Secure Connection

Η αρχή της ιστορίας

Επιβιώνοντας στην εποχή του καταστροφικού κινδύνου

William MacAskill

07/09/2023

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η παγκόσμια συνεργασία μειώνει τους κινδύνους παγκόσμιας καταστροφής σχεδόν στο μηδέν, διατηρώντας παράλληλα την ελευθερία και την ποικιλομορφία της σκέψης και των κοινωνικών δομών που θα μας επέτρεπαν να οικοδομήσουμε ένα μέλλον για το οποίο θα μας ευχαριστούσαν τα εγγόνια των εγγονιών μας.

Ο WILLIAM MACASKILL είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Global Priorities. Είναι ο συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου με τίτλο What We Owe the Future [1].

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Βρισκόμαστε στην αρχή της ιστορίας. Για κάθε άνθρωπο που ζει σήμερα, δέκα έχουν ζήσει και πεθάνει στο παρελθόν. Αλλά αν τα ανθρώπινα όντα επιβιώσουν όσο το μέσο είδος θηλαστικού, τότε για κάθε άνθρωπο που ζει σήμερα, χίλιοι άνθρωποι θα ζήσουν στο μέλλον. Εμείς είμαστε οι αρχαίοι. Στην κλίμακα μιας τυπικής ανθρώπινης ζωής, η ανθρωπότητα σήμερα είναι μόλις ένα βρέφος που αγωνίζεται να περπατήσει.

Αν και το μέλλον του είδους μας μπορεί να είναι ακόμη μακρό, ίσως αντί αυτού να είναι φευγαλέο. Από τις πολλές εξελίξεις που έχουν συμβεί από το πρώτο τεύχος αυτού του περιοδικού [2] πριν από έναν αιώνα, η πιο βαθιά είναι η ικανότητα της ανθρωπότητας να τελειώσει τον εαυτό της. Από την κλιματική αλλαγή έως τον πυρηνικό πόλεμο, τις μηχανικές πανδημίες, την ανεξέλεγκτη τεχνητή νοημοσύνη (AI), και άλλες καταστροφικές τεχνολογίες που δεν έχουν ακόμη προβλεφθεί, ένας ανησυχητικός αριθμός κινδύνων συνωμοτεί για να απειλήσει το τέλος της ανθρωπότητας.

Keith Negley
-------------------------------------------------------------------

Μόλις πριν από 30 χρόνια, καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος έφτασε στο τέλος του, ορισμένοι στοχαστές είδαν το μέλλον να ξετυλίγεται με πολύ πιο ήρεμο τρόπο. Η απειλή της Αποκάλυψης, τόσο έντονη στην φαντασία του Ψυχρού Πολέμου, είχε αρχίσει να υποχωρεί. Το τέλος του κομμουνισμού μερικές δεκαετίες μετά την ήττα του φασισμού κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου φαινόταν να έχει διευθετήσει τις κύριες ιδεολογικές συζητήσεις. Ο καπιταλισμός και η δημοκρατία θα εξαπλώνονταν αδυσώπητα. Ο πολιτικός θεωρητικός Φράνσις Φουκουγιάμα χώρισε τον κόσμο σε «μεταϊστορικές» και «ιστορικές» κοινωνίες. Ο πόλεμος θα μπορούσε να συνεχιστεί σε ορισμένα μέρη του κόσμου με τη μορφή εθνοτικών και σεχταριστικών συγκρούσεων, για παράδειγμα. Αλλά οι πόλεμοι μεγάλης κλίμακας θα γίνονταν παρελθόν, καθώς όλο και περισσότερες χώρες συμπαρατάσσονταν με χώρες όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες στην άλλη πλευρά της ιστορίας. Το μέλλον προσέφερε ένα στενό φάσμα πολιτικών δυνατοτήτων, καθώς υποσχόταν σχετική ειρήνη, ευημερία, και συνεχώς διευρυνόμενες ατομικές ελευθερίες.

Η προοπτική ενός ατέλειωτου μέλλοντος έχει δώσει την θέση του σε οράματα χωρίς κανένα μέλλον. Η ιδεολογία παραμένει ένα διχαστικό ζήτημα στην γεωπολιτική, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς κατακερματίζεται [3], και η σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων [4] γίνεται όλο και πιο πιθανή. Αλλά οι απειλές για το μέλλον είναι ακόμη μεγαλύτερες, με πιθανότητα εξάλειψης του ανθρώπινου είδους. Μπροστά σε αυτήν την δυνητική λήθη, το φάσμα των πολιτικών συζητήσεων και των συζητήσεων για πολιτικές είναι πιθανό να είναι ευρύτερο τα επόμενα χρόνια από όσο ήταν εδώ και δεκαετίες. Οι μεγάλες ιδεολογικές διαμάχες δεν έχουν διευθετηθεί. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε ευρύτερα ερωτήματα και να αναγκαστούμε να εξετάσουμε πιο ριζοσπαστικές προτάσεις οι οποίες αντικατοπτρίζουν τις προκλήσεις που θέτουν οι μετασχηματισμοί και οι κίνδυνοι που έχουμε μπροστά μας. Οι ορίζοντές μας πρέπει να διευρυνθούν, όχι να συρρικνωθούν.

Η κυριότερη μεταξύ αυτών των προκλήσεων είναι ο τρόπος με τον οποίο η ανθρωπότητα διαχειρίζεται τους κινδύνους της δικής της ιδιοφυΐας. Η πρόοδος στα όπλα, την βιολογία, και την πληροφορική θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του είδους, είτε μέσω εσκεμμένης κακής χρήσης είτε λόγω ατυχήματος μεγάλης κλίμακας. Οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν κινδύνους των οποίων η τεράστια κλίμακα θα μπορούσε να παραλύσει οποιαδήποτε συντονισμένη δράση. Όμως οι κυβερνήσεις μπορούν και πρέπει να κάνουν ουσιαστικά βήματα σήμερα για να εξασφαλίσουν την επιβίωση του είδους χωρίς να παραιτηθούν από τα οφέλη της τεχνολογικής προόδου. Πράγματι, ο κόσμος θα χρειαστεί καινοτομία για να ξεπεράσει αρκετούς κατακλυσμικούς κινδύνους που ήδη αντιμετωπίζει -η ανθρωπότητα πρέπει να είναι σε θέση να παράγει και να αποθηκεύει καθαρή ενέργεια, να ανιχνεύει νέες ασθένειες όταν ακόμη μπορούν να περιοριστούν, και να διατηρήσει την ειρήνη μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων [5] χωρίς να βασίζεται σε μια λεπτή ισορροπία αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής με πυρηνική ενέργεια.

Μακράν του να είναι ένα ασφαλές μέρος ανάπαυσης, το τεχνολογικό και θεσμικό status quo είναι μια επισφαλής κατάσταση από την οποία οι κοινωνίες πρέπει να ξεφύγουν. Για να τεθούν οι βάσεις για αυτή την διαφυγή, οι κυβερνήσεις πρέπει να συνειδητοποιήσουν περισσότερο τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και να αναπτύξουν έναν ισχυρό θεσμικό μηχανισμό για την διαχείρισή τους. Αυτό περιλαμβάνει την ενσωμάτωση μιας μέριμνας για τα χειρότερα σενάρια σε σχετικούς τομείς χάραξης πολιτικής και την αποδοχή μιας ιδέας γνωστής ως «διαφορετική τεχνολογική ανάπτυξη» (differential technological development) -χαλιναγωγώντας εργασία που θα είχε δυνητικά επικίνδυνα αποτελέσματα, όπως η βιολογική έρευνα που μπορεί να οπλοποιηθεί, ενώ θα χρηματοδοτούνται και με κάθε τρόπο θα επιταχύνονται εκείνες οι τεχνολογίες που θα βοηθούσαν στη μείωση του κινδύνου, όπως η παρακολούθηση των λυμάτων για ανίχνευση παθογόνων.

Η μεγαλύτερη αλλαγή που χρειάζεται είναι αυτή της προοπτικής. Ο Φουκουγιάμα κοίταξε το μέλλον λίγο πένθιμα, βλέποντας μια γκρίζα, καθόλου δραματική έκταση -ένα ταμπλό για τεχνοκράτες. «Το τέλος της ιστορίας θα είναι μια πολύ θλιβερή στιγμή», έγραψε το 1989, όπου «η τόλμη, το θάρρος, η φαντασία, και ο ιδεαλισμός θα αντικατασταθούν από τον οικονομικό υπολογισμό, την ατελείωτη επίλυση τεχνικών προβλημάτων, περιβαλλοντικές ανησυχίες, και την ικανοποίηση των εξελιγμένων καταναλωτικών απαιτήσεων». Αλλά σε αυτή την αρχή της ιστορίας, αυτή την κρίσιμη συγκυρία στην ανθρώπινη ιστορία, θα χρειαστεί τόλμη και φαντασία για να ανταποκριθούμε στις διάφορες προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας. Σε αντίθεση με ό,τι προέβλεψε ο Φουκουγιάμα, ο πολιτικός ορίζοντας δεν έχει στενέψει στο παραμικρό. Τεράστιοι οικονομικοί, κοινωνικοί, και πολιτικοί μετασχηματισμοί παραμένουν πιθανοί -και απαραίτητοι. Αν ενεργήσουμε με σύνεση, ο επόμενος αιώνας θα οριστεί από την αναγνώριση του τι χρωστάμε στο μέλλον και τα εγγόνια των εγγονών μας θα μας κοιτάξουν πίσω με ευγνωμοσύνη και περηφάνια. Αν τα μπερδέψουμε, θα μπορούσαν να μην δουν ποτέ το φως της ημέρας.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ

Το αρχείο απολιθωμάτων δείχνει ότι το μέσο είδος θηλαστικού διαρκεί ένα εκατομμύριο χρόνια. Με τούτο το μέτρο, έχουμε περίπου 700.000 χρόνια μπροστά μας. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, ακόμη και αν η ανθρωπότητα παρέμενε περιορισμένη στην γη στο ένα δέκατο του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού, θα γεννιόταν στο μέλλον ένας εκπληκτικός αριθμός δέκα τρισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Επιπλέον, το είδος μας δεν είναι το μέσο θηλαστικό, και οι άνθρωποι μπορεί κάλλιστα να είναι σε θέση να ξεπεράσουν τους συγγενείς τους. Αν επιζούσαμε μέχρι ο διαστελλόμενος ήλιος να κάψει την γη, η ανθρωπότητα θα παρέμενε για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Περισσότερος χρόνος θα μας χώριζε από τους τελευταίους μας απογόνους παρά από τους πρώτους δεινόσαυρους. Και αν μια μέρα εποικούσαμε στο διάστημα -εντελώς κατανοητό σε κλίμακα χιλιάδων ετών- η ευφυής ζωή που προέρχεται από την γη θα μπορούσε να συνεχιστεί μέχρι να καούν τα τελευταία αστέρια σε δεκάδες τρισεκατομμύρια χρόνια.

Η εκτίμηση της δυνητικής κλίμακας του μέλλοντος της ανθρωπότητας είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του τι διακυβεύεται. Οι σημερινές ενέργειες θα μπορούσαν να επηρεάσουν το αν και πώς θα ζήσουν τρισεκατομμύρια απόγονοί μας -είτε θα αντιμετωπίσουν φτώχεια είτε αφθονία, πόλεμο ή ειρήνη, σκλαβιά ή ελευθερία- βάζοντας υπερβολική ευθύνη στους ώμους του παρόντος. Οι βαθιές συνέπειες μιας τέτοιας αλλαγής προοπτικής καταδεικνύονται από ένα εντυπωσιακό πείραμα που διεξήχθη στη μικρή ιαπωνική πόλη Yahaba. Πριν από μια συζήτηση της δημοτικής πολιτικής, οι μισοί συμμετέχοντες κλήθηκαν να φορέσουν τελετουργικές κελεμπίες και να φανταστούν ότι ήταν από το μέλλον, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα των εγγονιών των σημερινών πολιτών. Όχι μόνο οι ερευνητές παρατήρησαν μια «έντονη αντίθεση στα στυλ διαβούλευσης και τις προτεραιότητες μεταξύ των ομάδων», αλλά και η ανησυχία για τις μελλοντικές γενιές ήταν μεταδοτική -μεταξύ των μέτρων για τα οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί συναίνεση, περισσότερα από τα μισά προτάθηκαν από τα φανταστικά εγγόνια.

Η μακροπρόθεσμη σκέψη αποκαλύπτει πόσα μπορούν ακόμη να επιτύχουν οι κοινωνίες. Μόλις πριν από 500 χρόνια, θα ήταν αδιανόητο ότι μια μέρα τα εισοδήματα θα διπλασιάζονταν κάθε λίγες γενιές, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα ζούσαν για να δουν τα εγγόνια τους να μεγαλώνουν και ότι οι κορυφαίες χώρες στον κόσμο θα ήταν κοσμικές κοινωνίες των οποίων οι ηγέτες επιλέγονται με ελεύθερες εκλογές. Οι χώρες που φαίνονται τώρα τόσο μόνιμες για τους πολίτες τους ίσως να μην διαρκέσουν περισσότερο από μερικούς αιώνες. Κανένας από τους διάφορους τρόπους κοινωνικής οργάνωσης του κόσμου δεν εμφανίστηκε στην ιστορία πλήρως διαμορφωμένος. Η βραχυπρόθεσμη εστίαση σε ημέρες, μήνες, ή χρόνια κρύβει την δυνατότητα για θεμελιώδη μακροπρόθεσμη αλλαγή.

Το γεγονός ότι η ανθρωπότητα είναι μόλις στα σπάργανα υπογραμμίζει τι τραγωδία θα ήταν ο πρόωρος θάνατός της. Απομένει τόση ζωή για να ζήσουμε, αλλά στα νιάτα μας, η προσοχή μας πέφτει γρήγορα από το ένα πράγμα στο άλλο και σκοντάφτουμε χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι ορισμένες από τις πράξεις μας μάς θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο. Οι δυνάμεις μας αυξάνονται μέρα με τη μέρα, αλλά η αυτογνωσία και η σοφία μας υστερούν. Η ιστορία μας μπορεί να τελειώσει πριν αρχίσει πραγματικά.

ΠΩΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σε αντίθεση με το «τέλος της ιστορίας» του Φουκουγιάμα, άλλοι παρατηρητές διεθνών υποθέσεων έχουν επικεντρωθεί στην πιο κυριολεκτική σημασία της φράσης: την δυνατότητα της ανθρωπότητας να χαθεί ολοκληρωτικά. Τέτοιες απόψεις ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες στην αυγή του Ψυχρού Πολέμου, λίγο αφότου οι πυρηνικοί επιστήμονες έκαναν δυνατό ένα τεράστιο άλμα στις καταστροφικές δυνατότητες της ανθρωπότητας. Όπως το έθεσε ο Βρετανός πολιτικός Ουίνστον Τσόρτσιλ το 1946, με χαρακτηριστικό οίστρο, «Η Λίθινη Εποχή μπορεί να επιστρέψει στα αστραφτερά φτερά της επιστήμης, και αυτό που θα μπορούσε τώρα να φέρει αμέτρητες υλικές ευλογίες στην ανθρωπότητα, ίσως ακόμη και να προκαλέσει την ολοκληρωτική καταστροφή της». Λίγα χρόνια αργότερα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, επανέλαβε αυτές τις ανησυχίες κατά την πρώτη του εναρκτήρια ομιλία, στην οποία προειδοποίησε ότι «η επιστήμη φαίνεται έτοιμη να μας δώσει, ως το τελευταίο της δώρο, την δύναμη να διαγράψουμε την ανθρώπινη ζωή από αυτόν τον πλανήτη».

Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη καταστροφές, από την φρίκη της Μαύρης Πανώλης [6] μέχρι εκείνες της σκλαβιάς [7] και της αποικιοκρατίας [8]. Αλλά εκτός από μερικά εξαιρετικά απίθανα φυσικά γεγονότα, όπως εκρήξεις υπερηφαιστείων ή συντριβές μετεωριτών στον πλανήτη, δεν υπήρχαν εύλογοι μηχανισμοί με τους οποίους η ανθρωπότητα στο σύνολό της να μπορούσε να εξαλειφθεί. Στο βιβλίο του The Precipice, ο φιλόσοφος της Οξφόρδης Toby Ord εκτίμησε ότι ακόμη και αν αποδεχθεί όλες τις πιο απαισιόδοξες υποθέσεις, οι συσσωρευμένοι κίνδυνοι της φυσικής εξαφάνισης εξακολουθούν να προσφέρουν στην ανθρωπότητα μια αναμενόμενη διάρκεια ζωής τουλάχιστον 100.000 ετών.

Σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την «υπαρξιακή καταστροφή» -που ορίζεται από τον Ord ως η μόνιμη καταστροφή των δυνατοτήτων της ανθρωπότητας- εμφανίστηκαν κυρίως στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, χέρι-χέρι με την επιτάχυνση της τεχνολογικής προόδου. Ο λόρδος Μάρτιν Ρις, ο πρώην πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας (Royal Society), έγραψε το 2003 ότι οι πιθανότητες της ανθρωπότητας να επιβιώσει αυτόν τον αιώνα «δεν είναι καλύτερες από 50-50». Ο Ορντ υπολόγισε την πιθανότητα η ανθρωπότητα να εξαφανιστεί ή να εκτροχιάσει οριστικά την πορεία του πολιτισμού στο ένα προς έξι μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια. Αν κάποιο από τα δύο είναι σωστό, ο πιο πιθανός τρόπος με τον οποίο ένας Αμερικανός γεννημένος σήμερα θα μπορούσε να πεθάνει νέος είναι σε μια καταστροφή που θα τελειώσει τον πολιτισμό.

Τα πυρηνικά όπλα [9] παρουσιάζουν αρκετές κρίσιμες ιδιότητες που ίσως επίσης να διαθέτουν οι μελλοντικές τεχνολογικές απειλές. Όταν εφευρέθηκαν στα μέσα του εικοστού αιώνα, παρουσίασαν ένα ξαφνικό άλμα στις καταστροφικές ικανότητες: η ατομική βόμβα ήταν χιλιάδες φορές πιο ισχυρή από τα προ-πυρηνικά εκρηκτικά˙ οι βόμβες υδρογόνου έκαναν επιτρεπτές αποδόσεις χιλιάδες φορές πιο εκρηκτικές. Σε σύγκριση με τον ρυθμό αύξησης της καταστροφικής ισχύος στην προ-πυρηνική εποχή, 10.000 χρόνια προόδου σημειώθηκαν μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες.

Αυτές οι εξελίξεις ήταν δύσκολο να προβλεφθούν: ο διαπρεπής φυσικός Ernest Rutherford απέρριψε την ιδέα της ατομικής ενέργειας ως «ανοησίες» ήδη από το 1933, έναν χρόνο πριν ο Leo Szilard, ένας άλλος καταξιωμένος φυσικός, κατοχυρώσει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την ιδέα ενός αντιδραστήρα πυρηνικής σχάσης. Από την στιγμή που έφτασαν οι πυρηνικές βόμβες, η καταστροφή θα μπορούσε να έχει εξαπολυθεί είτε σκόπιμα, όπως όταν οι στρατηγοί των ΗΠΑ υποστήριξαν ένα πρώτο πυρηνικό χτύπημα στην Κίνα κατά την διάρκεια της κρίσης του Στενού της Ταϊβάν το 1958 [10], είτε κατά λάθος, όπως αποδεικνύεται από το οδυνηρό ιστορικό των αστοχιών στην συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Ακόμη χειρότερα, τα μέτρα άμυνας έναντι μιας εσκεμμένης επίθεσης είχαν συχνά το τίμημα του αυξημένου κινδύνου τυχαίου πυρηνικού Αρμαγεδδώνα. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τον αερομεταφερόμενο συναγερμό των Ηνωμένων Πολιτειών, το δόγμα «εκτόξευση κατά την προειδοποίηση», ή το σοβιετικό σύστημα «Dead Hand», το οποίο εγγυόταν ότι εάν η Μόσχα δεχόταν πυρηνική επίθεση, θα εξαπέλυε αυτόματα ολοκληρωτικά πυρηνικά αντίποινα. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν άλλαξε θεμελιωδώς αυτόν τον θανατηφόρο υπολογισμό, και οι πυρηνικές δυνάμεις εξακολουθούν να εξισορροπούν την ασφάλεια και την ετοιμότητα για βία στο επίκεντρο των πολιτικών τους. Οι μελλοντικές τεχνολογίες ενδέχεται να επιβάλλουν ακόμη πιο επικίνδυνες αντισταθμίσεις μεταξύ ασφάλειας και απόδοσης.

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΣΥΝΤΟΜΑ;

Αλλά τα πυρηνικά όπλα [11] απέχουν πολύ από το να είναι οι μοναδικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζουμε. Αρκετές μελλοντικές τεχνολογίες θα μπορούσαν να είναι πιο καταστροφικές, πιο εύκολο να αποκτηθούν από ένα ευρύτερο φάσμα δρώντων, να δημιουργήσουν περισσότερες ανησυχίες για διπλή χρήση, ή να απαιτήσουν λιγότερα λάθη για να πυροδοτήσουν την εξαφάνιση του είδους μας -και ως εκ τούτου να είναι πολύ πιο δύσκολο να κυβερνηθούν. Μια πρόσφατη έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ προσδιόρισε την δραπέτευση τεχνητής νοημοσύνης, τις κατασκευασμένες πανδημίες, και τα όπλα νανοτεχνολογίας, εκτός από τον πυρηνικό πόλεμο, ως πηγές υπαρξιακών κινδύνων —«απειλές που θα μπορούσαν να βλάψουν την ζωή σε παγκόσμια κλίμακα» και «να αμφισβητήσουν την ικανότητά μας να φανταστούμε και να κατανοήσουμε το δυνητικό εύρος και την κλίμακά τους».

Πάρτε, για παράδειγμα, τις κατασκευασμένες πανδημίες. Η πρόοδος στην βιοτεχνολογία ήταν εξαιρετικά ταχεία, με το βασικό κόστος, όπως για την αλληλουχία γονιδίων, να μειώνεται όλο και πιο γρήγορα. Περαιτέρω πρόοδοι υπόσχονται πολυάριθμα οφέλη, όπως γονιδιακές θεραπείες για ακόμη ανίατες ασθένειες. Αλλά οι ανησυχίες για την διπλή χρήση είναι μεγάλες: ορισμένες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην ιατρική έρευνα θα μπορούσαν, κατ' αρχήν, να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό ή την δημιουργία παθογόνων [12] που είναι πιο μεταδοτικά και θανατηφόρα από οτιδήποτε άλλο στην φύση. Αυτό μπορεί να γίνει ως μέρος ανοιχτών επιστημονικών επιχειρήσεων -στις οποίες οι επιστήμονες μερικές φορές τροποποιούν παθογόνους παράγοντες για να μάθουν πώς να τους καταπολεμούν- ή με λιγότερο ευγενείς προθέσεις σε τρομοκρατικά ή κρατικά προγράμματα βιο-όπλων. (Τέτοια προγράμματα δεν ανήκουν στο παρελθόν: μια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ το 2021 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο η Βόρεια Κορέα όσο και η Ρωσία διατηρούν ένα επιθετικό πρόγραμμα βιο-όπλων). Έρευνα δημοσιευμένη με φιλοκοινωνικές προθέσεις θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά από κακούς δρώντες, ίσως με τρόπους που οι αρχικοί συγγραφείς δεν έλαβαν ποτέ υπόψη τους.

Το κρανίο και η κάτω γνάθος ενός πρώιμου ανθρώπινου είδους στο Μουσείο Ανθρώπινης Εξέλιξης στο Μπούργκος, στην Ισπανία, τον Ιούλιο του 2010. Felix Ordonez / Reuters
---------------------------------------------------------------

Σε αντίθεση με τα πυρηνικά όπλα, τα βακτήρια και οι ιοί αυτοαναπαράγονται. Όπως απέδειξε τραγικά η πανδημία της COVID-19 [13], από την στιγμή που ένα νέο παθογόνο έχει μολύνει έναν άνθρωπο, ίσως να μην υπάρχει τρόπος να ξαναβάλουμε το τζίνι στο μπουκάλι. Και παρόλο που μόλις εννέα κράτη διαθέτουν πυρηνικά όπλα –με την Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες να ελέγχουν περισσότερο από το 90% όλων των πυρηνικών κεφαλών– ο κόσμος διαθέτει χιλιάδες βιολογικά εργαστήρια. Από αυτά, δεκάδες -απλωμένα σε πέντε ηπείρους- έχουν άδεια να πειραματιστούν με τα πιο επικίνδυνα παθογόνα του κόσμου.

Ακόμη χειρότερα, το ιστορικό ασφάλειας της βιολογικής έρευνας είναι ακόμη πιο θλιβερό από αυτό των πυρηνικών όπλων [14]. Το 2007, ο αφθώδης πυρετός, ο οποίος εξαπλώνεται γρήγορα στους πληθυσμούς των ζώων και μπορεί εύκολα να προκαλέσει οικονομική ζημιά δισεκατομμυρίων δολαρίων, διέρρευσε όχι μια αλλά δυο φορές από το ίδιο βρετανικό εργαστήριο μέσα σε λίγες εβδομάδες, ακόμη και μετά από κρατική παρέμβαση. Και οι εργαστηριακές διαρροές έχουν ήδη οδηγήσει σε απώλεια ανθρώπινων ζωών, όπως όταν ο οπλισμένος άνθρακας δραπέτευσε από ένα εργοστάσιο συνδεδεμένο με το σοβιετικό πρόγραμμα βιο-όπλων στο Sverdlovsk το 1979, σκοτώνοντας δεκάδες. Ίσως πιο ανησυχητικό είναι ότι γενετικά στοιχεία υποδηλώνουν πως η πανδημία της «ρωσικής γρίπης» του 1977 ίσως να προήλθε από πειράματα σε ανθρώπους που αφορούσαν ένα στέλεχος γρίπης το οποίο είχε κυκλοφορήσει την δεκαετία του 1950. Περίπου 700.000 άνθρωποι πέθαναν.

Συνολικά, εκατοντάδες κατά λάθος λοιμώξεις έχουν συμβεί μόνο στα εργαστήρια των ΗΠΑ —μια ανά 250 ανθρωπο-έτη εργαστηριακής εργασίας. Δεδομένου ότι υπάρχουν δεκάδες εργαστήρια υψηλής ασφάλειας στον κόσμο, καθένα από τα οποία απασχολεί δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες, επιστήμονες και άλλο προσωπικό, ένα τέτοιο ποσοστό ισοδυναμεί με πολλαπλές τυχαίες μολύνσεις ετησίως. Οι κοινωνίες πρέπει να μειώσουν σημαντικά αυτό το ποσοστό. Εάν αυτές οι εγκαταστάσεις αρχίσουν ποτέ να εργάζονται με παθογόνα επιπέδου εξάλειψης, το πρόωρο τέλος της ανθρωπότητας θα είναι απλώς θέμα χρόνου.

ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Παρά αυτό το αυξανόμενο επίπεδο κινδύνου, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η ανθρωπότητα θα μπορέσει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να προστατευθεί. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά εμπόδια για τον επαρκή μετριασμό του κινδύνου.

Το πιο θεμελιώδες ζήτημα είναι οδυνηρά γνωστό από τους αγώνες της κλιματικής [15] διπλωματίας τα τελευταία χρόνια. Κατά την καύση ορυκτών καυσίμων, μεμονωμένες χώρες αποκομίζουν τα περισσότερα από τα οφέλη, αλλά άλλες χώρες και οι μελλοντικές γενιές θα επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους. Ομοίως, η ενασχόληση με επικίνδυνη βιολογική έρευνα υπόσχεται πατενταρισμένα φάρμακα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την οικονομία και το κύρος μιας χώρας -αλλά ένα παθογόνο που θα απελευθερωθεί κατά λάθος σε αυτή την χώρα δεν θα σεβόταν τα σύνορα. Στην γλώσσα των οικονομολόγων, η επιβολή ενός ρίσκου στο μέλλον είναι αρνητικό εξωτερικό στοιχείο, και η παροχή μέτρων μείωσης του ρίκσου, όπως η θέσπιση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για νέες ασθένειες, αποτελεί παγκόσμιο δημόσιο αγαθό. (Σκεφτείτε πώς θα είχε ωφεληθεί ολόκληρος ο κόσμος εάν η COVID-19 [16], όπως το SARS μεταξύ 2002 και 2004, είχαν περιοριστεί σε μικρό αριθμό χωρών και στην συνέχεια είχε εξαλειφθεί). Αυτό είναι ακριβώς το είδος του καλού που ούτε η αγορά ούτε το διεθνές σύστημα θα παρέχει από προεπιλογή, επειδή οι χώρες έχουν ισχυρά κίνητρα για να χρησιμοποιούν «τζάμπα» τις συνεισφορές άλλων.

Η ανθρωπότητα έχει μια σειρά από τρόπους για να ξεφύγει από αυτή την δομική τραγωδία. Για να αμβλύνουν τις ανησυχίες για απώλεια εδάφους στον αγώνα για ασφάλεια, οι χώρες θα μπορούσαν να συνάψουν συμφωνίες για να απέχουν συλλογικά από την ανάπτυξη ιδιαίτερα επικίνδυνων τεχνολογιών όπως τα βιο-όπλα. Εναλλακτικά, ένας συνασπισμός προθύμων θα μπορούσε να συσπειρωθεί για να σχηματίσει αυτό που ο οικονομολόγος William Nordhaus αποκάλεσε ως μια «λέσχη» [17]. Τα μέλη μιας λέσχης συμβάλλουν από κοινού στην παροχή του παγκόσμιου δημόσιου αγαθού για το οποίο η λέσχη δημιουργήθηκε ώστε να προωθήσει. Ταυτόχρονα, δεσμεύονται να παρέχουν οφέλη το ένα στο άλλο (όπως οικονομική ανάπτυξη ή ειρήνη) επιβάλλοντας ταυτόχρονα κόστος (μέσω μέτρων όπως οι δασμοί) σε μη μέλη, παρακινώντας τους έτσι να συμμετάσχουν. Για παράδειγμα, οι λέσχες θα μπορούσαν να βασίζονται σε πρότυπα ασφαλείας για συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ή σε ένα μορατόριουμ για επικίνδυνη βιολογική έρευνα.

Δυστυχώς, η αναζωπύρωση του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων θέτει υπό αμφισβήτηση την πιθανότητα αυτών των κατορθωμάτων παγκόσμιας συνεργασίας. Ακόμη χειρότερα, οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να αναγκάσουν τα κράτη να αποδεχθούν ένα αυξημένο επίπεδο ρίσκου για τον κόσμο -και για τους εαυτούς τους- εάν το αντιλαμβάνονται ως ένα στοίχημα που αξίζει να πάρουν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους για την ασφάλεια. (Στα οκτώ χρόνια κατά τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες διατήρησαν τα βομβαρδιστικά σε συνεχή αεροπορική επιφυλακή, πέντε αεροσκάφη συνετρίβησαν ενώ μετέφεραν πυρηνικά φορτία). Και αν ακόμη και το πρόγραμμα βιο-όπλων ενός κράτους πειραματιζόταν με παθογόνα σε επίπεδο εξαφάνισης -ίσως σε μια ανόητη προσπάθεια να αναπτύξει τον απόλυτο αποτρεπτικό παράγοντα— το επόμενο εργαστηριακό ατύχημα θα μπορούσε να επισπεύσει μια παγκόσμια πανδημία πολύ χειρότερη από αυτήν της COVID-19 [18].

Στην χειρότερη περίπτωση, οι μεγάλες δυνάμεις θα μπορούσαν, στον αγώνα τους για παγκόσμια ηγεμονία, να καταφύγουν σε ολοκληρωτικό πόλεμο. Για τους ανθρώπους που μεγάλωσαν στην Δύση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο [19], αυτή η ιδέα θα μπορούσε να φαίνεται τραβηγμένη. Ο ψυχολόγος Steven Pinker έχει κάνει δημοφιλή τον ισχυρισμό ότι η βία -συμπεριλαμβανομένης εκείνης μεταξύ κρατών- από καιρό βαίνει μειούμενη. Η μεταγενέστερη ανάλυση του πολιτικού επιστήμονα Bear Braumoeller και άλλων, ωστόσο, περιέπλεξε σημαντικά την εικόνα. Οι ερευνητές έχουν προτείνει ότι η ένταση της σύγκρουσης φαίνεται να ακολουθεί αυτό που είναι γνωστό ως «νόμος της ισχύος», που σημαίνει ότι μετά από ένα διάλειμμα σχετικής ειρήνης, είναι απολύτως πιθανό ο πόλεμος να επιστρέψει σε μια ακόμη πιο θανατηφόρα ενσάρκωση. Οι υπολογισμοί του επιστήμονα της πληροφορικής Aaron Clauset έδειξαν ότι η «μακροχρόνια ειρήνη» που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο θα έπρεπε να διαρκέσει για έναν ακόμη αιώνα προτού αποτελέσει σημαντική απόδειξη μιας πραγματικής μακροπρόθεσμης μείωσης του πολέμου. Ο Braumoeller υποστήριξε ότι «δεν είναι καθόλου απίθανο να συμβεί στην ζωή σας ένας άλλος πόλεμος που θα ξεπερνούσε τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους σε θανάτους», σημειώνοντας ότι στο τέλος του βιβλίου του για το θέμα «σκέφτηκε εν συντομία να πληκτρολογήσει, “όλοι πρόκειται να πεθάνουμε” και να το αφήσει έτσι».

Η αποφυγή του κινδύνου του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ παράλληλα θα επιτυγχάνονται πρωτοφανείς καινοτομίες στην διεθνή διακυβέρνηση είναι μια δύσκολη υπόθεση. Αλλά είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΓΙΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗ

Μια απάντηση σε αυτή την τρομακτική πρόκληση είναι η υποχώρηση. Αν είναι τόσο δύσκολο να διαχειριστούμε με ασφάλεια τις αναδυόμενες τεχνολογίες, υποστηρίζουν ορισμένοι, τότε γιατί δεν αποφεύγουμε να τις εφεύρουμε εξαρχής; Τα μέλη του κινήματος της «αποανάπτυξης» λαμβάνουν ακριβώς αυτή την στάση, αποδοκιμάζοντας την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογική πρόοδο ως τους κύριους ένοχους πίσω από την αλλοτρίωση, την καταστροφή του περιβάλλοντος, και κάθε είδους άλλη βλάβη. Το 2019, 11.000 επιστήμονες από περισσότερες από 150 χώρες υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή απαιτώντας ο πληθυσμός του κόσμου «να σταθεροποιηθεί —και, ιδανικά, να μειωθεί σταδιακά» και οι χώρες να απομακρύνουν τις προτεραιότητές τους «από την αύξηση του ΑΕΠ».

Παρά την ενστικτώδη ελκυστικότητά της, αυτή η απάντηση είναι μη ρεαλιστική και επικίνδυνη. Δεν είναι ρεαλιστική γιατί απλώς αποτυγχάνει να ασχοληθεί με την αλληλεξάρτηση των κρατών στο διεθνές σύστημα. Ακόμα κι αν οι χώρες του κόσμου συνενώνονταν προσωρινά για να σταματήσουν την καινοτομία, αργά ή γρήγορα κάποιος θα ξαναρχίσει την επιδίωξη της προηγμένης τεχνολογίας.

Όπως και να έχει, η τεχνολογική στασιμότητα δεν είναι ούτως ή άλλως επιθυμητή. Για να δείτε γιατί, σημειώστε ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να επιδεινώσουν αλλά και να μειώσουν τον κίνδυνο. Μόλις εισαχθεί ένας νέος τεχνολογικός κίνδυνος -όπως τα πυρηνικά όπλα- οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να απαιτήσουν πρόσθετες τεχνολογίες για την διαχείριση αυτού του κινδύνου. Για παράδειγμα, η απειλή που θέτουν τα πυρηνικά όπλα [20] για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους θα μειωνόταν σημαντικά εάν, κατά την διάρκεια ενός πιθανού πυρηνικού χειμώνα, οι άνθρωποι μπορούσαν να παράγουν τρόφιμα χωρίς ηλιακό φως ή εάν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης μπορούσαν να διακρίνουν πιο αξιόπιστα μεταξύ των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων και των μικρών επιστημονικών πυραύλων. Αλλά εάν οι κοινωνίες σταματήσουν εντελώς την τεχνολογική πρόοδο, ίσως να προκύψουν νέες τεχνολογικές απειλές που δεν μπορούν να περιοριστούν, επειδή δεν θα έχουν γίνει τα ανάλογα βήματα στην άμυνα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη ποικιλία παραγόντων μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργήσει άνευ προηγουμένου επικίνδυνα παθογόνα σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην έγκαιρη ανίχνευση [21] και την εκρίζωση νέων ασθενειών.

Το status quo, με άλλα λόγια, έχει ήδη ναρκοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό με πιθανές καταστροφές. Και ελλείψει αμυντικών μέτρων, οι απειλές από την φύση μπορεί τελικά να οδηγήσουν στην εξαφάνιση του ανθρώπου όπως συμβαίνει για πολλά άλλα είδη: για να επιβιώσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, τα ανθρώπινα όντα θα πρέπει να μάθουν να εκτελούν κατορθώματα όπως η εκτροπή αστεροειδών και η γρήγορη καταπολέμηση νέων πανδημιών [22]. Πρέπει να αποφύγουν τη μοίρα του Ίκαρου —αλλά και πάλι να πετάξουν.

Η πρόκληση είναι να συνεχίσουμε να θερίζουμε τους καρπούς της τεχνολογικής προόδου προστατεύοντας παράλληλα την ανθρωπότητα από τα μειονεκτήματά της. Ορισμένοι ειδικοί αναφέρουν αυτό ως «διαφορική τεχνολογική ανάπτυξη» (“differential technological development”), με την ιδέα να είναι ότι εάν οι άνθρωποι δεν μπορούν να αποτρέψουν την καταστροφική τεχνολογία ή τα ατυχήματα εξ αρχής, μπορούν, με προνοητικότητα και προσεκτικό σχεδιασμό, τουλάχιστον να προσπαθήσουν να αναπτύξουν πρώτα ωφέλιμες και προστατευτικές τεχνολογίες.

Είμαστε ήδη σε ένα παιχνίδι αυτού που ο Richard Danzig, ο πρώην υπουργός Ναυτικών των ΗΠΑ, αποκάλεσε «τεχνολογική ρουλέτα». Δεν έχει πέσει ακόμη ούτε μια ντουφεκιά, αλλά αυτό δεν αλλάζει το πόσο επικίνδυνο είναι το παιχνίδι. Υπάρχουν πολλές περισσότερες καμπές για να τραβηχτεί η σκανδάλη στο μέλλον: ένα άσχημο ατύχημα και ίσως θανατηφόρο είναι αναπόφευκτο, εκτός εάν το είδος μας αλλάξει το παιχνίδι.

ΤΙ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Αυτά που αλλάζουν το παιχνίδι μέχρι στιγμής είναι σε έλλειψη. Δεδομένων των διακυβευμάτων, οι κοινωνίες έχουν κάνει μέχρι σήμερα πολύ λίγα για να προστατεύσουν το μέλλον τους. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την Σύμβαση για τα Βιολογικά Όπλα (Biological Weapons Convention, BWC), η οποία απαγορεύει την ανάπτυξη, αποθήκευση, και απόκτηση βιολογικών όπλων. Ο ειδικός σε θέματα εθνικής ασφάλειας Daniel Gerstein την περιέγραψε ως «την πιο σημαντική συνθήκη ελέγχου των όπλων του 21ου αιώνα», ωστόσο στερείται μηχανισμού επαλήθευσης, και ο προϋπολογισμός της είναι υποβαθμισμένος σε σχέση με εκείνον του Met Gala [στμ: είναι το ετήσιο γκαλά μόδας με σκοπό την συγκέντρωση χρημάτων για το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης]. Σαν να μην ήταν αυτό μια αρκετή παρωδία, η BWC αγωνίζεται να συγκεντρώσει ακόμη και τις πενιχρές συνεισφορές που της οφείλουν -μια έκθεση του 2018 από τον πρόεδρο της Σύμβασης θρηνούσε την «επισφαλή και επιδεινούμενη κατάσταση της οικονομικής κατάστασης της BWC … λόγω της μακροχρόνιας μη καταβολής των οφειλόμενων εισφορών από ορισμένα κράτη-μέλη».

Ούτε η διαχείριση των μη βιολογικών κινδύνων εμπνέει εμπιστοσύνη. Η έρευνα που στοχεύει στην αποτροπή της απώλειας ελέγχου σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης παραμένει ένα μικρό κλάσμα της συνολικής έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη [23]. Και οι στρατοί χρησιμοποιούν θανατηφόρα αυτόνομα όπλα στο πεδίο της μάχης, ενώ οι προσπάθειες περιορισμού τέτοιων οπλικών συστημάτων έχουν σταματήσει εδώ και χρόνια στον ΟΗΕ. Η εγχώρια κατάσταση δεν φαίνεται πολύ καλύτερη -λιγότερο από το 1% του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ είναι αφιερωμένο στην βιοάμυνα και το μεγαλύτερο μέρος αυτού προορίζεται για την αντιμετώπιση απειλών όπως ο άνθρακας. Ακόμη και όταν η COVID-19 [24] σκότωσε έναν στους 500 ανθρώπους ανά τον κόσμο και προκάλεσε οικονομική ζημιά αξίας 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Κογκρέσο δεν μπορούσε να συμφωνήσει να παράσχει ένα μετριοπαθές ποσό 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ενίσχυση της ετοιμότητας για την πανδημία.

Αυτό το είδος μείωσης του ρίσκου είναι τόσο παραμελημένο που οι ευκαιρίες για θετική αλλαγή αφθονούν. Μια ιστορία επιτυχίας για τον μετριασμό του υπαρξιακού ρίσκου είναι το πρόγραμμα Spaceguard της NASA. Με κόστος λιγότερο από 5 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, από την έναρξή του το 1998 έως το 2010, οι επιστήμονες παρακολούθησαν περισσότερο από το 90% των απειλητικών για εξαφάνιση [της γης] αστεροειδών, αυξάνοντας κατά την διαδικασία την ακρίβεια των προβλέψεών τους και μειώνοντας την καλύτερη εκτίμηση ρίσκου ότι κάποιος [αστεροειδής] θα χτυπήσει την γη κατά έναν συντελεστή του δέκα. Σκεφτείτε επίσης ότι κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δαπάνησε 18 δισεκατομμύρια δολάρια για την Operation Warp Speed ώστε να επιταχύνει την ανάπτυξη εμβολίων. Το πρόγραμμα οδήγησε σε ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες μπόρεσαν να αγοράσουν σε τιμή που αποτελούσε ένα μικρό κλάσμα των κοινωνικών ωφελειών των εμβολίων, οι οποίες εκτιμάται ότι ανέρχονται σε δεκάδες τρισεκατομμύρια δολάρια. Ο οικονομολόγος Robert Barro υπολόγισε ότι μεταξύ Σεπτεμβρίου 2021 και Φεβρουαρίου 2022, αυτά τα εμβόλια έσωσαν ζωές Αμερικανών με κόστος μεταξύ 55.000 και 200.000 δολαρίων το καθένα, περισσότερες από 20 φορές πάνω από το κατώφλι κόστους-αποτελεσματικότητας που συνήθως πρέπει να πληρούν οι πολιτικές σωτηρίας.

Μια επίδειξη για την κλιματική αλλαγή στο Λονδίνο, τον Σεπτέμβριο του 2019. Hannah McKay / Reuters
-----------------------------------------------------------------

Εάν οι καλύτεροι και εξυπνότεροι του κόσμου περάσουν μπροστά και οι κυβερνήσεις ή ο ιδιωτικός τομέας παράσχουν χρηματοδότηση, μπορούμε να επιτύχουμε ακόμη πιο εντυπωσιακές επιτυχίες. Για παράδειγμα, αν και πρέπει ακόμη να ξεπεράσει σημαντικά τεχνικά εμπόδια, η εκτεταμένη μεταγονιδιωματική αλληλουχία των λυμάτων θα βοηθούσε στην ανίχνευση νέων ασθενειών σε ένα στάδιο όπου μπορούν ακόμη να περιοριστούν και να εξαλειφθούν. Το Παρατηρητήριο Νουκλεϊκών Οξέων (Nucleic Acid Observatory), που εδρεύει στο Massachusetts Institute of Technology (ΜΙΤ), επιδιώκει ακριβώς αυτό το όραμα. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει επίσης να αναπτύξουν καλύτερο εξοπλισμό ατομικής προστασίας και να κάνουν περαιτέρω έρευνα για την τεχνολογία αποστείρωσης, όπως η Far UVC -μια διαδικασία ιονίζουσας ακτινοβολίας που, εάν είναι επιτυχής, θα μπορούσε να προσφέρει μια σχεδόν καθολική άμυνα έναντι των παθογόνων και να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε κτίριο. Όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη [25], η έρευνα που στοχεύει στο να κάνει τα συστήματα ασφαλή και αξιόπιστα πρέπει να δεκαπλασιαστεί. Το κοινό νήμα που διέρχεται από μέτρα όπως αυτά είναι η έμφαση σε αμυντικές στρατηγικές που δεν δημιουργούν ή ενισχύουν από μόνες τους άλλους κινδύνους.

Είναι επίσης δυνατή η πρόοδος σε άλλους τομείς. Η συλλογή και ανάλυση πληροφοριών που στοχεύουν στις γνωστές πηγές κινδύνων μεγάλης κλίμακας θα είναι κρίσιμης σημασίας. Και παρόλο που η επίτευξη πλήρους βεβαιότητας είναι αδύνατη (όπως είπε κάποτε ο αστρονόμος Carl Sagan, «Οι θεωρίες που αφορούν το τέλος του κόσμου δεν υπόκεινται σε πειραματική επαλήθευση —ή τουλάχιστον, όχι περισσότερες από μια φορές»), η σάρωση και η πρόβλεψη του τι βρίσκεται στον ορίζοντα μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό νέων ανησυχιών. Σε αυτό το πνεύμα, είναι ενθαρρυντικό ότι η πιο πρόσφατη έκθεση Global Trends από το Εθνικό Συμβούλιο Πληροφοριών (National Intelligence Council) περιλάμβανε μια συζήτηση για την έννοια του υπαρξιακού κινδύνου, ζητώντας «την ανάπτυξη ανθεκτικών στρατηγικών για επιβίωση».

Περισσότερες κυβερνήσεις, ιδρύματα, και εταιρείες πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτές τις ιδέες. Η κανονιστική μεταρρύθμιση θα είναι επίσης σημαντική. Στο [βιβλίο του με τίτλο] Averting Catastrophe, ο Cass Sunstein, πρώην επικεφαλής του γραφείου κανονισμών στον Λευκό Οίκο, έδειξε το πώς η τρέχουσα προσέγγιση της κυβέρνησης στην ανάλυση κόστους-οφέλους δεν μπορεί να καλύψει επαρκώς τους πιθανούς καταστροφικούς κινδύνους. Ο Sunstein υποστήριξε αυτό που ονόμασε την «αρχή του maximin»: ενόψει των επαρκώς ακραίων κινδύνων -και η εξαφάνιση του ανθρώπου σίγουρα χαρακτηρίζεται ως τέτοιος- οι κυβερνήσεις πρέπει να επικεντρωθούν στην εξάλειψη των πιο χειρότερων αποτελεσμάτων. Όπως συμβαίνει, ο Λευκός Οίκος εκσυγχρονίζει επί του παρόντος το πλαίσιο για την αναθεώρηση των κανονισμών. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να κάνει την προσέγγισή του για την αντιμετώπιση χαμηλής πιθανότητας κινδύνων ακραίων ζημιών κατάλληλη για τον 21ο αιώνα, είτε υιοθετώντας την αρχή maximin του Sunstein είτε κάτι παρόμοιο που λαμβάνει σοβαρά υπόψη τους παγκόσμιους καταστροφικούς κινδύνους.

Ο Φουκουγιάμα προφήτευσε «αιώνες πλήξης στο τέλος της ιστορίας». Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από αυτήν την υπόθεση. Οι ισχυρές και καταστροφικές τεχνολογίες θα αποτελέσουν μια άνευ προηγουμένου πρόκληση για το σημερινό πολιτικό σύστημα. Η προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence, AI) θα μπορούσε να υπονομεύσει την ισορροπία δυνάμεων που υπάρχει μεταξύ ατόμων και κρατών: ένα εξ ολοκλήρου αυτοματοποιημένο εργατικό δυναμικό θα έδινε στην κυβέρνηση ελάχιστο λόγο να συμπεριφέρεται καλά στους πολίτες της˙ μια δικτατορία που διαθέτει στρατό και αστυνομική δύναμη [με δυνατότητες] τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να αποτρέψει την πιθανότητα εξέγερσης ή πραξικοπήματος. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την προοπτική ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου ως λόγο για να επεκτείνει το κράτος και να πατάξει ατομικές ελευθερίες, όπως η ελευθερία του λόγου, για λόγους προστασίας της εθνικής ασφάλειας. Η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε βιο-όπλα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογηθεί μια καθολική επιτήρηση.

Έχοντας κατά νου το μέλλον της ανθρωπότητας, θα πρέπει να αντισταθούμε σε τέτοιες πιέσεις. Πρέπει να αγωνιστούμε για να διασφαλίσουμε και ότι έχουμε μέλλον και ότι είναι ένα μέλλον που αξίζει να το έχουμε. Η πολιτιστική στροφή προς τον φιλελευθερισμό τους τελευταίους τρεις αιώνες δημιούργησε μια μηχανή ηθικής προόδου που οδήγησε στην διάδοση της δημοκρατίας [26], στην κατάργηση της δουλείας [27], και στην επέκταση των δικαιωμάτων για τις γυναίκες [28] και τους έγχρωμους [29]. Αυτόν τον κινητήρα δεν μπορεί να τον σβήσουμε τώρα. Αν μη τι άλλο, πρέπει να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο στην προώθηση της ηθικής και πολιτικής διαφορετικότητας και πειραματισμού. Κοιτάζοντας χιλιετίες πίσω, οι σύγχρονοι βλέπουν τις πρακτικές της δουλοκτησίας, των βασανιστηρίων για διασκέδαση, και της υπερπατριαρχίας των Ρωμαίων ως βάρβαρες. Ίσως οι μελλοντικές γενιές να δουν πολλές από τις τρέχουσες πρακτικές μας ως ελάχιστα καλύτερες.

Πρέπει λοιπόν να περπατήσουμε σε τεντωμένο σκοινί. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η παγκόσμια συνεργασία μειώνει τους κινδύνους παγκόσμιας καταστροφής σχεδόν στο μηδέν, διατηρώντας παράλληλα την ελευθερία και την ποικιλομορφία της σκέψης και των κοινωνικών δομών που θα μας επέτρεπαν να οικοδομήσουμε ένα μέλλον για το οποίο θα μας ευχαριστούσαν τα εγγόνια των εγγονιών μας. Το να σκεφτόμαστε μεγάλης κλίμακας πολιτικές αλλαγές είναι αποθαρρυντικό, αλλά οι προηγούμενες καινοτομίες στην διακυβέρνηση, όπως το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και η ΕΕ, παρέχουν λόγους ελπίδας.

Δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως μια από τις πρώτες γενιές της ιστορίας˙ τείνουμε να εστιάζουμε σε αυτά που κληρονομήσαμε από το παρελθόν, όχι σε αυτά που θα μπορούσαμε να κληροδοτήσουμε στο μέλλον. Αυτό είναι λάθος. Για να αντιμετωπίσουμε το έργο που έχουμε μπροστά μας, πρέπει να σκεφτούμε πού βρισκόμαστε στην πλήρη γενεαλογία της ανθρωπότητας. Σήμερα απερίσκεπτα στοιχηματίζουμε, όχι μόνο με τις ζωές μας και τις ζωές των παιδιών μας, αλλά με την ίδια την ύπαρξη όλων όσων πρόκειται να έρθουν ακόμη. Ας είμαστε η τελευταία γενιά που θα το κάνει.

*Το άρθρα αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος αρ. 82 (Ιούνιος - Ιούλιος 2023) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/world/william-macaskill-beginning-history

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Η αρχή της ιστορίας

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών