Περίπλοκες Συμμαχίες στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο

Για το Ισραήλ και την Αίγυπτο το ζήτημα είναι πιο πολύπλοκο. Το σημερινό σύστημα του Λευκού Οίκου θεωρεί τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου μέρος του προβλήματος στο παλαιστινιακό ζήτημα. Θεωρούν ότι αν αποδυναμωθεί πολιτικά, αν ο κυβερνητικός συνασπισμός που τον στηρίζει καταρρεύσει, τότε θα αρθούν και τα εμπόδια στην ολοκλήρωση της προσπάθειας ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους σύμφωνα με τις αποφάσεις τού ΟΗΕ. Άρα, υπάρχει ανοικτό ένα μεγάλο ζήτημα πολιτικής σταθερότητας για το Ισραήλ και ένα ακόμη μεγαλύτερο ζήτημα για τις σχέσεις τού Ισραήλ με τον αμερικανικό παράγοντα και την διεθνή κοινότητα συνολικότερα. Επίσης, οι μεγάλες πετρελαϊκές και εξορυκτικές εταιρείες ισραηλινών και αμερικανικών συμφερόντων, έχουν παράλληλα στενές σχέσεις, επιχειρηματικούς δεσμούς και συμφέροντα με την Τουρκία που είναι μια μεγάλη και σημαντική αγορά. Δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ανάμεσα στα επιχειρηματικά και τα κρατικά συμφέροντα των Ισραηλινών, θα επικρατήσει τελικά η πολιτική βούληση.

Στην Αίγυπτο, ο πρόεδρος Σίσι δείχνει ότι είναι ηγέτης που γνωρίζει καλά το πολιτικό παιχνίδι. Ωστόσο, η εξουσία του στηρίζεται σε ευαίσθητες εξωτερικές και εσωτερικές ισορροπίες. Στο εσωτερικό τής χώρας, τα προβλήματα της αιγυπτιακής κοινωνίας είναι ανοικτά και πιεστικά. Αν δεν επέλθει ασφάλεια και σταθερότητα, δεν αυξηθούν κάθετα οι ιδιωτικές επενδύσεις και δεν ανακάμψει η αγορά τού τουρισμού, η ανεργία και η οικονομική δυσπραγία θα δυναμιτίζουν το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό που με την σειρά του θα αναγκάζει τις αιγυπτιακές κυβερνήσεις να ακολουθούν αυταρχική πολιτική, θυσιάζοντας την δημοκρατία για την προσωρινή σταθερότητα. Επιπλέον, αν παύσει η στήριξη από την Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ προς το σύστημα εξουσίας τού προέδρου ελ-Σίσι, τότε το σημερινό πολιτικό καθεστώς τής Αιγύπτου θα καταστεί ιδιαίτερα ευάλωτο.

-Σχηματισμός δύο ανταγωνιστικών μπλοκ στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Οι εξελίξεις ευνοούν τον σχηματισμό δύο ανταγωνιστικών μπλοκ στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Από τη μια είναι το μπλοκ Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου με το Ισραήλ να στηρίζει πολιτικά από τη μια πλευρά, ενώ επιχειρηματικά να κρατά αποστάσεις ασφαλείας και αναμονής μέχρι να δει πώς θα εξελιχθούν οι καταστάσεις, και τον Λευκό Οίκο να παρακολουθεί συναινώντας. Από την άλλη σχηματίζεται ένα μπλοκ με την Τουρκία στο προσκήνιο, το State Department σε ρόλο ουδέτερου που όμως ευνοεί την στρατηγική τής ισόρροπης δυσαρέσκειας, και την Βρετανία, καλυμμένα και έξυπνα, εμμέσως να προωθεί τα δικά της συμφέροντα. Βραχυπρόθεσμα το πρώτο μπλοκ δείχνει να έχει δυναμική πρόκρισης. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το δεύτερο μπλοκ έχει την δύναμη και την αντοχή να επικρατήσει, και αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να προβληματίσει την Αθήνα.

Επίσης, η Αθήνα και η Λευκωσία θα πρέπει με κάθε τρόπο να αποφύγουν να πέσουν στην παγίδα τού «άξονα». Η αναθεωρητική στρατηγική τής Τουρκίας, ο αγώνας τής Αιγύπτου ενάντια στον ακραίο Ισλαμισμό, και τα θέματα που αντιμετωπίζει το Ισραήλ απέναντι στην προοπτική ίδρυσης ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους σύμφωνα με τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών, μπορούν εύκολα να μετατρέψουν μια συμμαχία για την σταθερότητα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο σε άξονα υπεράσπισης των ιδιαίτερων εθνικών επιδιώξεων κάθε κράτους ξεχωριστά. Αν αυτό ατυχώς συμβεί, Ελλάδα και Κύπρος θα εκτεθούν σε πρόσθετους κινδύνους και ενδεχομένως σε διεθνοπολιτική απομόνωση. Η ελληνική και η κυπριακή πλευρά θα πρέπει να αποφύγουν να εκτεθούν και να εκθέσουν τα συμφέροντά τους προκειμένου να στηρίξουν επιλογές άλλων κρατών στην περιοχή που μακροπρόθεσμα θα υπονομεύσουν την σταθερότητα. Αντίθετα, θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο στην δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα έδιναν στις προτεινόμενες λύσεις βιώσιμη προοπτική.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΕΓΙΝΕ, ΑΛΛΑ ΜΟΝΟ ΜΕ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΘΑ ΠΕΤΥΧΕΙ

Η ελληνική στρατηγική θα πρέπει να είναι στρατηγική καλού επιχειρηματία και όχι τυχοδιώκτη παίκτη στις διεθνείς σχέσεις. Έχουμε να διδαχθούμε πολλά από την ισραηλινή στάση που αφήνει ανοικτούς διαύλους, τουλάχιστο στο επιχειρηματικό-επιχειρησιακό επίπεδο. Δεν έχουμε κανένα συμφέρον να παίξουμε το χαρτί τού «άξονα» ή να εκχωρούμαστε πρόθυμοι σε αμφίβολους σχεδιασμούς μεγάλων δυνάμεων. Θα πρέπει οι κινήσεις μας να είναι προσεκτικές. Ο στρατηγικός μας σχεδιασμός δεν θα πρέπει να αποκλείει τα βρετανικά συμφέροντα, διότι έχουν ιδιαίτερη δυναμική που δυστυχώς έχει υποεκτιμηθεί. Μάλιστα, μια πετυχημένη ελληνική στρατηγική, θα πρέπει να δημιουργήσει τέτοιες συνθήκες ισορροπίας ανάμεσα στα αμερικανικά και τα βρετανικά συμφέροντα, που να αποκλείουν την Τουρκία από τους βρετανικούς σχεδιασμούς στην περιοχή μας.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα γερμανικά και ρωσικά συμφέροντα, σε μια λογική ανταγωνιστικής σχέσης μεταξύ τους. Τα συμφέροντα της Κίνας συντάσσονται σε μεγάλο βαθμό με αυτά των ΗΠΑ στην Ν.Α. Μεσόγειο, κυρίως λόγω των επενδυμένων αμερικανικών κεφαλαίων στην κινεζική οικονομική επέκταση στην Ευρώπη ως αντιστάθμισμα της αντίστοιχης γερμανικής επέκτασης στην Γηραιά Ήπειρο. Αυτή η νέα γεωστρατηγική αντίληψη σημαίνει και γενναίες πρωτοβουλίες από ελληνικής πλευράς.

Είμαστε έτοιμοι; Μέσω των συναντήσεων Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ έγινε ένα πρώτο θετικό βήμα. Ωστόσο, εύκολα το πλεονέκτημα μπορεί να μεταπέσει σε πρόβλημα, αν δεν υπάρξει από ελληνικής πλευράς σοβαρός σχεδιασμός παρεμβολής των δικών μας συμφερόντων ανάμεσα στα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος αρ. 31, (Δεκέμβριος 2014 – Ιανουάριος 2015) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.