Το ατελείωτο Brexit

Μοιάζει περίεργο που φθάσαμε στην πρώτη επέτειο κάποιου [γεγονότος] που κυριαρχεί στην ζωή του Ηνωμένου Βασιλείου εδώ και μισή δεκαετία. Για τους Βρετανούς που ήθελαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ημερομηνία για τον εορτασμό θα είναι πάντα η 23η Ιουνίου: η ημέρα που οι Βρετανοί ψηφοφόροι επέλεξαν να εξέλθουν μέσω ενός δημοψηφίσματος. Εκείνη ήταν η στιγμή που το Ηνωμένο Βασίλειο προκάλεσε ανεπίσημα τις διαδικασίες του διαζυγίου με την ΕΕ, ξεκινώντας αυτό που έχει γίνει γνωστό ως Brexit. Και όμως ήταν μόλις μια ώρα πριν τα μεσάνυχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς του 2020 που το Brexit επιτέλους —ή έτσι ισχυρίσθηκε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον— «ολοκληρώθηκε», καθώς έληξε μια ετήσια μεταβατική περίοδος και το Ηνωμένο Βασίλειο εξήλθε πλήρως από την Ενιαία Αγορά και την Τελωνειακή Ένωση της ΕΕ. Μετά από 45 χρόνια ως μέρος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, οι Βρετανοί προχωρούσαν μόνοι τους.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον υπογράφει την εμπορική συμφωνία για το Brexit, στο Λονδίνο, τον Δεκέμβριο του 2020. Leon Neal / Reuters
--------------------------------------------------

Ένα χρόνο μετά, υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία ότι το Brexit έχει επιβαρύνει την βρετανική οικονομία, αλλά, παρά τον ισχυρισμό του Τζόνσον, πολλές από τις λεπτομέρειές του πρέπει ακόμη να καθορισθούν, και το πραγματικό κόστος και τα οφέλη του παραμένουν άγνωστα. Η βρετανική κυβέρνηση δεν έχει εφαρμόσει πλήρως την Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου (EU-UK Trade and Cooperation Agreement) —τους κανόνες και τους όρους με τους οποίους οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνομιλούν και να συναλλάσσονται. Αυτό οφείλεται εν μέρει επειδή η COVID-19 έχει επισκιάσει την απόφαση [του Ηνωμένου Βασιλείου] να φύγει από την ΕΕ, όσον αφορά τόσο την πολιτική σημασία όσο και τον οικονομικό αντίκτυπο. Με το να καθυστερεί την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει καθυστερήσει τις συνέπειες των νέων εμπορικών ρυθμίσεων.

Όμως κάποια οικονομική ζημιά έχει ήδη γίνει σαφής. Σύμφωνα με μια μελέτη [1] που διεξήχθη από τον John Springford, οικονομικό ερευνητή στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης (Centre for European Reform), το βρετανικό εμπόριο αγαθών τον Σεπτέμβριο του 2021 ήταν 11,2%, ή 8,5 δισεκατομμύρια λίρες, χαμηλότερο από όσο θα ήταν αν το Ηνωμένο Βασίλειο είχε παραμείνει στην Ενιαία Αγορά και στην Τελωνειακή Ένωση της ΕΕ. Και η περίοδος μετά το Brexit αρχίζει επίσης να έχει πολιτικές συνέπειες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο συνασπισμός υπέρ της Αποχώρησης που «εκτόξευσε» τον Τζόνσον προς την εξουσία τον Δεκέμβριο του 2019, μπορεί να είναι λιγότερο σταθερός από όσο πολλοί αρχικά υπέθεσαν.

ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΟΥ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ

Αυτή η χρονιά ξεκίνησε με μια αίσθηση αισιοδοξίας: πολλοί ήλπιζαν ότι το 2021 θα ήταν η αρχή μιας νέας εποχής στις σχέσεις Βρετανίας-ΕΕ. Η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας που επιτεύχθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 απέφυγε το χειρότερο σενάριο. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα αντιμετώπιζε την σημαντική πολιτική, οικονομική, και διπλωματική διαταραχή που θα είχε προκληθεί από μια έκβαση «χωρίς συμφωνία». Κάποιοι πίστευαν ότι με τους μελλοντικούς όρους δέσμευσης στο εμπόριο ως επί το πλείστον να έχουν σφυρηλατηθεί, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα θεμέλια για να επανοικοδομήσουν με φιλικούς όρους.

Η συμφωνία, ωστόσο, ήταν σχετικά ανούσια. Το Γραφείο Ευθύνης για τον Προϋπολογισμό (Office for Budget Responsibility) του Ηνωμένου Βασιλείου [2] συμπέρανε ότι μόνο από μερικές πλευρές η νέα εμπορική συμφωνία υπερέβαινε τους όρους οποιασδήποτε συνήθους συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου (εφόσον υπάρχει ένα τέτοιο πράγμα), καθώς η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε σθεναρά να επιτρέψει την ευθυγράμμιση με τους κανόνες της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι το εμπόριο μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ θα μειωνόταν σημαντικά. Η μάλλον απότομη μετατόπιση —από τις εμπορικές ρυθμίσεις εντός της Ενιαίας Αγοράς και της Τελωνειακής Ένωσης της ΕΕ στις πολύ πιο χαλαρές ρυθμίσεις που συνεπάγεται η νέα Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας— κατέστησε αναγκαία μια σημαντική προσαρμογή από την πλευρά των εμπόρων μεταξύ των δύο αγορών. Επιπλέον, ο «της τελευταίας στιγμής» χαρακτήρας της συμφωνίας σήμαινε ότι η βρετανική κυβέρνηση εξέδωσε κάποιες οδηγίες για τους εμπόρους μόνο την ημέρα πριν από την έναρξη ισχύος των νέων ρυθμίσεων, κάτι το οποίο προκάλεσε κάποια σύγχυση καθώς οι εταιρείες έπρεπε να κατανοήσουν γρήγορα την πραγματικότητα των νέων όρων εμπορίου.

Πράγματι, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει ακόμη εφαρμόσει την πλήρη γκάμα των ελέγχων που απαιτεί η συμφωνία για τα εμπορεύματα που εισέρχονται στην χώρα από την ΕΕ. Η βρετανική κυβέρνηση προειδοποιεί τώρα τους εμπόρους για νέους ελέγχους που θα εισαχθούν σταδιακά κατά τους επόμενους μήνες, ενώ οι όποιοι εξαιρετικοί [έλεγχοι] θα εισαχθούν τελικά τον Ιούλιο του 2022. Υπό αυτή την έννοια, όπως και υπό πολλές άλλες, το Brexit απέχει ακόμη πολύ από το να ολοκληρωθεί.

Επιπλέον, υπάρχουν ακόμη τεράστιοι τομείς πολιτικής που δεν έχουν συζητηθεί. Η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας δεν περιελάμβανε μηχανισμούς για τον επίσημο συντονισμό μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ [3] σχετικά με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, και ακολούθως η βρετανική κυβέρνηση έχει φανεί απρόθυμη να συνεργαστεί με την ΕΕ ακόμη και απόντων των επίσημων μηχανισμών. Αυτό δεν είναι καθόλου βιώσιμο, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και οι δύο πλευρές από ένα όλο και πιο ασταθές διεθνές σύστημα.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ