Οι ήρωες της μεσαίας τάξης

Η Βραζιλία θα μπορούσε να αποδειχθεί ευάλωτη σε αυτή την δυναμική. Όταν η οικονομία αναπτυσσόταν ραγδαία και σταθερά, η μεσαία τάξη υποστήριξε το εντυπωσιακό πρόγραμμα του πρόεδρου Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα για μεταφορά μετρητών [16] στους πολύ φτωχούς. Αν και οι περισσότερες οικογένειες της μεσαίας τάξης ανταποκρίθηκαν στην αδύναμη δημόσια εκπαίδευση στέλνοντας τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία, δεν αντιστάθηκαν στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις για την βελτίωση της δημόσιας εκπαίδευσης. Στην πιο λιτούς καιρούς, ωστόσο, μια πολιορκημένη μεσαία τάξη μπορεί να είναι λιγότερο ανεκτική στα προγράμματα που ωφελούν τους φτωχούς και την εργατική τάξη, και ίσως αντ’ αυτού να συμμαχήσει πολιτικά με τους πλούσιους. Μια παρόμοια μετατόπιση μπορεί να συμβεί σε κάθε χώρα με μια μεγάλη αλλά σχετικά νέα μεσαία τάξη.

Χρειάζονται αρκετές δεκαετίες για να αναπτυχθούν και να σταθεροποιηθούν οι αποκριτικοί κρατικοί θεσμοί που θέλει η μεσαία τάξη και επί των οποίων στηρίζεται. Και ακόμα και τότε, μια μεγάλη μεσαία τάξη δεν εγγυάται ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί μπορούν να επιβιώσουν σε δύσκολους καιρούς. Η Γερμανία της δεκαετίας του 1920 και του 1930 παρέχει την πεμπτουσία της προειδοποιητικής ιστορίας. Συντετριμμένη από την ήττα της χώρας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και υποφέροντας από ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, η γερμανική οικονομία κατέρρευσε, στερώντας από την μεσαία τάξη την αίσθηση της ασφάλειας που είχε συνδέσει με το κοινό καλό και ανοίγοντας την πόρτα στον επικίνδυνο λαϊκισμό, τη ναζιστική δημαγωγία, και, τελικά, την απολυταρχία και την γενοκτονία των αποδιοπομπαίων τράγων, των Εβραίων.

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΑ ΕΥΑΛΩΤΑ ΚΕΡΔΗ

Σε μια υπερ-διασυνδεδεμένη παγκόσμια οικονομία, η χαμηλότερη ανάπτυξη στην Κίνα, την Ιαπωνία και την Ευρώπη και η οικονομική αστάθεια [17] στην Βραζιλία και σε άλλες μεγάλες αναδυόμενες αγορές σημαίνει πρόβλημα παντού. Για να αποφευχθούν τα χειρότερα αποτελέσματα, οι χώρες με αναδυόμενες μεσαίες τάξεις δεν μπορούν να κάνουν παρακάμψεις. Αυτό σημαίνει να αποφευχθούν οι ανεύθυνες δημοσιονομικές πολιτικές και άλλα λάθη που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν πληθωρισμό και να βλάψουν τον καθένα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει επίσης να εξετάσουν την μεταρρύθμιση του τομέα υγείας, των συντάξεων και των προγραμμάτων ανεργίας, τα οποία στηρίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών σε ένα ασφαλές μέλλον -όχι μόνο μέσα στην αυξανόμενη μεσαία τάξη, αλλά και μεταξύ των ατόμων που έχουν δραπετεύσει από την απόλυτη φτώχεια και τώρα φιλοδοξούν για την ασφάλεια και το κύρος της μεσαίας τάξης. Πάνω απ’ όλα, οι μεσαίες τάξεις στις αναπτυσσόμενες χώρες θα επωφεληθούν από τις μεταρρυθμίσεις [18] στα εκπαιδευτικά συστήματα και από τις αυξημένες επενδύσεις στις υποδομές. Τα καλά σχολεία και οι δρόμοι προσφέρουν υψηλές αποδόσεις σε όλους, αλλά κυρίως ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις και φέρνουν τα κέρδη παραγωγικότητας με τα οποία η μεσαία τάξη οικοδομεί και ευημερεί.

Οι υψηλού εισοδήματος χώρες μπορούν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στην οικοδόμηση κοινωνιών της μεσαίας τάξης στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ωστόσο, η αναπτυξιακή βοήθεια δεν είναι αρκετή, καθώς έχει τελικά μια ελάχιστη επίδραση στις χώρες που την υποδέχονται. Οι πλούσιες χώρες θα πρέπει, αντί για αυτό να επικεντρωθούν στην άρση των εμποδίων που έχουν δημιουργήσει στην υγιή, καθοδηγούμενη από την παραγωγικότητα ανάπτυξη -με την πάταξη της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής από την πλευρά των μεγάλων πολυεθνικών, κάτι που μειώνει τα φορολογικά έσοδα στις αναπτυσσόμενες χώρες˙ με την διόρθωση των νόμων περί ιδιωτικής ζωής που έχουν καταστήσει πολύ εύκολο να κρυφτούν κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό˙ με την επιβολή κανόνων κατά της δωροδοκίας˙ με τον τερματισμό των προστατευτικών πολιτικών στους τομείς της γεωργίας και της κλωστοϋφαντουργίας˙ και με την βελτίωση της διαχείρισης των μεταναστευτικών συστημάτων τους.

Ο πλούσιος κόσμος μπορεί επίσης να ηγηθεί συντονίζοντας τις απαντήσεις σε συλλογικά προβλήματα που καμία χώρα δεν έχει κίνητρο να αντιμετωπίσει από μόνη της. Ο πιο άμεσος κίνδυνος προέρχεται από τον κίνδυνο ενός άλλου χρηματοπιστωτικού πανικού που θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια τέτοια αναταραχή θα κάνει τεράστια ζημιά στην σε αρχικό στάδιο μεσαία τάξη και στα εκατομμύρια των εργαζομένων στα πρόθυρα της μετάβασης από την χαμηλή παραγωγικότητα και τις άτυπες μορφές απασχόλησης, στις σταθερές και αξιόπιστες θέσεις. Ακόμη πιο ανησυχητική μακροπρόθεσμα είναι η κλιματική αλλαγή, η οποία απειλεί την οικονομική ανάπτυξη παντού και σίγουρα θα μείνει άλυτη χωρίς την ηγεσία και την χρηματοδότηση από τις πλούσιες χώρες.

Πλούσιοι ιδιώτες και επιχειρήσεις μπορούν επίσης να κάνουν το καθήκον τους, συνεχίζοντας να δημιουργούν νέες ευκαιρίες σε όλο τον κόσμο, κυρίως μέσω επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες. Η τεράστια μεσαία τάξη της Βραζιλίας, συγκεντρωμένη στο νότιο τμήμα της χώρας, είναι εν μέρει προϊόν των δημόσιων και εταιρικών ερευνών και επενδύσεων που αύξησαν δραματικά τις αποδόσεις της περιοχής από την σόγια, τα μήλα, και άλλες καλλιέργειες. Η κινητή τεχνολογία βοηθά να δημιουργηθούν ευκαιρίες για την μεσαία τάξη στις φτωχές χώρες. Και η πρόσφατη έναρξη μιας πρωτοβουλίας ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τον φιλάνθρωπο Bill Gates για την έρευνα και την ανάπτυξη της καθαρής ενέργειας, θα δημιουργήσει έμμεσα νέες «πράσινες» βιομηχανίες και θέσεις εργασίας για τους εργαζόμενους της μεσαίας τάξης παντού.

Κανένα από αυτά τα βήματα, φυσικά, δεν θα αντισταθμίσει πλήρως τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η μακροπρόθεσμη στασιμότητα στην αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη στον κόσμο. Μόνο η ισχυρή ανάπτυξη μπορεί να το κάνει. Αλλά το να μην κάνουμε τίποτα θα ενείχε τον κίνδυνο να επιτραπεί στην νέα μεσαία τάξη του κόσμου -μια από τις πιο ελπιδοφόρες εξελίξεις στα τελευταία 30 χρόνια- να μετατραπεί σε πηγή διχασμού και αστάθειας.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.