Το στοίχημα του Τσίπρα

Ο Έλληνας πρώην υπουργός Ενέργειας και ηγέτης του αριστερού κόμματος της Λαϊκής Ενότητας, Παναγιώτης Λαφαζάνης (κέντρο) φθάνει για μια συνάντηση με τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο (δεξιά) στο προεδρικό μέγαρο στην Αθήνα, στις 24 Αυγούστου 2015. STOYAN NENOV / REUTERS
----------------------------

Μετά την λήξη της διερευνητικής εντολής, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο ηγέτης του τρίτου κόμματος, της Λαϊκής Ενότητας (οι απόγονοι του ΣΥΡΙΖΑ), την πήρε με την σειρά του. Αυτός, όπως κι ο Μεϊμαράκης, δεν έχει καμία πιθανότητα να είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά ανακοίνωσε ότι θα δαπανήσει τον χρόνο του σε συναντήσεις με τις κοινωνικές δυνάμεις και διαφημίζοντας την ατζέντα του (που είναι το ίδιο πράγμα που έκανε ο Τσίπρας τον Ιανουάριο).

Όλοι αυτοί οι ελιγμοί δεν φαίνονται σαν αρκετοί για να εκτροχιάσουν το σχέδιο Τσίπρα για διεξαγωγή των εκλογών στις 20 Σεπτεμβρίου Ακόμα κι έτσι, ο Μεϊμαράκης και ο Λαφαζάνης θα έχουν τις πλατφόρμες τους με τις οποίες επικρίνουν τις διαφορές ανάμεσα στο εκλογικό πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο ΣΥΡΙΖΑ όταν ανέλαβε την εξουσία και την συμφωνία που υπέγραψε ο Τσίπρας τον Ιούλιο.

ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ

Ο ελληνικός εκλογικός νόμος θα διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο. Το ελληνικό σύστημα βασίζεται στην αναλογική εκπροσώπηση, με κατώτατο όριο 3% για είσοδο στην βουλή και ένα μπόνους 50 εδρών (από τις 300) στο πρώτο κόμμα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα περισσότερα βιβλία Πολιτικής Επιστήμης κατατάσσουν την Ελλάδα ως έχουσα μια μορφή αναλογικής εκπροσώπησης, στην πραγματικότητα, το μεγάλο μπόνους μετατρέπει το εκλογικό σύστημα σε πλειοψηφικό. Ένα κόμμα με το 40% των ψήφων, στο κάτω-κάτω, θα πάρει την πλειοψηφία των εδρών. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Ελλάδα έχει σε γενικές γραμμές μονοκομματικές κυβερνήσεις από τότε που ο νόμος του μπόνους πέρασε στις αρχές του 1990. Η εξαίρεση (η οποία μπορεί να γίνει ο κανόνας) ήρθε το 2015, όταν, ακόμα και με το μπόνους, τα κόμματα δεν είχαν την πλειοψηφία. (Το κόμμα του Τσίπρα κέρδισε το 36,6% των ψήφων. Με το μπόνους πήρε 149 έδρες, δύο λιγότερες από την πλειοψηφία). Ένα άλλο αποτέλεσμα του μπόνους των 50 εδρών είναι ότι η μετεκλογική συνεργασία είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη.

Ένα δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό του ελληνικού εκλογικού νόμου είναι το εκλογικό όριο του 3%. Όρια ισχύουν σε πολλές άλλες χώρες˙ στην ελληνική περίπτωση, είχε το νόημα να βελτιώσει κάπως την πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, στην οποία τα κόμματα μπορούν εύκολα να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται από το προσκήνιο.

Υπάρχουν επί του παρόντος οκτώ κόμματα στην Βουλή των Ελλήνων: Ο ΣΥΡΙΖΑ, τώρα με 124 έδρες˙ Η Νέα Δημοκρατία με 76 έδρες˙ η Λαϊκή Ενότητα με 25 έδρες˙ η Χρυσή Αυγή με 17 έδρες˙ το Ποτάμι με 17 έδρες˙ το Κομμουνιστικό Κόμμα με 15 έδρες˙ οι Ανεξάρτητοι Έλληνες (ΑΝΕΛ) με 15 έδρες˙ και το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) με 13 έδρες. Στην αναμονή είναι κόμματα που έχασαν μόλις μετά βίας το κατώφλι την τελευταία φορά και νέα, συμπεριλαμβανομένου ενός κεντρώου κόμματος. Τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού ορίου είναι ότι είναι πολύ χαμηλό –το 3% αποθαρρύνει ελάχιστους πολιτικούς δρώντες- και είναι πολύ αποτελεσματικό -δηλαδή, μεταφέρει τελικά πολλές ψήφους στα κόμματα που περνούν αυτό το όριο. Το 2015, τα κόμματα που δεν πέρασαν το όριο είχαν κερδίσει συλλογικά το 8,5% των ψήφων. Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα που πέρασαν το όριο έλαβαν 21 επιπλέον έδρες. Με άλλα λόγια, το εκλογικό όριο, αντί να φέρει σταθερότητα, πολλαπλασιάζει την αβεβαιότητα.

Στις επερχόμενες εκλογές, ιδίως, υπάρχει υψηλό επίπεδο κινητικότητας ψηφοφόρων. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αντέστρεψε την οικονομική πορεία του, κάτι που έφερε την διαίρεσή του. Πιο σημαντικό, όμως, είναι το εκλογικό όριο. Επειδή οι επερχόμενες εκλογές γίνονται λιγότερο από 18 μήνες μετά τις προηγούμενες (Ιανουάριος 2015), τα ίδια τα κόμματα θα καταρτίσουν τις λίστες των υποψηφίων τους (συνήθως, οι λίστες είναι «ανοιχτές», δίνοντας στους ψηφοφόρους την επιλογή για να επιλέξουν τους εκπροσώπους τους) -και υπάρχουν πολλοί «άστεγοι» βουλευτές ανοιχτοί σε συνεργασίες. Θα μπορούσαν να κάνουν την διαφορά μεταξύ του 3% και του τίποτα.

Μέλη της ελληνικής Προεδρικής Φρουράς στην τελετή αλλαγής φρουράς στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη μπροστά από το κοινοβούλιο, στις 23 Αυγούστου 2015. STOYAN NENOV / REUTERS
-----------------------

Στο κέντρο, το ΠΑΣΟΚ ψάχνει για συνασπισμούς με (ό, τι έχει απομείνει από) την Δημοκρατική Αριστερά, καθώς και το κόμμα του πρώην ηγέτη του, Γιώργου Παπανδρέου˙ η επιτυχία στις προσπάθειες αυτές μπορεί να καθορίσει την δυνατότητά του να ξεπεράσει το κατώτατο όριο. Ομοίως, αν η Ζωή Κωνσταντοπούλου (η πρόεδρος του κοινοβουλίου) περιληφθεί στους καταλόγους της Λαϊκής Ενότητας είναι σημαντικό. Η Κωνσταντοπούλου διορίστηκε από τον Τσίπρα αλλά αντιτέθηκε σε αυτόν σε πολλές περιπτώσεις, ψηφίζοντας «όχι» στα μέτρα διάσωσης και χρησιμοποιώντας την θέση της για να ματαιώσει τα σχέδια της κυβέρνησης για να πραγματοποιήσει επείγουσες ψηφοφορίες που θα θεσμοθετούσαν τις προθεσμίες της ΕΕ. Ένας άλλος άστεγος βουλευτής είναι ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο πρώην υπουργός Οικονομικών ο οποίος, παρά τον εξαιρετικά υψηλό αριθμό των ψήφων που έλαβε τον Ιανουάριο, θεωρείται τόσο τοξικός που κανένα κόμμα δεν είναι πρόθυμο να τον συμπεριλάβει στις λίστες του μέχρι τώρα. Το τελικό σχήμα του επόμενου κοινοβουλίου (τα κόμματα που θα περιλαμβάνονται) θα μπορούσε να περιπέσει σε προσωπικές σχέσεις που έχει καλλιεργήσει ο καθένας από αυτούς τους βουλευτές.

ΡΙΞΕ ΤΗΝ ΨΗΦΟ