Οι πολιτικές παρατάξεις στην Ελλάδα κατά την κρίση

Η δεξιά ασκούσε τον κοινωνικό κατακερματισμό αλλά επαγγελόταν την ενιαία μέριμνα για το έθνος. Η αριστερά τού Ανδρέα Παπανδρέου επαγγελόταν την κοινωνική αλληλεγγύη αλλά νομιμοποιούσε την αυθαιρεσία του μικρομεσαίου. Η ευρύτερη αριστερά επαγγέλλεται την κοινωνική αλληλεγγύη δια της κατάργησης του αστικού κράτους δικαίου. Καθώς, όμως, δεν έχουμε άλλο κράτος, βρισκόμαστε και πάλι στην κατακερματισμένη ανομική μας κατάσταση.

Φέτος, παρακολουθήσαμε δύο διαλέξεις για το πολιτικό παρόν τής χώρας μας από δύο γνώστες και φίλους τής Ελλάδας. Τον ιστορικό τού Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης, Mark Mazower, και τον ανθρωπολόγο τού Πανεπιστημίου Harvard, Michael Herzfeld. Και οι δύο ομιλητές επικέντρωσαν το ενδιαφέρον τους στο φαινόμενο της Χ.Α. και σε ό,τι αυτό αντιπροσωπεύει: τον σωβινισμό, την ξενοφοβία, τη μισαλλοδοξία, την απομόνωση και την βία. Ο Mazower ακολούθησε το παράδειγμα του Eric Hobsbawm ο οποίος θεώρησε την ταύτιση Κομμουνισμού και Ναζισμού ως ηθικό ατόπημα, αφού ο πρώτος αποσκοπεί στην απελευθέρωση των καταπιεσμένων ενώ ο δεύτερος στις παράφορες και απάνθρωπες επιδιώξεις του. Βέβαια, ο Μαρξισμός είναι παιδί τού διαφωτισμού και του ρασιοναλισμού, ενώ ο Φασισμός – Ναζισμός, απότοκος του ρομαντισμού και του αντιδιαφωτισμού. Ωστόσο, και οι δύο ιδεολογίες τρέφουν μια από κοινού περιφρόνηση για την φιλελεύθερη Δημοκρατία. Χωρίς τον έλεγχο που ασκεί το αντιπροσωπευτικό σύστημα και το κράτος δικαίου, οποιοδήποτε καθεστώς μπορεί να εκτραπεί σε πράξεις ολοκληρωτισμού και βαρβαρότητας, ανεξαρτήτως δηλωμένων προθέσεων. Οι μεν στα Γκουλάγκ, οι δε στα στρατόπεδα του θανάτου.

Η Ελλάδα με την κατακερματισμένη κοινωνία της, δεν υπήρξε ποτέ ευεπίφορη στις μαζικές ιδεολογίες. Τόσο ο κομμουνισμός όσο και ο ελάχιστος στην Ελλάδα φασισμός, ήταν προϊόντα των εκτάκτων συνθηκών που προκάλεσε η μικρασιατική καταστροφή. Το ΚΚΕ απέκτησε ερείσματα στα αστικά κέντρα που έγιναν καταφύγιο για τους ενδεείς πρόσφυγες.
Πέρα, όμως, από τις έκτακτες συγκυρίες που εξηγούν την γένεση των μαζικών ιδεολογιών, οι παραδοσιακές δομές τής ελληνικής κοινωνίας αντιστρατεύονταν τις οριζόντιες συσπειρώσεις των ιδεολογικών άκρων. Από το τέλος τού Αγώνα, το ελληνικό κράτος παρέλαβε μια κατακερματισμένη κοινωνία φατριών. Κάθε φατρία διέθετε την δική της ηγεσία και ιεραρχία και όλες μαζί πολιορκούσαν το κράτος για ρουσφέτια και παροχές.
Η ασφαλέστερη εκδήλωση αντίθεσης προς το κράτος υπήρξε πάντα η περιφρόνηση των νόμων. Όταν το κράτος χάνει την ενότητά του, ενδίδει ευκολότερα στην παρανομία. Η έξαρση της ανομίας συνοδεύει περιόδους όπως του διχασμού, της κατοχής και του εμφυλίου. Οι πολιτικές ηγεσίες προκαλούν, με την φοβισμένη ανοχή τους προς τους ανομούντες, την επιδείνωση του φαινομένου.

Με τη μεταπολιτευτική νομιμοποίηση του ΚΚΕ αρχίζει περίοδος διεκδικήσεων και εκδηλώσεων κατά της νομιμότητας. Παράλληλα, γεννιούνται νέοι αριστεροί σχηματισμοί, οι οποίοι θεωρούν την περιφρόνηση των νόμων κορωνίδα τής ιδεολογίας τους. Χαρακτηριστικά φαινόμενα είναι το σύνθημα «Νόμος είναι το δίκιο τού εργάτη», οι πολλές καταλήψεις τού πανεπιστημίου και οι επιδρομές τού ΠΑΜΕ σε λιμάνια και Υπουργεία. Όμως, και η αξιωματική αντιπολίτευση δεν υστερεί σε δηλώσεις ότι θα εμποδίσει τον νόμο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση που πέρασε στη Βουλή με 80% ψήφους υπέρ. Ακολουθούν οι «αρματολοί» πρυτάνεις με δηλώσεις ότι θα πολεμήσουν τον νόμο, ενώ εξίσου μαχητικοί εμφανίζονται οι αξιοθρήνητοι «Ανεξάρτητοι Έλληνες» και βέβαια η «Χρυσή Αυγή». Βλέπουμε, συνεπώς, την ανομία ως γενεσιουργό αιτία τής παράλυσης που ακολουθεί. Η «Χρυσή Αυγή» δεν είναι παρά επιφαινόμενο της κρίσης αλλά και της κρατικής ανοχής προς την ανομία.

Όταν το κράτος δικαίου δοκιμάζεται, η Δημοκρατία παραμερίζει για να περάσει η αυθαιρεσία. Ως γνωστόν, τα μεγαλύτερα θύματα της αυθαιρεσίας είναι οι πιο ευάλωτοι πολίτες και όχι, βέβαια, οι ισχυροί. Αυθαιρεσίες άφθονες γνωρίζουμε από τους συνδικαλιστές των συγκοινωνιών και των πλοίων. Η ανομία εύκολα προάγεται σε εγκληματική πράξη. Η δολοφονία τριών νέων ανθρώπων στη Marfin Bank από μασκοφόρους τής αριστεράς μάς θυμίζει πόσο λίγο απέχουμε από το έγκλημα, όταν περιφρονούνται οι νόμοι. Απορώ πώς οι φίλοι μας του εξωτερικού δεν σκέφτηκαν αυτή την πρωταρχική απειλή για κάθε δημοκρατία, αντί των επιφαινομένων;

Ο συντονισμός των αδυναμιών μας: χρέος, έλλειμμα, και έλλειψη ανταγωνιστικότητας, μας καθιστούν το πιο ευάλωτο μέλος τής Ευρωζώνης.

Η κρίση μας δεν είναι μόνο ζήτημα δημοσιονομικού, αλλά ευρύτερου ελλείμματος, στην εφαρμογή των νόμων, στην ποιότητα των εκπροσώπων μας και βέβαια στην αρετή μας.

ΔΥΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

Για την σημερινή κρίση υπάρχει μια διαχρονική και μια συγχρονική ερμηνευτική προσέγγιση.

Η διαχρονική ή συστημική προσέγγιση αφορά στα δομικά στοιχεία τής ελληνικής κοινωνίας που την κατατρύχουν πριν από την γένεση του ελληνικού κράτους. Η «κατακερματισμένη» κοινότητα είναι το αποτέλεσμα κάθετων τομών επί των κοινωνικών στρωμάτων, ώστε να προκύπτουν πολλά παράλληλα και αντιμέτωπα τμήματα με εκπροσώπηση πολλών βαθμίδων τής κοινωνικής κλίμακας στο καθένα. Από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου έως σήμερα, η κατακερματισμένη κοινότητα υιοθέτησε το ένδυμα των δυτικών θεσμών – του κράτους δικαίου, του κοινοβουλευτισμού και της συνταγματικής νομιμότητας, κρύβοντας με επιμέλεια από μέσα την κατακερματισμένη, πελατειακή φουστανέλα. Όσο ο έξωθεν ελληνισμός διέθετε ισχυρά ερείσματα επικοινωνίας με τη μητέρα χώρα, το δυτικότροπο κράτος με τους θεσμούς του απολάμβανε την αποκλειστική νομιμότητα, και η κρατική ιθύνουσα τάξη διατηρούσε τον εκσυγχρονιστικό της χαρακτήρα.