Η γεωπολιτική των A.Π.Ε.

Το πρόγραμμα DESERTEC είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο με σκοπό την μεταφορά ανανεώσιμων μορφών ενέργειας από περιοχές που είναι σε περίσσεια σε περιοχές που υπάρχει έλλειψη. Αυτό γίνεται με την χρήση χαμηλών απωλειών συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (High Voltage Direct Current –HVDC). Όλες οι μορφές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας χρησιμοποιούνται αλλά η ηλιακή ενέργεια από τις ερήμους έχει κύριο ρόλο στο πρόγραμμα DESERTEC.
Οι πρώτες περιοχές στις οποίες έγινε αξιολόγηση για την εφαρμογή του προγράμματος ήταν εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο Οργανισμός που ελέγχει το πρόγραμμα προτείνει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ήλιο και άνεμο και την ανάπτυξη ενός Ευρωμεσογειακού δικτύου Υψηλής Τάσης για την μεταφορά της. Παρά το όνομα του προγράμματος, οι περισσότερες πηγές θα είναι εκτός της ερήμου, όπως φαίνεται στον Χάρτη 4. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Συσκευές Ηλιακής Ενέργειας CSP, φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα είναι διασπαρμένα στις έρημες περιοχές της Βορείου Αφρικής όπως και στην έρημο Σαχάρα. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα μεταφέρεται με ένα υπερδίκτυο HVDC στην Ευρώπη και στην Μέση Ανατολή.

Εκτιμάται ότι το δίκτυο θα εξυπηρετεί ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Μέσης Ανατολής και το 15% των αναγκών της Ευρώπης. Στην τελευταία θα δοθεί η δυνατότητα καλύτερης μετάβασης στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μειώνοντας την εξάρτησή της από την υφιστάμενη παραγωγή ενέργειας. Σύμφωνα με το σενάριο της Γερμανίας που ηγείται του όλου προγράμματος, ως και 400 δισ. ευρώ θα επενδυθούν σε ηλιακή ενέργεια και γραμμές μετάδοσης ενέργειας.

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ

Το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών πάρκων στην Βόρεια Θάλασσα προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2008 σαν μια από τις 6 ενεργειακές προτεραιότητες για την ΕΕ. Στην πρωτοβουλία συμμετέχουν 10 χώρες της βόρειας Ευρώπης μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει την διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων της Βόρειας Θάλασσας, συνολικής επιφάνειας 760.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μέχρι τώρα έχουν χρηματοδοτηθεί σειρά από προγράμματα για την μελέτη του όλου εγχειρήματος.

Στον Χάρτη 5 φαίνεται η συνολική διάταξη με την οποία η ηλεκτρική ενέργεια μεταδίδεται μέσω καλωδίων υψηλής τάσης σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Με τον τρόπο αυτό θα γίνεται αριστοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια της Νορβηγίας θα έχουν τον ρόλο μίας «μεγάλης μπαταρίας» για την αποθήκευση της ενέργειας και την χρησιμοποίηση της σε περιόδους αιχμής. Το εκτιμώμενο κόστος είναι 32 δισ. ευρώ μέχρι το 2020 με προοπτικές μείωσης που θα προέλθει από την αριστοποίηση της παραγόμενης από τις υπεράκτιες ανεμογεννήτριες ενέργειας.
Από γεωπολιτική και γεωοικονομική άποψη το δίκτυο είναι σημαντικό για τις χώρες που περικλείουν την Βόρεια Θάλασσα και δεν περιορίζεται μόνο στις παράκτιες χώρες. Πιθανόν να είναι σημαντικό και για την Ολλανδία και το Βέλγιο που θα εξασφαλίσουν πρόσβαση στα υπεράκτια πάρκα της Βόρειας Θάλασσας βάζοντας έτσι τις βάσεις για την ανάπτυξη του μεγάλου Ευρωπαϊκού δικτύου ενεργειακής διασύνδεσης.

Συγκριτικά με την γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας, οι ΑΠΕ έχουν κοινά σημεία αλλά και διαφορές. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι πιο αποκεντρωμένες με αποτέλεσμα να ενεργοποιούν περισσότερο τοπικούς παράγοντες σε αντίθεση με τις κεντρικά ελεγχόμενες συμβατικές μορφές ενέργειας. Σε επίπεδο κρατών, οι ΗΠΑ και η Κίνα αλλά και μερικά ευρωπαϊκά κράτη όπως η Γερμανία φαίνεται ότι έχουν επενδύσει σημαντικά στις ΑΠΕ και θα έχουν κύριο λόγο στον μελλοντικό γεωπολιτικό χάρτη. Χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, που είχαν κύριο ρόλο στην γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας χάνουν έδαφος έναντι νέων κρατών με ισχυρή θέση στις ΑΠΕ και στα κρίσιμα υλικά που τις υποστηρίζουν. Και, φυσικά, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργούνται μεγάλα προγράμματα διασύνδεσης μεταξύ χωρών με σκοπό να αυξήσουν την ασφάλεια της ενεργειακής προμήθειας και να μειώσουν την εξάρτηση από συμβατικά καύσιμα, με ό, τι αυτό ευλόγως συνεπάγεται.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Criekemans David (2010), ‘Post-Copenhagen from a geopolitical perspective: the US, China and Europe’, in: American Diplomacy (2010.04.12),
2. Mackinder, H. J. (1943) ‘The Round World and the Winning of the Peace’, in: Foreign Affairs, Vol.21, No. 4 (July)
3. Sainteny, G. (2010) ‘Les enjeux géopolitiques des énergies naturelles renouvelables’, in : Questions Internationales, n°45, septembre-octobre
4. Mitchell, C. (2008) The Political Economy of Sustainable Energy (Energy, Climate and theEnvironment Series). Hampshire (UK) & New York (USA): Palgrave Macmillan: 304 p.
5. Rifkin, J. (2002) The Hydrogen Economy. The creation of the worldwide energy web and the redistribution of power on Earth. Oxford: Blackwell Publishing: 294 p.
6. www.energy.gov
7. "Signature of The North Seas Countries Offshore Grid Initiative, Brussels" (PDF) (Press release). Council of the European Union. 2009-12-07.
8. www.desertec.org

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr