Η αλήθεια για τους φόρους

Η επιτυχία τού σχεδίου είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο να προβλεφθεί, δεδομένου ότι οι περισσότερες λεπτομέρειές του δεν είναι ακόμα διαθέσιμες. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο φαίνεται συνολικά αντιπαθές. Οι εταιρείες, φυσικά, ανησυχούν για τον αντίκτυπο στα περιθώριά τους. Λογιστικές εταιρείες έχουν εντοπίσει πολλά προβληματικά σημεία και αβεβαιότητες, και οι περισσότερες υποστηρικτικές ομάδες θα προτιμούσαν την αναμόρφωση του συστήματος παρά την εξέλιξή του. Σύμφωνα με μια έρευνα από 830 φορολογικά και οικονομικά στελέχη σε 25 χώρες που έγινε από την EY, το νέο όνομα της λογιστικής εταιρείας Big Four που κάποτε ονομαζόταν Ernst & Young, μόλις 4% των ερωτηθέντων αναμένει όλα θα λειτουργήσουν και τα 15 σημεία δράσης. Αλλά το 61% περιμένει ότι τουλάχιστον κάποια από αυτά θα έχουν επίδραση.

Σίγουρα, υπάρχει μια απλούστερη εναλλακτική λύση για τον καθορισμό τού τρόπου με τον οποίο οι χώρες πρέπει να μοιραστούν τα κέρδη των πολυεθνικών. Λέγεται είτε ενιαία φορολογία (unitary taxation) είτε τυπική κατανομή (formulary apportionment), και το πρόβλημα με αυτό είναι ότι θα απαιτεί από τα κράτη να εγκαταλείψουν τον πλήρη έλεγχο επί της φορολογίας. Αυτό θα πρέπει να γίνεται από ένα κεντρικό όργανο, το οποίο θα εφαρμόζει μια προκαθορισμένη φόρμουλα για να καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο το εισόδημα από τα εταιρικά κέρδη θα μοιράζεται μεταξύ των χωρών. Τον Φεβρουάριο του 2013, 60 υποστηρικτές ομάδες συνυπέγραψαν επιστολή προς τον ΟΟΣΑ, υποστηρίζοντας την ανάγκη για ενιαία φορολογία αλλά, επειδή θα απαιτεί από τα κράτη να παραχωρήσουν μια σημαντική πτυχή της κυριαρχίας τους, δεν θεωρείται ρεαλιστική εναλλακτική λύση.

Τελικά, το να βρεθεί ένας τρόπος για να αποσπαστούν περισσότεροι φόροι από τις επιχειρήσεις σημαίνει μια επιλογή μεταξύ ατελών εναλλακτικών λύσεων. Και, ανεξάρτητα από το ποιες λύσεις τελικά θα επιλεγούν, πιθανότατα θα απαιτείται περισσότερη διαφάνεια ώστε οι επιχειρήσεις να πληρώνουν περισσότερα. Οι εφοριακοί, οπλισμένοι με μια πλήρη εικόνα των παγκόσμιων δραστηριοτήτων μιας εταιρείας χάρη στο σχέδιο τού ΟΟΣΑ, ίσως και πάλι να χρειάζονται πρόσθετα στοιχεία, όπως συγκεκριμένες εταιρικές λεπτομέρειες σχετικά με διασυνοριακές συναλλαγές. Τα προϊόντα που φθάνουν στα λιμάνια τής χώρας εισόδου συνήθως κατανέμονται με βάση τον τύπο τους. Εάν τα στοιχεία αυτά κατανεμηθούν ανά χώρα, ένας εφοριακός σε ένα μέρος μπορεί να συγκρίνει το κόστος μιας εταιρείας για αγαθά και υπηρεσίες σε παγκόσμια βάση, και να συγκρίνει αυτά που ισχυρίζεται για κόστη σε μια συγκεκριμένη χώρα με εκείνα που ισχυρίζεται για τα ίδια είδη σε άλλα μέρη.

ΠΟΛΥ ΛΙΓΑ, ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ;

Μέχρι να διευθετηθούν οι λεπτομέρειες του σχεδίου τού ΟΟΣΑ, υπάρχει η ανησυχία ότι επιμέρους κράτη, στον ενθουσιασμό τους να πάρουν περισσότερα φορολογικά έσοδα από το εμπόριο, θα προχωρήσουν με δικές τους μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, η Βραζιλία και η Κίνα ακολουθούν τους δικούς τους κανόνες για τις μεταβιβαστικές τιμολογήσεις. Και η Μογγολία έχει ακυρώσει μια σειρά από συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας, μεταξύ άλλων και με την Ολλανδία, ελπίζοντας να πάρει περισσότερο φόρο εισοδήματος από ένα σημαντικό ορυχείο που ανήκει στην Rio Tinto, η οποία χρησιμοποιεί μια ολλανδική θυγατρική ως φορολογικό καταφύγιο. Αυτή είναι μια στρατηγική που μπορεί κερδίσει την έγκριση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο τον Μάιο δημοσίευσε μια μελέτη με το επιχείρημα ότι, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες, τα αρνητικά τής διπλής φορολογίας υπερτερούν των θετικών.

Επειδή οι μεγάλοι κρατικοί και μη κρατικοί φορείς αρχίζουν να εγκαταλείπουν το σύστημα έτσι όπως είναι σήμερα, η αλλαγή έρχεται με πρόσθετες προκλήσεις που θα καταστήσουν πιο δύσκολο να οικοδομηθεί ένα ενιαίο σύστημα το οποίο να μειώνει την ισχύ των εταιρειών να εκμεταλλεύονται διαφοροποιήσεις, εκτός αν αυτές οι χώρες είναι πρόθυμες να αναιρέσουν κάποιες από αυτές τις πρόσφατες αλλαγές. Και, σε τελική ανάλυση, οι χώρες εξακολουθούν να είναι ελεύθερες να προσφέρουν χαμηλότερες κλίμακες για να προσελκύσουν επενδυτές, ακόμη και αν αυτό καταλήγει να πλήττει τον γενικό στόχο τής οικονομικής ανάπτυξης.

Δεν είναι επίσης σαφές αν οι χώρες που συμμετέχουν έχουν καν παρόμοιους στόχους. Παρά το γεγονός ότι όλες θα ήθελαν οι εταιρείες να πληρώνουν περισσότερους φόρους, το ερώτημα για το πού συγκεκριμένα θα πρέπει να τους καταβάλουν δημιουργεί διαφορετικές απαντήσεις. Και αυτό μας φέρνει πίσω στο παράδειγμα της Starbucks. Μια έρευνα το 2012 έδειξε ότι η Starbucks δεν είχε πληρώσει κανέναν φόρο στο Ηνωμένο Βασίλειο στα 14 από τα τελευταία 15 χρόνια. Η είδηση προκάλεσε διαμαρτυρίες, και η εταιρεία, ως αποτέλεσμα, συμφώνησε να καταβάλει στο Ηνωμένο Βασίλειο 32 εκατομμύρια δολάρια. Το επεισόδιο υπογραμμίζει πως η φορολογία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι περισσότερο τέχνη παρά υπολογισμός - το αποτέλεσμα δεν καθορίζεται από τους αριθμούς, αλλά από ανθρώπους όπως οι δικηγόροι, οι εφοριακοί ή οι διαδηλωτές. Το σχέδιο μεταρρύθμισης του ΟΟΣΑ έχει ως στόχο να γυρίσουμε πίσω στους αριθμούς. Θα ήταν πιο αποτελεσματικό αν το υιοθετούσαν όλες ή οι περισσότερες χώρες τής ΕΕ, σε αντίθεση με μόνο το G-20 ή τα μέλη τού ΟΟΣΑ. Για τον σκοπό αυτό, ο ΟΟΣΑ έχει ευρέως επαινεθεί για την ένταξη των αναπτυσσόμενων χωρών στην διαδικασία διαβούλευσης, αλλά είναι εύκολο να δει κανείς το σχέδιο να συσσωρεύει εχθρούς στις αναπτυσσόμενες χώρες με την πάροδο του χρόνου. Καθώς η πολιτική ηγεσία θα εναλλάσσεται με εκλογικούς κύκλους στα προσεχή έτη, λαϊκιστές πολιτικοί έξω από την Δύση (και ίσως και μέσα σε αυτήν) μπορεί να το βρουν εύκολο να κερδίσουν πόντους στους ψηφοφόρους επικρίνοντας την απόφαση των προκατόχων τους να υπογράψουν ένα παγκόσμιο φορολογικό σχέδιο που είχε εκπονηθεί και εφαρμοστεί από μια ομάδα σε μεγάλο βαθμό πλούσιων και δυτικών χωρών.