Η λέξη από «Γ»

Αυτή η περίσταση, σηματοδότησε την μοναδική φορά που το Κογκρέσο έχει περάσει οποιοδήποτε είδος ψηφίσματος για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Το 1990, η Γερουσία πέρασε δύο ημέρες έντονης συζήτησης για το αν η 24η Απριλίου θα πρέπει και πάλι να οριστεί επίσημα ως εθνική ημέρα μνήμης, αυτή την φορά για την «γενοκτονία των Αρμενίων το 1915-1923». Ο γερουσιαστής από το Κάνσας Bob Dole ηγήθηκε των επιχειρημάτων υπέρ τής κίνησης, αλλά οι αντίπαλοι κατάφεραν να τον εμποδίσουν. Από τότε, με τον Λευκό Οίκο να αντιτίθεται στην επίσημη αναγνώριση της φράσης «γενοκτονία των Αρμενίων», τα ψηφίσματα αυτού του είδους έχουν αποτύχει. Έχουν γίνει μια όλο και πιο κουρασμένη και προβλέψιμη άσκηση: Όσο πολλά ιστορικά στοιχεία παράγουν οι λομπίστες των Αρμενίων για να υποστηρίξουν την υπόθεσή τους, οι Τούρκοι παίζουν το ατού της εθνικής ασφάλειας, απειλώντας ήπια ότι μια ψήφος «ναι» θα έθετε σε κίνδυνο την συνέχιση της χρήσης της Αεροπορικής Βάσης τού Ιντσιρλίκ από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία είναι σε τουρκικό έδαφος, και ένα βασικό κέντρο εφοδιασμού για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην περιοχή. Το 2007, όταν ένα ψήφισμα για την γενοκτονία φαινόταν βέβαιο ότι θα περάσει από το Σώμα, όχι λιγότεροι από οκτώ πρώην υπουργούς Εξωτερικών παρενέβησαν με κοινή επιστολή συμβουλεύοντας το Κογκρέσο να απορρίψει το θέμα –πράγμα που έγινε εν τέλει.

Ο αγώνας για την αναγνώριση της γενοκτονίας έχει γίνει πλέον ο λόγος ύπαρξης των δύο κυρίαρχων αρμενικών αμερικανικών οργανώσεων, της Αρμενικής Συνέλευσης της Αμερικής (Armenian Assembly of America) και της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής της Αμερικής (Armenian National Committee of America). Δεν κρύβουν ότι η εκστρατεία τις βοηθά να διατηρούν μια συλλογική ταυτότητα μεταξύ της αρμενικής διασποράς –μιας ολοένα και περισσότερο αφομοιούμενης ομάδας που έχει χάσει άλλους κοινούς δεσμούς όπως η αρμενική γλώσσα και συμμετοχή σε τελετές της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας. Αλλά δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι η εκστρατεία έχει επίσης βλάψει την αιτία τους. Για πολλούς Αμερικανούς, η φράση «γενοκτονία των Αρμενίων» δεν θυμίζει πλέον μια ιστορία ανθρώπινης οδύνης, αλλά μια εξοργιστική ιστορία διαπραγματεύσεων των λόμπι και του Κογκρέσου. Αναπόφευκτα, η ανάγκη να εξασφαλιστούν ψήφοι για κάθε συγκεκριμένο ψήφισμα σχετικά με το θέμα σημαίνει ότι η μνήμη των Οθωμανών Αρμενίων φθηναίνει με το να συνδέεται με άλλα στοιχεία της λειτουργίας τού Κογκρέσου. Αυτό που προκύπτει είναι συνήθη παζάρια, όπως, «Θα ψηφίσετε για το γεωργικό νομοσχέδιο, και εγώ θα σας στηρίξω στο ψήφισμα για την γενοκτονία».

Λίγοι γνωστικοί Αρμένιοι αντιτάχθηκαν στις εν λόγω εκστρατείες lobbying για την αναγνώριση της γενοκτονίας, για το λόγο ότι μετατρέπουν τους θανάτους των παππούδων τους σε μια μεγάλη υπόθεση ανθρωποκτονίας. Βλέπουν ότι οι αδελφοί τους Αρμένιοι ενδιαφέρονται λιγότερο να θρηνούν για τους νεκρούς από όσο να επιδεικνύουν έξω από την τουρκική πρεσβεία τις εικόνες των νεκρών σωμάτων, όσο πιο φρικιαστικές τόσο το καλύτερο, και να αγωνίζονται να αποδείξουν κάτι που ήδη γνωρίζουμε ότι είναι αλήθεια. Η εμμονή με την γενοκτονία, υποστηρίζει ο Γάλλος Αρμένιος φιλόσοφος Marc Nichanian, «απαγορεύει το πένθος».

Οι Αρμένιοι αγωνιστές έχουν δίκιο όταν ισχυρίζονται ότι η προσπάθειά τους για την αναγνώριση της γενοκτονίας έχει το πλεονέκτημα ότι εστιάζει το μυαλό τής Τουρκίας σε ένα ζήτημα που η χώρα θα προτιμούσε να ξεχάσει. Αλλά η εκστρατεία τους έχει επίσης αυξήσει τα τουρκικά πάθη, αφού οι προσπάθειές τους ενισχύουν έμμεσα την τουρκική εθνικιστική ιστορική γραμμή τού Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η μερική, αλλά όχι εντελώς ανακριβής, καταγραφή απεικονίζει τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής ως συνωμότες που σχεδιάζουν να υπονομεύσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά συνέπεια, κάθε ψήφισμα που εγκρίνεται από μια σύγχρονη μεγάλη δύναμη, καταδικάζοντας τα ιστορικά εγκλήματα της Τουρκίας θα μπορούσε μόνο να πυροδοτήσει ένα επώδυνο σημείο.

Τροφοδοτώντας αυτή την παράνοια, πολλοί Τούρκοι πολιτικοί έχουν εκφράσει την υποψία ότι ένα ψήφισμα για την γενοκτονία θα ανοίξει τον δρόμο για εδαφικές παραχωρήσεις. Οι φόβοι αυτοί έχουν μικρή βάση στην πραγματικότητα. Αν και κάποιες ριζοσπαστικές ομάδες, όπως η Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία, συνεχίζουν να προβάλλουν εδαφικές διεκδικήσεις, η Δημοκρατία τής Αρμενίας αναγνωρίζει επίσημα τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας. Η αποκατάσταση πλήρων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες είχαν ανασταλεί από τον πόλεμο Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν στις αρχές της δεκαετίας τού 1990, κάνουν αυτήν την αναγνώριση επίσημη. Καμιά δήλωση από ένα πολιτικό κόμμα που κυβέρνησε τελευταία την Αρμενία το 1920 δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα.

Όσο για επανορθώσεις, είναι δύσκολο να δούμε το πώς η υιοθέτηση του όρου «γενοκτονία» από την Ουάσιγκτον θα δημιουργήσει ένα θέμα για αυτές. Οι περισσότερες διεθνείς νομικές γνωμοδοτήσεις είναι σαφείς ότι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Γενοκτονία δεν φέρει καμία αναδρομική ισχύ και ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να εγερθούν αξιώσεις για αφαιρεθείσες ιδιοκτησίες. Ένα τέτοιο σενάριο είναι ακόμη πιο δύσκολο να το φανταστεί κανείς, γιατί θα προκαλούσε μια εφιαλτική αναψηλάφηση του συνόλου τού Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην διάρκεια του οποίου όχι μόνο οι Αρμένιοι, αλλά και οι Αζέροι, οι Έλληνες, οι Κούρδοι και οι Τούρκοι υπέστησαν αρπαγή των υπαρχόντων τους στην Ανατολία, τα Βαλκάνια και τον Καύκασο. Ωστόσο, η επίκληση της αμφιλεγόμενης λέξης εξακολουθεί να γεμίζει την Τουρκία με φόβο.

ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΜΑΛΑΚΩΜΑ