Οι νομισματικές φιλοδοξίες της Κίνας

Το 1962, ο Robert Roosa, υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ εκείνη την εποχή, επιβεβαίωσε την κεντρικότητα του δολαρίου ως διεθνούς νομίσματος παρατηρώντας [1] ότι «Είναι ένας ρόλος που φυσιολογικά συνοδεύει την κορυφαία οικονομική και πολιτική θέση μας». Κάποιος θα μπορούσε να συγχωρεθεί επειδή απέδωσε εσφαλμένα αυτά τα λόγια στον Zhou Xiaochuan, τον Διοικητή της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας, ο οποίος το 2012 συνέδεσε [2] την αυξανόμενη διεθνοποίηση του κινεζικού νομίσματος, του γουάν, με την «αυξανόμενη δύναμη του έθνους και την οικονομική άνθηση της αγοράς του». Φυσικά, η ώθησης της Κίνας να διευρύνει τον παγκόσμιο ρόλο του γουάν μπορεί να παρεμποδιστεί από τα τρέχοντα προβλήματά της στην αγορά. Παρά το γεγονός ότι η Κίνα ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα απελευθερώσει την συναλλαγματική της ισοτιμία, αυτή η μεταρρύθμιση πρέπει να σταθμιστεί με τις αδέξιες παρεμβάσεις να «παγώσει» την χρηματιστηριακή αγορά της και να διαχειριστεί την ευρύτερη αναταραχή. Και τα δύο σύνολα των κινήσεων πολιτικής θα συνεκτιμηθούν, τελικά, με όλες τις επίσημες εκτιμήσεις της αγοράς για το αν το γουάν είναι έτοιμο για την παγκόσμια σκηνή.

Από το 2008 που άρχισε η παγκόσμια οικονομική κρίση, η Κίνα έχει κάνει προτεραιότητα την διεθνοποίηση του γουάν. Δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να προκαλέσει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που σήμερα βασίζεται στο δολάριο και να απαιτήσει έναν ρόλο για το γουάν ανάλογο με την οικονομική επιρροή της Κίνας. Ο ακρογωνιαίος λίθος αυτής της προσπάθειας υπήρξε η πίεση προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) να συμπεριλάβει το γουάν στο καλάθι αποτίμησης των Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων (ΕΤΔ ή Special Drawing Rights, SDR), ένα συνθετικό αποθεματικό νόμισμα που δημιουργήθηκε το 1969 για να αυξήσει την διεθνή ρευστότητα που παρεχόταν από τον χρυσό και τα αμερικανικά δολάρια στο πλαίσιο του Bretton Woods, ένα σύστημα που υιοθετήθηκε το 1944 και προσπάθησε να ανακατασκευάσει τη μεταπολεμική οικονομική τάξη. Το SDR αποτιμάται μέσα από ένα καλάθι που περιλαμβάνει τα κύρια αποθεματικά νομίσματα του κόσμου -το δολάριο ΗΠΑ, το ευρώ, την βρετανική λίρα και το ιαπωνικό γιεν. Παρά το γεγονός ότι το ΔΝΤ έχει στείλει ανάμικτα μηνύματα κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών, ήταν ένα πλήγμα στις φιλοδοξίες της Κίνας όταν ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η ένταξη του γουάν θα έρθει το νωρίτερο στα τέλη του 2016. Η ανακοίνωση φαίνεται ότι είχε ως κίνητρο την επιθυμία να δοθεί στην Κίνα χρόνος να εφαρμόσει πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και να επιτραπεί στους χρήστες των ΕΤΔ να προσαρμοστούν στο νέο καλάθι αποτίμησης, εφόσον ενσωματωθεί το γουάν. Παρά το γεγονός ότι η τελευταία απόφαση του ΔΝΤ δεν προκαταλαμβάνει τις πιθανότητες του γουάν για ένταξη, όντως σηματοδοτεί την πεποίθησή του ότι δεν θα μπορούσε να προστεθεί απρόσκοπτα σήμερα.

Επενδυτές κοιτούν στις οθόνες των υπολογιστών που περιέχουν πληροφορίες για μετοχές σε μια χρηματιστηριακή εταιρεία στην Σανγκάη, στις 13 Αυγούστου 2015. ALY SONG / REUTERS
----------------------

Η κατανόηση του γιατί η Κίνα έχει επενδύσει τόσα στην ένταξη του γουάν στα ΕΤΔ ξεκινά με την επιδίωξη των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών για έναν ευρύτερο διεθνή ρόλο για το νόμισμά τους στην δεκαετία του 1960. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε επίσης με μια καμπάνια βασισμένη στα SDR, που είναι εμβληματική για τον ιστορικό ρόλο των ΕΤΔ ως εργαλείο της διεθνούς νομισματικής πολιτικής. Λίγο αφότου το ΔΝΤ δημιούργησε τα SDR το 1969, μια ομάδα Αμερικανών αξιωματούχων του Υπουργείου Οικονομικών με επικεφαλής τον Πολ Βόλκερ, στην συνέχεια υφυπουργό για τις Διεθνείς Νομισματικές Υποθέσεις, άρχισε να πιέζει για την πρώτη κατανομή των ΕΤΔ. Επεδίωξαν να κατευνάσουν τις ευρωπαϊκές ανησυχίες ότι το δολάριο δεν θα μπορούσε να παρέχει επαρκή διεθνή ρευστότητα μέσω του κανόνα του χρυσού, ένα σύστημα που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Bretton Woods που προσέδενε το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το δολάριο, με τον χρυσό με μια σταθερή ισοτιμία.

Παρά το γεγονός ότι οι εν λόγω αξιωματούχοι δεν ήθελαν τα ΕΤΔ να αναλάβουν έναν σημαντικό ρόλο, ούτε σκέφτηκαν ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο, ο Volcker και οι συνεργάτες του, έγραψαν σε ένα απόρρητο σημείωμα ότι η κατανομή των ΕΤΔ ήταν «πολύ σημαντική ψυχολογικά» για να μειωθούν οι ανησυχίες για το δολάριο. Ωστόσο, το κλείσιμο του «παραθύρου» του χρυσού το 1971 και η μετάβαση στα κυμαινόμενα επιτόκια εξάλειψε την ανάγκη των ΕΤΔ για να αυξηθεί η διεθνής ρευστότητα. Κατά το 1972, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι στράφηκαν εναντίον των SDR και άρχισαν να αντιτίθενται στην επέκταση του ρόλου τους, φοβούμενοι ότι θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν το δολάριο. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα SDR ήταν ένα βραχυπρόθεσμο πολιτικό εργαλείο, τίποτα περισσότερο.

Η προσέγγιση της Κίνας στα ΕΤΔ είναι επίσης κατά κύριο λόγο ψυχολογική και όχι οικονομική. Ακόμη και αν το γουάν περιληφθεί στο καλάθι αποτίμησης των ΕΤΔ φέτος, υπάρχουν δύο λόγοι για να πιστεύουμε ότι θα έχει λίγες οικονομικές συνέπειες. Κατ’ αρχάς, να δούμε τους αριθμούς. Τα ΕΤΔ αποτελούν σήμερα περίπου το 2,5% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων. Εάν το ΔΝΤ επρόκειτο να διαθέσει στο γουάν το 20% του βάρους των ΕΤΔ, θα προσέθετε έκθεση των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων στο γουάν κατά 0,5%. Δεύτερον, τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα, από το σχεδιασμό τους, δεν μπορούν να κάνουν πολλά περισσότερα από το να προσθέτουν ρευστότητα. Το 1968, με σκοπό να φέρουν την Γαλλία στην ομάδα με την δημιουργία των ΕΤΔ, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν σε αυστηρές προϋποθέσεις για την λειτουργία και τον ρόλο τους. Πιο συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να περιορίσουν τα ΕΤΔ σε επίσημους φορείς όπως οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών του ΔΝΤ και οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες. Η προσθήκη του γουάν στο καλάθι νομισμάτων θα δώσει στους κατόχους Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων πρόσθετη έκθεση στο νόμισμα, αλλά δεν θα αυξήσει την ευκολία τους να πραγματοποιούν συναλλαγές σε γουάν στην παγκόσμια οικονομία.

Η Κίνα έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στο να πείσει τους ιδιωτικούς παράγοντες της αγοράς ότι το γουάν είναι έτοιμο για μεγαλύτερη παγκόσμια χρήση, αλλά θα έχει πρόβλημα στην επέκταση της εμβέλειας του νομίσματός της χωρίς την άρση των εναπομενόντων περιορισμών στους λογαριασμούς κεφαλαίου και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, συμπεριλαμβανομένων των ορίων σχετικά με τις διασυνοριακές επενδύσεις από ιδιώτες και τις συναλλαγές σε μετοχές και ομόλογα από ξένες εταιρείες. Η διεθνοποίηση είναι ουσιαστικά το να πεισθούν οι αγορές και οι κυβερνήσεις ότι ένα νόμισμα μπορεί να λειτουργήσει ως μια βαθιά και ασφαλής αποθήκη αξίας. Η ένταξη στα SDR δεν αλλάζει κανέναν από τους υποκείμενους όρους που διέπουν αυτούς τους υπολογισμούς.

Όπως οι προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών για τα SDR στην δεκαετία του 1960, τα σχέδια της Κίνας για ένταξη στα SDR βασίζονται στην πολιτική τοποθέτηση του νομίσματος στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Οι αξιωματούχοι της γνωρίζουν πολύ καλά ότι το καλάθι αποτίμησης των SDR υπήρξε από καιρό μια σημαντική ένδειξη για το μέλλον του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Το 1973, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σε αντίθεση με την Γαλλία για το αν ο χρυσός θα πρέπει να καταργηθεί σταδιακά ως βασική συνιστώσα του διεθνούς νομισματικού συστήματος -οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν να τον δουν να φεύγει, ως έναν τρόπο να ενισχυθεί ο ρόλος του δολαρίου, και η Γαλλία ήθελε να διατηρηθεί. Εσωτερικά, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έβλεπε την αποτίμηση των ΕΤΔ σε χρυσό ως ένα βασικό πεδίο μάχης σε αυτόν τον αγώνα γιατί αντιπροσώπευε την επίσημη θέση της διεθνούς κοινότητας σχετικά με την διεθνή νομισματική μεταρρύθμιση. Παρά το γεγονός ότι στην πραγματικότητα ο χρυσός σταδιακά καταργείτο από τα κυμαινόμενα επιτόκια (εξαλείφοντας την ανάγκη για αποθέματα χρυσού) και τις πωλήσεις χρυσού από τις κυβερνήσεις σε ιδιώτες κατόχους, η σχέση του με τα ΕΤΔ είχε συμβολική αξία. Όταν η αποτίμηση των SDR άλλαξε από τον χρυσό σε ένα καλάθι νομισμάτων το 1974, έστειλε ένα σαφές μήνυμα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν κερδίσει την μάχη για το μέλλον του χρυσού στο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Αυτό το είδος των μηνυμάτων μετράει πολύ περισσότερο για την Κίνα από ό, τι έκανε ποτέ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, διότι το δολάριο ήταν ήδη σε ισχυρή θέση όταν ξεκίνησε η ώθησή του για έναν πιο επεκτατικό διεθνή ρόλο. Εκείνη την εποχή, παρά τα μεγάλα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών των ΗΠΑ, το δολάριο προέκυψε από το σύστημα του Bretton Woods ως το κύριο υποψήφιο νόμισμα για την θέση-κλειδί. Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον έκλεισε το παράθυρο στον χρυσό, έριξε τον κόσμο σε ένα σύστημα συναλλαγών με πρότυπο το δολάριο όπου τα δολάρια ήταν ήδη εκ των πραγμάτων το κύριο αποθεματικό στοιχείο. Διοικητικά έγγραφα από τα αρχεία του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών δείχνουν ότι η διοίκηση όχι μόνο ήξερε ότι αυτό θα συμβεί, αλλά και υπολόγιζε σε αυτό. Το γουάν δεν κατέχει τέτοιο πλεονέκτημα, κάτι που καθιστά το να συμπεριληφθεί στο καλάθι των ΕΤΔ ακόμη πιο πολύτιμο ως σύμβολο κύρους. Τα σημερινά μερίδια του γουάν στις παγκόσμιες πληρωμές και στις πράξεις συναλλάγματος είναι αμφότερα μόλις πάνω από 2%, σε σύγκριση με το μερίδιο 45% του δολαρίου επί των πληρωμών [3] και το μερίδιο 87% επί των συναλλαγών σε ξένο συνάλλαγμα [4]. Δεδομένου ότι η Κίνα ξεκινά από θέση σχετικής αδυναμίας, θα χρειαστεί όλη την βοήθεια που μπορεί να βρει για να κερδίσει παγκόσμια αναγνώριση για το γουάν.

Το γουάν αντιμετωπίζει επίσης ένα καθιερωμένο διεθνές νομισματικό και θεσμικό τοπίο χτισμένο γύρω από το δολάριο. Το κλείσιμο του παραθύρου στον χρυσό έδωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες μια κενή κόλλα χαρτί να ξαναφτιάξουν το διεθνές νομισματικό σύστημα και να κατασκευάσουν μόνιμες άμυνες για τον ρόλο του δολαρίου. Οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Νίξον γνώριζαν πολύ καλά αυτή την ευκαιρία. Λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση του Νίξον, ένα εμπιστευτικό σημείωμα του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, ενός οργανισμού στο πλαίσιο του Εκτελεστικού Γραφείου του προέδρου, αναγνώρισε ότι «η μελλοντική μορφή του διεθνούς νομισματικού συστήματος έχει γίνει πολύ ευρύτερη» από ποτέ. Η Κίνα δεν έχει καμία τέτοια τύχη και, αντ’ αυτού, πολεμά ένα πλέγμα μακροχρόνιων θεσμών που χτίστηκαν χωρίς να υπάρχει το νόμισμά της στην σκέψη. Τα πάντα, από τον κυρίαρχο ρόλο του δολαρίου στις συναλλαγές και το συνάλλαγμα μέχρι την χρήση των αμερικανικών κρατικών ομολόγων ως πρωταρχική μορφή διεθνών συναλλαγματικών αποθεμάτων, αποτελούν απόδειξη της επιτυχίας των ιστορικών προσπαθειών των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ένας πελάτης εξυπηρετείται στο ταμείο ενός ανταλλακτηρίου συναλλάγματος στο Hong Kong, στις 13 Αυγούστου 2015. TYRONE SIU / REUTERS
-----------------------

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ένταξη στα ΕΤΔ είναι τόσο σημαντική ψυχολογικά για το γουάν. Εκτός από το τεράστιο οικονομικό της μέγεθος, η Κίνα στερείται σχεδόν κάθε πλεονέκτημα από το οποίο επωφελήθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο των προσπαθειών τους να επεκτείνουν τον διεθνή ρόλο του δολαρίου. Η ένταξη στο καλάθι αποτίμησης των SDR θα σημάνει ότι οι καθιερωμένοι Δυτικοί οικονομικοί θεσμοί εκτιμούν την απελευθέρωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας και του καθεστώτος ελέγχου κεφαλαίων της Κίνας και θα την υποδεχτούν στους κόλπους τους ως σημαντικό παράγοντα. Η απόφαση αυτή είναι ένα ανεπίσημο δημοψήφισμα για το αν η Δύση θα εγκρίνει τις οικονομικές φιλοδοξίες της Κίνας και θα της παρέχουν την θέση που οι Κινέζοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι της αξίζει. Η πρόσφατη απόφαση να μετατεθεί η ένταξη του γουάν θα εκληφθεί ως σημάδι ότι ακόμα και αν η Κίνα τα καταφέρει, τελικά, θα είναι μια ανηφορική μάχη.

Όπως και με την απόφαση να δημιουργηθούν τα ΕΤΔ ή την επιλογή να αποσυνδεθούν από τον χρυσό, το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης θα προσφέρει ένα παράθυρο στο πώς οι κυρίαρχοι παράγοντες του σημερινού διεθνούς νομισματικού συστήματος οραματίζονται το μέλλον του εν λόγω συστήματος. Η δημιουργία το 2014 της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών, που θεωρείται μια κινεζική ανταγωνίστρια της Παγκόσμιας Τράπεζας, προσέφερε μια τέτοια δοκιμή για τον μελλοντικό ρόλο της Κίνας, και η αμερικανική αντίδραση ήταν μακράν του να την θεωρήσει καλοδεχούμενη. Όταν πρόκειται για το διεθνές νομισματικό σύστημα, η τελική απόφαση του ΔΝΤ για το γουάν μπορεί να είναι η καλύτερη ένδειξη του κατά πόσον θα επιτραπεί στην Κίνα να αναπτυχθεί εντός της τρέχουσας δομής ή θα αναγκαστεί [η δομή] να ξαναφτιαχτεί.

Πριν από σήμερα, τα SDR είχαν απασχολήσει τον κόσμο ακριβώς τρεις φορές στην ιστορία τους: Όταν δημιουργήθηκαν, όταν αποσυνδέθηκαν από τον χρυσό, και όταν διατέθηκαν σε χώρες μέλη του ΔΝΤ 183 δισ. ΕΤΔ [5] (περίπου 280 δισ. δολάρια) για την ανακούφιση της πίεσης ρευστότητας κατά την διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Αν η ιστορία των SDR μας λέει κάτι, αυτό είναι ότι η επανεμφάνισή τους είναι ένας προάγγελος μεγάλων αλλαγών στο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-08-31/chinas-currency...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.jfklibrary.org/Asset-Viewer/Archives/JFKPOF-089-013.aspx
[2] http://usa.chinadaily.com.cn/business/2012-06/05/content_15473871.htm
[3] http://www.swift.com/assets/swift_com/documents/products_services/RMB_tr...
[4] http://www.bis.org/publ/rpfx13fx.pdf
[5] https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2009/pr09283.htm

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition