Τα διδάγματα της Τυνησίας για τη Μέση Ανατολή

Η Τυνησία έχει επιλέξει μια μέση οδό για την αντιμετώπιση όσων σχετίζονται με το πρώην καθεστώς. Έχει αποφύγει την θέσπιση οτιδήποτε θα έμοιαζε με τον σαρωτικό Νόμο Πολιτικής Απομόνωσης της Λιβύης, ο οποίος τιμωρεί περισσότερο όποιον κατείχε δημόσιο αξίωμα μεταξύ των ετών 1969 και 2011. Η Τυνησία επέλεξε, επίσης, κάτι πιο αυστηρό από ό, τι η Υεμένη, όπου ο νόμος ασυλίας που συνόδευε την διευθέτηση που υποστήριξε ο Κόλπος βραχυκύκλωσε κάθε απόπειρα μεταβατικής δικαιοσύνης κι εμπόδισε τις διώξεις για εγκλήματα του παρελθόντος. Ούτε ένα άτομο στην Υεμένη δεν έχει λογοδοτήσει για τα εγκλήματα του παρελθόντος, και το πρώην καθεστώς συνέχισε να κυβερνάει χωρίς την ελάχιστη μεταρρύθμιση του κόμματος. Η προσέγγιση της Τυνησίας, από την άλλη πλευρά, έχει ονομαστεί tahseen al - Thawra (ενίσχυση της επανάστασης). Μερικοί από τους πιο υψηλόβαθμους πρώην αξιωματούχους θα αποκλειστούν από τα δημόσια αξιώματα για πέντε χρόνια. Αλλά εκείνοι που δεν έχουν δικαστεί ή καταδικαστεί θα επιτρέπεται να συμμετέχουν στην πολιτική - επιτρέποντας, για παράδειγμα, στον Μπετζί Καϊντ Εσεμπσί, αξιωματούχο τής εποχής τού Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, να είναι επικεφαλής τού κόμματος Nidaa Tounes (ο Εσεμπσί έχει, επίσης, πει ότι σχεδιάζει να κατέβει στις προσεχείς προεδρικές εκλογές). Οι Τυνήσιοι έχουν δώσει έμφαση σε μια στοχευμένη διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης, την δίωξη σε ατομική βάση. Κατά τα άλλα, είναι ανένδοτοι ως προς το ότι μόνο η κάλπη θα πρέπει να αποκλείσει αυτά τα στοιχεία από τη δημόσια ζωή.

Ως προς τη θεσμική μεταρρύθμιση, εν τω μεταξύ, η Συντακτική Συνέλευση υιοθέτησε την προσέγγιση του gharbala (κοσκινίσματος) και όχι μιας πλήρους κλίμακας tatheer (κάθαρσης) που απαιτήθηκε στη Λιβύη. Κατά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η προτεραιότητα έχει τεθεί στην απομάκρυνση των δικαστών που συνδέονται, βάσει ισχυρών αποδεικτικών στοιχείων, με διαφθορά ή με ανάρμοστη συμπεριφορά. Οι υπηρεσίες ασφαλείας, εν τω μεταξύ, θα υπόκεινται σε εποπτεία από νέες δομές, όπως η Εθνική Αρχή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, η οποία θα είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των φυλακών τής χώρας. Θα έχει επίσης την εξουσία να εισέρχεται σε οποιαδήποτε φυλακή και να παίρνει συνέντευξη από τους κρατούμενους. Επιπλέον, παρ’ όλο που η κυβέρνηση αντιμετωπίζει κατηγορίες για περιορισμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η Συντακτική Συνέλευση έχει τουλάχιστον σχηματίσει ειδικές επιτροπές, προκειμένου να ελεγχθούν και να μεταρρυθμιστούν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, που υπήρξαν συνένοχοι για τόσο πολύ καιρό στην αποθέωση του προηγούμενου καθεστώτος και του παραδοσιακά διεφθαρμένου διοικητικού μηχανισμού.

Όλες οι προσπάθειες αντιπαλαίματος τής κληρονομιάς τού παλαιού καθεστώτος έχουν συμπληρωθεί με παράλληλους εθνικούς διαλόγους, ενός με πρωτοβουλία τής προεδρίας τής χώρας κι ενός από την Τυνησιακή Γενική Εργατική Ένωση (UGTT). Οι διάλογοι επιδιώκουν την συναίνεση σχετικά με τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, καθώς και την φύση του κράτους, τις εκλογές, όπως και τα βασικά στοιχεία τού συντάγματος. Μαζί, οι δύο συζητήσεις εμπλέκουν περισσότερα από 60 πολιτικά κόμματα και 50 οργανώσεις τής κοινωνίας των πολιτών. Έχουν ήδη οδηγήσει σε συμφωνίες για μια σειρά από βασικά σημεία: την σταθερή απόρριψη της βίας, την οικονομία ως προτεραιότητα της κυβέρνησης, έναν οδικό χάρτη για τη μετάβαση, τη συναίνεση σε μείζονα ζητήματα όπως ένα αστικό κράτος κι ένα συνταγματικό σύστημα, την ανεξαρτησία τής δικαστικής εξουσίας, την ελευθερία του Τύπου, και την ελευθερία τού συνέρχεσθαι. Περαιτέρω, ο εθνικός διάλογος προχώρησε στο σχηματισμό μιας επιτροπής από 17 πολιτικά κόμματα και τεσσάρων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να εφαρμόσουν όλες τις συμφωνίες.

ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Υπάρχουν αρκετοί πολιτισμικοί και θρησκευτικοί παράγοντες που λειτουργούν προς όφελος της Τυνησίας στη διάρκεια όλης της μετάβασης. Όταν μιλάς μαζί τους, οι Τυνήσιοι συχνά τονίζουν ότι οι περισσότεροι συμπατριώτες τους απορρίπτουν τον ριζοσπαστισμό και την βία. Μερικοί, όπως ο Φερτζανί, ένας πολιτικός του Ennahda, το αποδίδουν αυτό στην επικράτηση του Μαλίκι, της μετριοπαθούς σχολής τής ισλαμικής νομολογίας, η οποία ιστορικά έχει απορρίψει τον εξτρεμισμό (ένα 98% των Τυνήσιων τηρούν τον μαλικισμό). Άλλοι επισημαίνουν την διακυβέρνηση του Τυνήσιου προέδρου Μπουργκίμπα, την περίοδο 1957-1987, και την πολιτιστική κληρονομιά του στον συγκεντρωτισμό και τον εκσυγχρονισμό. Επίσης, η Τυνησία δεν έχει γνωρίσει βαθιές εθνοτικές, φυλετικές ή θρησκευτικές οριοθετήσεις που αλλού έχουν αποδειχθεί πολύ διχαστικές.

Οι δομικοί παράγοντες, ωστόσο, δεν εξηγούν πλήρως την πορεία τής Τυνησίας. Ένα σημαντικό θέμα είναι η προοπτική του Κόμματος Ennahda, το οποίο διαφέρει ριζικά από εκείνο των Αδελφών Μουσουλμάνων τής Αιγύπτου. Οι ηγέτες τής Αδελφότητας υποβλήθηκαν σε δεκαετίες συστηματικής καταστολής και ριζοσπαστικοποίησης μέσα στην Αίγυπτο. Η πολιτική τους ατζέντα διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό στις φυλακές τού καθεστώτος. Για παράδειγμα, ο Μοχάμεντ Μπάντι, ο ανώτατος καθοδηγητής τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, φυλακίστηκε από το 1965 ως το 1974, την περίοδο των Αιγύπτιων προέδρων Γκαμάλ Αμπντούλ Νάσερ και Ανουάρ Σαντάτ (και τώρα έχει φυλακιστεί και πάλι). Οι ηγέτες τού Ennahda, από την άλλη πλευρά, πέρασαν τα χρόνια τού Μπεν Αλί στην εξορία. Από το 1991 έως το 2011, ο ηγέτης τού Ennahda, Ρασίντ αλ-Γκανουτσί κατοικούσε στο Λονδίνο, όπως και πολλές από τις άλλες κορυφαίες προσωπικότητες του κόμματος. Η εμπειρία αυτή άσκησε εκσυγχρονιστική επιρροή στην πολιτική σκέψη τού Ennahda, ωθώντας το να ενστερνιστεί και να αρθρώσει ένα πιο ανεκτικό και διαλλακτικό μοντέλο. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το συγκριτικό βάρος των σαλαφιστών στην Αίγυπτο, οι οποίοι κέρδισαν 28% στις κοινοβουλευτικές εκλογές τού 2011 και είναι επίσης υπεύθυνοι για την πολιτική πόλωση στη χώρα και για το ότι έσυραν την αιγυπτιακή Αδελφότητα περισσότερο προς τα δεξιά.