Τριπλή ευκαιρία για Ελλάδα και Κύπρο

Ο Λούτβακ διατύπωσε τη θέση αυτή τον Μάρτιο του 1986 σε ραδιοφωνική εκπομπή του Αμερικανικού National Public Radio, με αφορμή την δημοσίευση του βιβλίου του The Grand Strategy of the Soviet Union. Εκεί ο Λούτβακ ανέπτυξε μια θεωρία ως προς την ισχύ και τις δυνατότητες της Σοβιετικής Ένωσης που απεδείχθη παταγωδώς λανθασμένη, αφού σε λίγα χρόνια η κραταιά ιδεολογικά και στρατιωτικά Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε σαν «χάρτινη τίγρης». Ανεξάρτητα από αυτό, στο βιβλίο γίνεται και αναφορά στις δραστηριότητες και τη σημασία που η Σοβιετική Ένωση απέδιδε στη Μεσόγειο και δη την Ανατολικής της λεκάνης.

Σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο και, από το 1948 για το Ισραήλ, η Τουρκία αποτελούσε κρίσιμο πυλώνα για τους αμερικανικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς. Χωρίς να υπεισέρχομαι σε λεπτομέρειες αρκεί να αναφέρω ότι ήδη από το 1944, προτού δηλαδή τερματιστεί ο πόλεμος και ενώ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ ήταν σύμμαχοι κατά του φασισμού, Αμερικανοί σχεδιαστές κυρίως στο υπουργείο Πολέμου (μετά το 1945 γνωστό ως υπουργείο Άμυνας ή Πεντάγωνο) επεξεργάζονταν σενάρια μελλοντικών πολέμων με τη Μόσχα, ενώ τροφοδοτούσαν ταυτόχρονα την Τουρκία με στρατιωτικό υλικό, έχοντας κατά νου μια μελλοντική αναμέτρηση με τη ΕΣΣΔ. Τα σενάρια αυτά θα λάβουν σάρκα και οστά την Άνοιξη του 1948 με αποφάσεις του NSC και θα κωδικοποιηθούν ως «έκτακτο πολεμικό σχέδιο» με την ονομασία HALFMOON (Ημισέληνος).

Στους σχεδιασμούς αυτούς, ο γεωγραφικός χώρος της Τουρκίας (Μικρά Ασία) θα χρησίμευε ως αεροπορικό, κυρίως, εφαλτήριο για επιθέσεις (ακόμη και με τακτικά πυρηνικά όπλα) κατά της Σοβιετικής ενδοχώρας. (Παρόμοιες επιθετικές ενέργειες κατά του νοτίου υπογαστρίου της Σοβιετικής Ένωσης προγραμματίζοντο και από τις βρετανικές βάσεις του Καΐρου-Σουέζ και μετά το 1956, από την Κύπρο).

Μεταπολεμικά, λοιπόν, θα οικοδομηθεί μια ιδιαίτερη στενή στρατηγική σχέση ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Άγκυρα. Αυτή θα θεσμοθετηθεί με διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες, τη συστηματική ένταξη της Τουρκίας στους ελεγχόμενους από την Αμερική στρατιωτικούς και πολιτικούς δυτικούς θεσμούς και την εγκατάσταση Αμερικανικών στρατηγικών όπλων στον γεωγραφικό χώρο της Μικράς Ασίας. Δισεκατομμύρια δολάρια οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας και πλεονάζον στρατιωτικό υλικό από όλους τους συμμάχους των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης και της Ιαπωνίας, θα δοθούν προς την Άγκυρα.

Σε συμβατικό επίπεδο η Άγκυρα λειτούργησε ως «ανάχωμα» για την μη εξάπλωση του κομμουνισμού στη Μέση Ανατολή. Αλλά και ταυτόχρονα, κάτι όχι πολύ γνωστό, η Τουρκία λειτούργησε και ως «οπλίτης» μέσω των δυτικών μηχανισμών, όπως το Σύμφωνο της Βαγδάτης (αλλιώς ψευδο-ΝΑΤΟ), για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής.

Μετά το 1948 και μέσα στη δεκαετία του 1950, η ειδική αυτή σχέση Ουάσιγκτον και Αγκύρας θα διευρυνθεί, σε συμβατικό επίπεδο, ώστε να συμπεριλαμβάνει «de facto» και το Ισραήλ. Για το Ισραήλ η σχέση αυτή (συμμαχία με την Τουρκία με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον) εντάσσετο στο δόγμα της «περιφερειακής στρατηγικής» (peripheral strategy) και πάλι του εθνοπατέρα Μπεν-Γκουριόν, για να ξεφύγει το Ισραήλ από τη περικύκλωση των Αράβων. Η στρατηγική αυτή συμπεριλάμβανε την Συμφωνία της Τρίαινας (Trident Agreement) μεταξύ Ισραήλ και μη-Αραβικών, μη μουσουλμανικών κρατών (Τουρκίας, Ιράν, Αιθιοπίας). Ειδικά δε στην περίπτωση της Τουρκίας έχουμε, το 1958, και την υπογραφή μυστικής συνθήκης με το Ισραήλ, που συμπεριλάμβανε και «ρήτρα πολέμου» κατά «κοινών κινδύνων» όπως ήταν ο Νασσερισμός και ο Αραβικός σοσιαλισμός- κομμουνισμός. Από το 1948, λοιπόν, μέχρι και το 2002-3 έχουμε στην πράξη έναν «άξονα» στην Μέση Ανατολή που συμπεριλαμβάνει Ουάσιγκτον, Άγκυρα, Τελ- Αβίβ και βέβαια, το Λονδίνο. Μεταπολεμικά, και με αυξανόμενους ρυθμούς, κυρίως μετά το Σουέζ (1956), οι Εγγλέζοι θα λειτουργήσουν ως οι κατ’ εξοχήν «βασάλοι» των ΗΠΑ στην περιοχή και στον κόσμο, στα πλαίσια πάντοτε της «ειδικής σχέσεως» (special relationship) μεταξύ Ουάσιγκτον και Λονδίνου.

Μέσα στο ελεγχόμενο από την Αμερική στρατηγικό σκηνικό για τον έλεγχο της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, η Ελλάδα, η οποία θεωρητικά κατείχε ζωτικό γεωγραφικό χώρο που διεμβόλιζε την στρατηγική συνοχή Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, λειτουργούσε ως «παραπαίδι» και ως «παρακατιανός» σύμμαχος.

Είναι κρίσιμο να γίνει κατανοητό το παραπάνω. Η κατανόησή του μας ερμηνεύει τα όσα συνέβησαν στο παρελθόν αλλά και το κατά πόσο Ελλάδα και Κύπρος θα μπορέσουν να ξεφύγουν από τη μέχρι πρόσφατα «μοίρα» τους, ως «παρακατιανοί» σύμμαχοι της Δύσης.

Ο προνομιακός και συνεχώς ενισχυόμενος από τους Αμερικανο-βρετανούς και Ισραηλινούς ρόλος της Τουρκίας, στοίχισε ακριβά στον Ελληνισμό. Και αυτό διότι κάθε φορά που εκδηλώνονται οι όποιες Ελληνο-τουρκικές διαφορές σε συμμαχικό επίπεδο και σε διεθνή φόρα, το «ειδικό βάρος» της Τουρκίας με τη Δύση και το Ισραήλ λειτουργούσε καταλυτικά ενάντια σε Ελλάδα και Κύπρο.

Συνοπτικά αναφέρομαι στο Τουρκικό πογκρόμ των Σεπτεμβριανών του 1955 στην Πόλη και στην Σμύρνη. Ειδικά στη Σμύρνη υπήρξαν ακατανόμαστα αίσχη από τον τουρκικό όχλο κατά των Ελλήνων αξιωματικών και των οικογενειών τους, με τη ανοχή της συμμαχικής Τουρκίας και χωρίς στοιχειώδη αντίδραση από την Νατοϊκή συμμαχία, έστω και σ’ επίπεδο καταδίκης. Αντίθετα, έχουμε την περιβόητη και προσβλητική επιστολή του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζων Ντάλλες, προς την Ελλάδα (με παρόμοιο παραλήπτη και την Τουρκία) όπου, για «χάρη» της Νατοϊκής συμμαχίας, ζήτησε να ξεχαστεί το πογκρόμ και η ατίμωση των οικογενειών των Ελλήνων αξιωματικών στη Σμύρνη. Και μέσα στο «πνεύμα» Ντάλλες, η τότε ελληνική κυβέρνηση «πολτοποίησε» την προγραμματιζόμενη για δημοσιοποίηση «Λευκή Βίβλο» για τα Σεπτεμβριανά αίσχη. (Η έκθεση αυτή παρέμεινε μυστική για τα επόμενα 50 χρόνια, μέχρι που ο Σπύρος Βρυώνης δημοσιοποίησε το περιεχόμενο της μαζί με άλλα σχετικά ντοκουμέντα στην εμβληματική του μελέτη για τα Σεπτεμβριανά, «Ο Μηχανισμός της Καταστροφής», προκαλώντας, ακόμη και μισό αιώνα μετά, «δυσφορία» στους θιασώτες της Ελληνο-τουρκικής φιλίας).