδαφος της Κένυας θα προκαλέσουν ανησυχία στο ευρύ κοινό, το οποίο δεν είναι συνηθισμένο σε στρατιωτική δράση και τις βίαιες συνέπειες της. Οι ηγέτες της Κένυας δεν έχουν θέσει καμία προθεσμία για την απόσυρση των στρατευμάτων - αλλά δεν υπάρχει λόγος να περιμένει κανείς ότι οι κενυάτες θα σταθεροποιήσουν οποιοδήποτε μέρος της νότιας Σομαλίας, όπου πολλοί άλλοι, συμπεριλαμβανομένων πιο πρόσφατα των Αιθιόπων, απέτυχαν μόλις πριν από τρία χρόνια.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να διαψεύσει την ηγεσία του Ναϊρόμπι. Η Κένυα έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος των πρώτων 50 ετών της ανεξαρτησίας της ανησυχώντας για τα δικά της προβλήματα. Αλλά τώρα υπάρχουν ενδείξεις ότι η χώρα είναι έτοιμη να μετατρέψει την οικονομική της επιρροή σε αυξανόμενη διπλωματική δύναμη. Για παράδειγμα, το Ναϊρόμπι έχει απειλήσει με διπλωματικές κυρώσεις ένα άλλο κράτος - παρία της Ανατολικής Αφρικής, την Ερυθραία, και τούτο ως αντίδραση για την υποστήριξη της Ερυθραίας στην αλ Σαμπάαμπ. Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα πολύ πιο ευαίσθητα θέματα σχετικά με την ασφάλεια των συνόρων από όσο απλώς η Σομαλία, καθώς η Κένυα εδώ και πολύ καιρό βρίσκεται σε προστριβές με την Ουγκάντα εξαιτίας εδαφικών διεκδικήσεων στα νησιά της λίμνης Βικτώρια.

Από άποψη τακτικής, φαίνεται ότι η ανάπτυξη των στρατευμάτων της Κένυας δεν έχει αποφέρει κανένα πραγματικό όφελος. Η πραγματική σύγκρουση στο εσωτερικό της Σομαλίας έχει αποδειχθεί φευγαλέα. Οι δυνάμεις της Κένυας έχουν εμπλακεί μόνο σε ελάχιστες απευθείας συγκρούσεις με μαχητές της αλ Σαμπάαμπ. Πιο αξιοσημείωτοι ήταν οι θάνατοι πέντε ατόμων στην πόλη Jilib κατά τη διάρκεια ενός κατά λάθος βομβαρδισμού ενός στρατοπέδου προσφύγων [14] από την Πολεμική Αεροπορία της Κένυας στις 30 Οκτωβρίου. Κενυάτικες στρατιωτικές πηγές επιμένουν ότι ο στόχος της επίθεσης ήταν μια κοντινή βάση της αλ Σαμπάαμπ. Η Εθνική Επιτροπή της Κένυας για τη Συνοχή και την Ενσωμάτωση, ένας κρατικός φορέας που έχει συσταθεί για την παρακολούθηση των διακοινοτικών σχέσεων, έχει καταγγείλει τη «φοβοκαπηλεία» [15] η οποία είναι πιθανό να αποτελέσει το «καύσιμο για ξενοφοβικές επιθέσεις» εναντίον των Σομαλών που ζουν στην Κένυα. Η επιθετικότητα του Ναϊρόμπι φαίνεται ότι έχει προκαλέσει μια νέα αντίδραση από τους συμπαθούντες την Αλ Σαμπάαμπ μέσα στην Κένυα: δύο επιθέσεις με χειροβομβίδες [16] πραγματοποιήθηκαν στο Ναϊρόμπι στα τέλη Οκτωβρίου.

Η οικονομική περιφερειακή ολοκλήρωση έχει εξυπηρετήσει πολύ την Κένυα, αλλά μια νέα επιθετική εξωτερική πολιτική που θέτει σε κίνδυνο την εσωτερική σταθερότητα απειλεί να υπονομεύσει μιά από τις διασημότερες ιστορίες επιτυχίας της Αφρικής. Και ενώ τα στρατεύματα της Κένυας συνεχίζουν να βαδίζουν στο έδαφος της Σομαλίας, αξίζει να θυμηθεί κανείς ότι το Ναϊρόμπι διαδραματίζει έναν πολύ πιο σημαντικό περιφερειακό ρόλο ως κόμβος για το εμπόριο και τις υποδομές από όσο θα μπορούσε ποτέ ως ο αστυνομεύων την περιοχή.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136670/daniel-branch/why-kenya-in...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-15331448
[2] http://allafrica.com/stories/201110101583.html
[3] http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-15499534
[4] "http://allafr
[5] "http://allafrica.com/stories/2008103104
[6] http://allafrica.com/stories/200911031069.html
[7] http://www.voanews.com/english/news/africa/UN-Al-Shabab-Weakened-Fragmen...
[8] http://allafrica.com/stories/201111090249.html
[9] http://www.fas.org/sgp/crs/terror/R41473.pdf
[10] http://allafrica.com/stories/201110230159.html
[11] http://allafrica.com/stories/201110311888.html
[12] http://allafrica.com/stories/201110250171.html
[13] http://www.opendemocracy.net/daniel-branch/kenya’s-referendum-“in-name-of-god-no”
[14] "http://www.msf.org.uk/MSF_treats
[15] http://allafrica.com/stories/201111070661.html
[16] http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-15435663