Η εξισορρόπηση της Λευκορωσίας

Το άλλο σημαντικό πρόβλημα του Λουκασένκο είναι η οικονομία, η οποία έχει βυθιστεί σε ύφεση. Επί 20 χρόνια από την πρώτη εκλογή του το 1994, έχει αξιοποιήσει επιδέξια την χρησιμότητά του στην Ρωσία για να κερδίσει επιδοτήσεις από την Μόσχα αξίας έως 20% του ΑΕΠ της Λευκορωσίας. Η οικονομική ανάπτυξη ήταν κατά μέσο όρο 8% ετησίως στην δεκαετία του 2000. Όμως, η ρωσική οικονομία, η οποία εξακολουθεί να απορροφά το ήμισυ των εξαγωγών της Λευκορωσίας, είναι τώρα σε ύφεση, οπότε η προθυμία της Ρωσίας να επιδοτεί τον γείτονά της έχει μειωθεί σημαντικά. Η πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου είναι επίσης κακή είδηση. Λίγοι θα μπορούσαν να γνωρίζουν ότι η Λευκορωσία ήταν για λίγο ένας από τους δέκα κορυφαίους καθαρούς εξαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο: Δεν έχει καθόλου δικό της πετρέλαιο, αλλά δύο διυλιστήρια της ύστερης σοβιετικής εποχής επεξεργάζονται φθηνό ρωσικό αργό και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της οικονομίας στην ζωή. Τώρα, όμως, τα πετρελαϊκά έσοδα της Λευκορωσίας έχουν μειωθεί.

Το λευκορωσικό ΑΕΠ προβλέπεται ότι θα μειωθεί κατά τουλάχιστον 3% το 2015. Τα συναλλαγματικά αποθεματικά είναι μειωμένα στο επικίνδυνο ύψος των 4,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τον Ιούλιο του 2015, μόνο το 35% της χώρας θεωρούσε ότι ήταν προς την σωστή κατεύθυνση, και το 49% έλεγε ότι πήγαινε προς την λάθος κατεύθυνση [7]. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ο Λουκασένκο αστειεύτηκε [8] λέγοντας ότι «δεν είμαι ο τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης πια. . . . Υπάρχουν δικτάτορες λίγο χειρότεροι από μένα, έτσι δεν είναι; Είμαι ήδη το μικρότερο κακό». Αλλά ήταν πάντα πατερναλιστικός και λαϊκιστής. Κατά την προεκλογική περίοδο, οι μισθοί και οι κοινωνικές δαπάνες παραδοσιακά ανεβαίνουν απότομα -μια από τις κύριες εκλογικές στρατηγικές του Λουκασένκο, μαζί με το να γεμίζει τις κάλπες και να ελέγχει όποιον αντιστέκεται. Αυτές οι εκλογές, όμως, ήταν η πρώτη φορά που ο ίδιος δεν ήταν σε θέση να επιδοθεί σε τέτοια προεκλογική γενναιοδωρία. Αυτή την φορά, οι προσεκτικοί ψηφοφόροι της Λευκορωσίας φαίνεται να έχουν αποδεχθεί τα επιχειρήματά του περί ασφάλειας, αλλά αν αυτό είναι το μόνο που έχει να προσφέρει, μπορεί να χάσουν την υπομονή τους μακροπρόθεσμα.

Πρόσφατα, ο Λουκασένκο έχει κάνει ανοίγματα προς την Κίνα, σε μια προσπάθεια να διαφοροποιήσει τις διεθνείς σχέσεις της Λευκορωσίας. Ο Λουκασένκο έκανε την όγδοη επίσκεψή του στο Πεκίνο τον Σεπτέμβριο, αλλά τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά [9]. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν κάνει το αντίστοιχο ταξίδι μόνο δύο φορές, αν και ο πρόεδρος Xi Jinping ήταν στο Μινσκ τον Μάιο του 2015. Όπως είπε ο Λουκασένκο το 2011 [10], «Οι επενδύσεις της Κίνας δεν είχαν ποτέ οποιουσδήποτε πολιτικούς όρους», σε αντίθεση με την Δυτική βοήθεια. Αλλά η Κίνα δεν είναι μια πηγή δωρεάν χρημάτων και απλώς χρησιμοποιούν την Λευκορωσία ως πίσω πόρτα τόσο της ΕΕ όσο και της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης με την οικοδόμηση ενός τεράστιου βιομηχανικού πάρκου κοντά στο Εθνικό Αεροδρόμιο του Μινσκ. Το εμπορικό έλλειμμα της Λευκορωσίας με την Κίνα το 2014 ήταν στα 1,7 δισ. δολάρια.

Κινέζοι εργαζόμενοι στοιχίζονται για μια φωτογραφία μετά την επίσκεψη του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο και του Κινέζου ομόλογού του, Xi Jinping, στο βιομηχανικό πάρκο «Μεγάλη πέτρα», ανατολικά του Μινσκ, τον Μάιο του 2015. VASILY FEDOSENKO / REUTERS
------------------------------

Στο πλαίσιο αυτό, οι χειρονομίες της Λευκορωσίας ως προς μια ευθυγράμμιση με την Δύση έχουν περισσότερο νόημα. Αλλά ο Λουκασένκο έχει περιορισμένο χώρο για ελιγμούς και η Λευκορωσία δεν είναι έτοιμη να γίνει ένας στρατηγικός σύμμαχος της Δύσης ή ένα επίδοξο μέλος της ΕΕ.

Έτσι, η Δύση δεν πρέπει να αντιδράσει υπερβολικά. Ένα πιο πολύμορφο γεωπολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Ευρώπη μπορεί να είναι προς το συμφέρον της Δύσης, όπως και μια λιγότερο δυναμική Ρωσία. Η Ουκρανία δεν θέλει να απειλείται από την βόρεια πλευρά της, ούτε τα κράτη της Βαλτικής θέλουν να αισθάνονται επιπλέον πίεση από την ανατολική πλευρά τους. Μια ισχυρότερη και πιο κυρίαρχη Λευκορωσία είναι επίσης προς το συμφέρον της Δύσης –ο τυχοδιωκτισμός της Ρωσίας στο εγγύς εξωτερικό της αμφοτέρως απαιτεί και επιδεινώνει την κρατική αδυναμία. Αλλά ο εκδημοκρατισμός δεν είναι ακόμη στην ατζέντα. Οι εκλογές νοθεύτηκαν, ούτως ή άλλως -η τελευταία αξιόπιστη δημοσκόπηση πριν από τις εκλογές έδινε στον Λουκασένκο το 46% [11], αντί το 83,5% που κατέληξε να κερδίσει. Η Δύση κινδυνεύει να φανεί υποκριτική αν υπερασπίζεται την δημοκρατία στην Ουκρανία, αλλά για να το κάνει αυτό βοηθά να υποστηριχθεί η δικτατορία στην Λευκορωσία [12].

Οι σχέσεις της Δύσης με την αντιπολίτευση της Λευκορωσίας πρέπει επίσης να αλλάξουν. Η Δύση έβλεπε πάντα την αντιπολίτευση ως μια ομάδα φιλοδυτικών δημοκρατών που στέκονται σε πλήρη αντίθεση προς την ρωσόφιλη δικτατορία του Lukashenko. Η Δυτική υποστήριξη βοήθησε την αντιπολίτευση να επιβιώσει, αλλά την κράτησε απομονωμένη από τον ευρύτερο, πιο φιλορωσικό πληθυσμό της Λευκορωσίας. Η αντιπολίτευση είχε, ως εκ τούτου ήδη αρχίσει την επανεξέταση της στρατηγικής της πριν από την κρίση στην Ουκρανία, η οποία τόνισε την ανάγκη για μια νέα προσέγγιση αλλά και άφησε την αντιπολίτευση διχασμένη σχετικά με τα επόμενα βήματά της και για το πόσο πολύ θα πρέπει να συσπειρωθεί με τις Αρχές.