Το ρωσικό όνειρο του Τατζικιστάν

Εν τω μεταξύ, η επιστροφή των συζύγων, των αδελφών και των γιών τελειώνει τους επώδυνους, παρατεταμένους αποχωρισμούς, αλλά καταφέρνει πιθανότατα να ωθήσει τις γυναίκες έξω από το εργατικό δυναμικό του Τατζικιστάν. Παρά το γεγονός ότι η κατά πλειονότητα ανδρική μετανάστευση από το Τατζικιστάν δεν έχει κατ’ ανάγκην αλλάξει τους ρόλους των δύο φύλων σε μια χώρα που γίνεται ολοένα και πιο πατριαρχική, όμως επέτρεψε στις γυναίκες να αναλάβουν μεγαλύτερες ευθύνες. Η Negar Behzadi, μια υποψήφια διδάκτορας Αναπτυξιακής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που διεξήγαγε επιτόπια έρευνα σχετικά με το φύλο και τις άτυπες οικονομικές πρακτικές στο Τατζικιστάν, μου είπε, «Λόγω της έλλειψης ανδρών μεταναστών, μερικές γυναίκες βρίσκουν περιθώρια ελευθερίας και απασχολούνται σε δραστηριότητες με τις οποίες δεν θα ασχολούνταν παρουσία των συζύγων τους». Μια αγροτική γιατρός την οποία γνωρίζω -η μόνη γυναίκα στην ευρύτερη οικογένειά της που εργάζεται εκτός σπιτιού- είναι σε θέση να ασκήσει το επάγγελμά της μόνο λόγω της παρατεταμένης απουσίας του συζύγου της. Μερικές φορές η απελπισία είναι εκείνη που οδηγεί τις γυναίκες στην εργασία, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των γυναικών και των παιδιών τους που εγκαταλείφθηκαν από τους άνδρες τους για την δημιουργία νέων οικογενειών στην Ρωσία. Οι θέσεις εργασίας που καταλαμβάνουν οι γυναίκες κυμαίνονται από την πώληση ψωμιού και αρτοσκευασμάτων στο παζάρι, έως την ανεπίσημη εργασία στα ανθρακωρυχεία. Η ύπαρξη περισσότερων ανδρών σημαίνει λιγότερες ευκαιρίες απασχόλησης για τις γυναίκες, ή τουλάχιστον περιπλέκει την πρόσβασή τους σε αυτές, καθιστώντας λιγότερο αποδεκτή την εργασία των γυναικών εκτός σπιτιού.

Αλλά η πιο ανησυχητική παρενέργεια θα μπορούσε να είναι η ριζοσπαστικοποίηση. Οι κάτοικοι του Τατζικιστάν, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, μπορεί να γίνουν ολοένα και πιο ευάλωτοι στην στρατολόγηση από ριζοσπαστικές ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος (ονομάζεται επίσης ISIS), οι οποίες μπορούν να προσφέρουν χρήματα και ένα είδος ταυτότητας. Από τα μέσα Απριλίου, το Υπουργείο Εσωτερικών του Τατζικιστάν υπολογίζει ότι υπάρχουν 144 μαχητές του Τατζικιστάν στην Συρία και το Ιράκ, αν και οι ακριβείς αριθμοί είναι άγνωστοι. Ο Edward Lemon, ο οποίος ερευνά την σχέση μεταξύ της μετανάστευσης και της ριζοσπαστικοποίησης ανάμεσα στους εργαζόμενους μετανάστες του Τατζικιστάν στην Μόσχα, χρησιμοποίησε τα μέσα μαζικής δικτύωσης για να παρακολουθήσει 85 μαχητές του Τατζικιστάν στο Ιράκ και την Συρία. Διαπίστωσε ότι σχεδόν όλοι οι ριζοσπαστικοποιημένοι Τατζίκοι διέμειναν για ένα χρονικό διάστημα στην Ρωσία. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι φαίνεται να στρατολογήθηκαν αρχικά από τους Τσετσένους, ενώ εργάζονταν στο εξωτερικό ως μετανάστες. Ίσως επίσης να ριζοσπαστικοποιούνται στην Ρωσία. Ο Lemon έγραψε, «Οι μετανάστες στα εργοτάξια στην Μόσχα μου είπαν ότι έχουν προσεγγιστεί από στρατολόγους του νότιου Καυκάσου για το Ισλαμικό Κράτος». Αυτό οφείλεται εν μέρει στο πόσο ευάλωτοι είναι οι άνθρωποι αυτοί: Οι μετανάστες βρίσκονται μακριά από τις οικογένειές τους και συχνά υπομένουν σκληρές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Ωστόσο, η πρόσβαση διαδραματίζει επίσης έναν ρόλο. Οι στρατολόγοι της Τσετσενίας, για παράδειγμα, θα ήταν πολύ εμφανείς στο Τατζικιστάν.

Η απειλή της στρατολόγησης από το ISIS, ιδιαίτερα από μαχητές που επέστρεψαν από την Συρία ή το Ιράκ, σίγουρα προκάλεσε φόβο. Τον Δεκέμβριο, ο Emomali Rahmon, ο πρόεδρος του Τατζικιστάν, είπε ότι το ISIS είναι «η μάστιγα του νέου αιώνα και αποτελεί απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια». Για την αποφυγή τοπικών ριζοσπαστικοποιήσεων, τα ειδησεογραφικά δελτία του Τατζικιστάν προβάλουν κομμάτια που φανερώνουν την βιαιότητα που υπομένουν οι νεοσύλλεκτοι στα στρατόπεδα άσκησης του ISIS -το μήνυμα που προσπαθούν να περάσουν είναι πως όσα και αν είναι τα χρήματα που προσφέρουν οι στρατολόγοι δεν αξίζουν τον τρόμο. Η κυβέρνηση ενέτεινε τις συλλήψεις Τατζίκων που κατηγορούνται ότι σχεδιάζουν να ενταχθούν στο ISIS στο εξωτερικό ή ότι είναι μέλη των διαφόρων τοπικών ριζοσπαστικών οργανώσεων, όπως η Jamaat Ansarullah. Οι Αρχές επίσης προσπαθούν να πατάξουν την θρησκευτική έκφραση, βάζοντας στο στόχαστρο πρακτικές όπως η απόκτηση γενειάδων ή η ένδυση με μαντίλες ˑ αυτήν την περίοδο το Κοινοβούλιο εξετάζει έναν νόμο που θα εμποδίζει την καταχώριση των βρεφικών ονομάτων που θεωρούνται «ξένα προς την τοπική κουλτούρα», συμπεριλαμβανομένων των αραβικών. Τουλάχιστον για τώρα, όμως, ο Lemon πιστεύει ότι ο εγχώριος κίνδυνος είναι «υπερβολικός», καθώς «το Τατζικιστάν φαίνεται να βρίσκεται μόνο στην άκρη του ραντάρ [του ISIS]». Είναι, όμως, πράγματι στο ραντάρ του.

Οικονομικοί μετανάστες στην Μόσχα σε τρένο με προορισμό το Τατζικιστάν, στις 7 Οκτωβρίου του 2011. DENIS SINYAKOV / REUTERS