Αφγανιστάν: Ένας μικρότερος πόλεμος

Σίγουρα, οι πολιτικοί σύμβουλοι αντιμετωπίζουν ένα πολύπλοκο πρόβλημα: τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα του Αφγανιστάν είναι τεράστια. Η κυβέρνηση είναι υπερβολικά συγκεντρωτική, στερώντας στους ντόπιους το λόγο για τη δική τους διοίκηση και η διαφθορά είναι ευρύτατα διαδεδομένη. Σε περιφερειακό και επαρχιακό επίπεδο, οι διοικητές, η αστυνομία και άλλοι φορείς έχουν ιστορία σχετικά με την κλοπή γης, την είσπραξη παράνομων φόρων, την ιδιοποίηση ξένης βοήθειας, την φυλάκιση αθώων ανθρώπων, ακόμη και το βασανισμό κρατουμένων - το είδος της συμπεριφοράς που προκάλεσε το λαό στην Κανταχάρ να στραφεί στους Ταλιμπάν από την αρχή. Ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η κεντρική κυβέρνηση και οι σύμμαχοί της (διάφορες φυλές, μουτζαχεντίν πολέμαρχοι και πρώην κομμουνιστές) δεν είναι τρομερά ενωμένοι. Για αιώνες, οι κυβερνήσεις του Αφγανιστάν έπρεπε να εξισορροπήσουν τις πολλές φυλές και εθνότητες της χώρας, με υποσχέσεις για χρήματα ή πολιτικές θέσεις και απειλές με στρατιωτική δύναμη για να τους ελέγχουν. Ένα τέτοιο σύστημα έχει αποδειχθεί ασταθές και επιτρέπει στους Ταλιμπάν να επιλέξουν ομάδες ευθυγραμμισμένες με την κυβέρνηση, όπως έκαναν όταν πήραν για πρώτη φορά την εξουσία το 1994 και πάλι, όταν ανέλαβαν μέρη του νότιου Αφγανιστάν το 2006. Υπό το βάρος των προβλημάτων αυτών, είναι δύσκολο να δούμε το πώς η αφγανική κυβέρνηση θα μπορούσε από μόνη της να παραμείνει ενωμένη εναντίον των Ταλιμπάν.

Αν και δεν υπάρχει σίγουρη λύση στα προβλήματα αυτά, οι πολιτικοί σύμβουλοι μπορεί να προχωρήσουν αρκετά ως προς την επιδιόρθωση τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τη διακυβέρνηση, μειώνοντας το βαθμό συγκέντρωσης στον αφγανικό κράτος. Στην Χελμάντ, για παράδειγμα, βρετανοί ειδικοί σε θέματα ανάπτυξης καινοτόμησαν στα περιφερειακά κοινοτικά συμβούλια, τα μέλη των οποίων εκλέγονταν από τους ηγέτες των φυλών, τους θρησκευτικούς ηγέτες, τους γιατρούς και τους δασκάλους: αυτά τα συμβούλια είναι πλέον σε λειτουργία σε όλη την επαρχία και δίνουν λόγο στους ντόπιους για την διακυβέρνηση της περιοχής. Παρομοίως, Αμερικανοί σύμβουλοι κατάφεραν να μειώσουν τη διαφθορά και την καταχρηστική συμπεριφορά, όπως στην Κουνάρ, όπου έχτισαν ένα δικαστικό σύστημα που επιβλέπει τώρα δημόσιες δίκες, ακριβώς το είδος της δίκαιης και ανοικτής διαδικασίας που οι ειδικοί ζητούν εδώ και πολύ καιρό για το Αφγανιστάν.

Τέλος, οι πολιτικοί σύμβουλοι έχουν προωθήσει την ενότητα μεταξύ των διαφορετικών φατριών του Αφγανιστάν. Στη Χοστ, για παράδειγμα, αμερικανοί πολίτες συνεργάστηκαν με την επαρχιακή κυβέρνηση για να προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν με τη θρησκευτική κοινότητα, σε μια προσπάθεια να καταχωρήσουν επίσημα περισσότερα ιεροδιδασκαλεία (μαντράσες): στη διαδικασία, ντόπιοι Αφγανοί αξιωματούχοι δημιούργησαν επαφές με δεκάδες Ταλιμπάν στρατιώτες, οι οποίοι στη συνέχεια επανεντάχθηκαν στην αφγανική κοινωνία. Και στην Χελμάντ, οι πολίτες που εργάζονταν σε ομάδες υποστήριξης της περιοχής βοήθησαν ώστε να φέρουν πίσω τους ηγέτες των φυλών στο φιλοκυβερνητικό στρατόπεδο. Το 2010, συντόνισαν τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της αφγανικής κυβέρνησης και της φυλής Αλικοζάι στην επίμαχη πόλη Σανγκίν, κάτι το οποίο οδήγησε τους βασικούς ηγέτες των φυλών να δεσμευτούν ότι θα αντιταχθούν στους Ταλιμπάν. Σύμφωνα με τον Shah Jahan, έναν από τους πιο ισχυρούς ηγέτες φυλών στη νότια επαρχία Χελμάντ, οι πολιτικοί σύμβουλοι «διατηρούν τη συνοχή της κατάστασης και αποτρέπουν τις διαμάχες ανάμεσα στον κυβερνήτη της περιοχής, τον αρχηγό της αστυνομίας και τους ηγέτες των φυλών». Οι σύμβουλοι φέρνουν μαζί τους δεξιότητες διαμεσολάβησης και οικοδόμησης συμμαχιών που θα χρειαστούν στο Αφγανιστάν για τα επόμενα χρόνια. Η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρυ Κλίντον αναφέρθηκε σε αυτό το σημείο, όταν έγραψε σε αυτές τις σελίδες το 2010: «Κατάλληλα εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι, οι πολίτες είναι πολλαπλασιαστές ισχύος. Ένας αποτελεσματικός διπλωμάτης ή εμπειρογνώμονας ανάπτυξης μπορεί να επηρεάσει όσο δέκα τοπικοί εταίροι και όταν οι τοπικοί εταίροι δημιουργούν τις δικές τους ικανότητες και δίκτυα, οι κοινότητες γίνονται ισχυρότερες και πιο ανθεκτικές».

Και οι στρατιωτικοί και οι πολιτικοί σύμβουλοι εξυπηρετούν έναν ακόμα σκοπό: σηματοδοτούν τη δέσμευση. Η παρουσία τους θα καθησύχαζε τους Αφγανούς, ότι οι διεθνείς δυνάμεις δεν θα παραδώσουν τη χώρα τους στους Ταλιμπάν, ένας φόβος που έχουν εκμεταλλευθεί οι Ταλιμπάν. Για παράδειγμα, ο μουλάς Naim Barech, ο σκιώδης κυβερνήτης των Ταλιμπάν στη Χελμάντ, έστειλε μηνύματα στους ηγέτες των φυλών το 2010 και το 2011, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έφευγαν ως το 2014 και ότι οι Ταλιμπάν θα επέστρεφαν σύντομα. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι ηγέτες φυλών άρχισαν να αντισταθμίζουν τα στοιχήματά τους, επειδή δεν ήθελαν να θεωρηθούν σύμμαχοι της κυβέρνησης. Οι σύμβουλοι αντιμετώπισαν αυτά τα μηνύματα, εξηγώντας ότι η πολιτική των ΗΠΑ ήταν να αφήσει τους Αφγανούς να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στον τομέα της ασφάλειας το 2014, αλλά να μην εγκαταλείψουν τη χώρα εξ ολοκλήρου, καθησυχάζοντας τους περισσότερους αρχηγούς των φυλών. Με αυτόν τον τρόπο, όταν οι αμερικανικές δυνάμεις εγκαταλείψουν τη χώρα, οι σύμβουλοι θα μπορούσαν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως σύμβολα της συνεχιζόμενης δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν και να δείξουν στους Αφγανούς ότι η υποστήριξή τους από την κυβέρνηση δεν ήταν μάταιη. Η παρουσία των στρατιωτικών και πολιτικών συμβούλων θα σηματοδοτούσε επίσης στους σύμμαχους του ΝΑΤΟ και το Πακιστάν, καθώς και στους περιφερειακούς αντιπάλους όπως η Κίνα και το Ιράν, ότι η δέσμευση των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν θα αντέξει, μολονότι με τροποποιημένη και μειωμένη μορφή.

ΧΑΜΗΛΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΜΕΓΑΛΗ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ