Οι ρίζες της ισχύος των γκιουλενιστών στην Τουρκία

Η μαρτυρία του αρχηγού του στρατού, Akar, εγείρει περαιτέρω ερωτήματα. Ο Akar πιστεύει ότι οι απαγωγείς του ήταν «μέλη της [γκιουλενιστικής] οργάνωσης», και μάλιστα, αρκετά από τα ονόματά τους περιλαμβάνονται στον κατάλογο που καταρτίστηκε από τους ομολόγους του πολύ πριν από το πραξικόπημα. Ο Akar ισχυρίστηκε επίσης ότι ένας απαγωγέας, ο στρατηγός Hakan Evrim, πρότεινε να μιλήσει τηλεφωνικά ο ίδιος με τον Fethullah Gulen. Ωστόσο, ο Gulen και τα ανώτερα κλιμάκια του κινήματος εικάζεται ότι θα έκαναν τις επικοινωνίες τους με εφαρμογές κρυπτογραφημένων μηνυμάτων πολύ πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος. Περαιτέρω, ο Akar υποδεικνύει τον Ακίν Öztürk -έναν συνταξιούχο διοικητή της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας που δεν πιστεύεται ότι είναι γκιουλενιστής. Οι αρχικές αναφορές στα κρατικά μέσα ενημέρωσης ενισχύουν τον ισχυρισμό αυτόν, αλλά ο Öztürk αργότερα βγήκε μπροστά -δείχνοντας άσχημα χτυπημένος μετά από μια περίοδο κράτησης- για να αρνηθεί την οποιαδήποτε εμπλοκή του. Εμείς παραμένουμε αβέβαιοι για το ποια πρόσωπα όντως διέταξαν την απόπειρα πραξικοπήματος.

Οι αντικρουόμενες πληροφορίες για τις νομικές συνέπειες του αποτυχημένου πραξικοπήματος υπονομεύουν επίσης τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης του ΑΚΡ για την αποκλειστική ευθύνη των γκιουλενιστών. Η κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης τόνισαν ότι μια μικρή μειοψηφία εντός του στρατού πραγματοποίησε την επίθεση, και ότι ο ίδιος ο στρατός εκτιμά ότι συμμετείχε μόλις το 1,5% των ανδρών του [11]. Από την άλλη πλευρά, πάνω από το 40% των στρατηγών και ναυάρχων [12] έχουν αποταχθεί από τις Ένοπλες Δυνάμεις, ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος. Στον ζήλο της να εκκαθαρίσει αξιωματικούς που δεν φάνηκε ούτε να λαμβάνουν μέρος στο πραξικόπημα, ούτε να προκάλεσαν υποψίες ως γκιουλενιστές, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει αποδυναμώσει την δική της αφήγηση ότι το πραξικόπημα ήταν εξ ολοκλήρου ένα σχέδιο των οπαδών του Gulen.

Ο διαμένων στις ΗΠΑ κληρικός Fethullah Gulen στο σπίτι του στο Saylorsburg, στην Πενσυλβάνια, στις 29 του Ιουλίου του 2016. CHARLES MOSTOLLER / REUTERS
--------------------------------------------

Ίσως η κυβέρνηση δεν προσπαθεί να στήσει ένα γερό επιχείρημα, αλλά αντίθετα προσπαθεί να κατασκευάσει μια αφήγηση που εξυπηρετεί έναν υψηλότερο σκοπό. Πέρα από τις συνεχιζόμενες εκκαθαρίσεις, έχει προσθέσει αναδρομικά περασμένες τραγωδίες και σκάνδαλα στην αφήγησή της για το κίνημα του Gulen. Πάρτε την σφαγή στο Uludere το 2011, στην οποία η κυβέρνηση σκότωσε με αεροπορική επιδρομή 34 εθνοτικούς Κούρδους χωρικούς που μετέφεραν εμπορεύματα πέρα από τα σύνορα, εκλαμβάνοντάς τους ως μαχητές του ΡΚΚ. Εκείνη την εποχή, το κράτος δεν ανέλαβε την ευθύνη για το περιστατικό και προσπάθησε να το θάψει. Δέκα ημέρες μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, ο υπουργός Ενέργειας, Berat Albayrak, ανακοίνωσε ότι η υπόθεση θα ξανανοίξει και θα επανεξεταστεί [13] για τις πιθανές συνδέσεις της με την λεγόμενη γκιουλενιστική τρομοκρατική οργάνωση. Όσο περισσότερο η κυβέρνηση Ερντογάν καταφέρνει να αποσείσει ευθύνες για κοινωνικές ρήξεις στην Τουρκία, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητές της να αναπλάσει την τουρκική πολιτική, όπως η ίδια επιθυμεί.

Άλλοι, έχουν επίσης πρόθυμα μοχλεύσει την αφήγηση για την συνωμοσία των γκιουλενιστών. Ο Selahattin Demirtas, ο πρόεδρος του κουρδικού προσανατολισμού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) κατηγόρησε το κίνημα ότι ηγήθηκε των στρατιωτικών επιχειρήσεων [14] που διεξήχθησαν εναντίον του (κουρδικής πλειοψηφίας) νοτιοανατολικού τμήματος της χώρας από τα τέλη του περασμένου έτους. Οι επιχειρήσεις -εγκεκριμένες και εκτελεσθείσες υπό τις διαταγές του ΑΚΡ- σκότωσαν εκατοντάδες πολίτες [15] και εκτόπισαν 350.000 περισσότερους. Υπέβαλλαν ολόκληρες πόλεις σε πολύμηνες απαγορεύσεις κυκλοφορίας από το σούρουπο μέχρι την αυγή και ακόμη και 24ωρες απαγορεύσεις κυκλοφορίας μερικές φορές. Η ανακατεύθυνση της λαϊκής οργής από τον Ντεμιρτάς σηματοδοτεί το ενδιαφέρον του για την επανάληψη της κουρδικής ειρηνευτικής διαδικασίας που διακόπηκε το καλοκαίρι του 2015 -μετατρέποντας το αποτυχημένο πραξικόπημα σε ένα χέρι που τείνει προς την κυβέρνηση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν επίσης μια κρίσιμη απόφαση για το θέμα της έκδοσης του Γκιουλέν. Μέχρι σήμερα, η Τουρκία δεν έχει ζητήσει επισήμως από τις Ηνωμένες Πολιτείες να εξετάζουν τα στοιχεία και να πάρουν μια απόφαση έκδοσης -παρότι αυτό δεν έχει σταματήσει την τουρκική κυβέρνηση από το να λέει στο κοινό της τα αντίθετα. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον πρέπει να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο αυτό. Εκεί, η κατευθυντήρια αρχή θα είναι απλή: Να ακολουθηθεί το γράμμα του νόμου. Αν το νομικό πρότυπο για μια έκδοση δεν πληρείται, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να ικανοποιήσουν την επιθυμία της Τουρκίας για εκδίκηση.

Ούτε, όμως, θα πρέπει οι Ηνωμένες Πολιτείες να προστατέψουν τον Gulen εάν τα στοιχεία αγγίξουν τα όρια του νόμου. Για όλες τις προσανατολισμένες στην υπηρεσία διδασκαλίες του, την δέσμευσή του για διαθρησκειακές δραστηριότητες και την υποτιθέμενη θρησκευτική μετριοπάθειά του, η επιρροή του Gulen είναι αιτία για πραγματική ανησυχία. Οι οπαδοί του έχουν δημιουργήσει δίκτυα επιδοτούμενων από το κράτος αλλά ανεξάρτητων διοικητικά σχολείων που εμπλέκονται -τουλάχιστον- σε παράνομες δραστηριότητες, νόθευση διαγωνισμών, και πιθανές παραβιάσεις των βίζα H-1B [16]. Έχουν οικοδομήσει άνετες πολιτικές σχέσεις με όλους, από τα τοπικά σχολικά συμβούλια μέχρι το Καπιτώλιο -με ενδείξεις οικονομικών παρατυπιών σε όλο το μήκος της διαδρομής.