Η Αμερική σε αποσύνθεση

Το αποτέλεσμα είναι μια κρίση αντιπροσώπευσης, στην οποία οι απλοί πολίτες αισθάνονται ότι η υποτιθέμενη δημοκρατική κυβέρνησή τους δεν αντικατοπτρίζει πλέον πραγματικά τα συμφέροντά τους και είναι υπό τον έλεγχο μιας πλειάδας από σκιώδεις ελίτ. Αυτό που είναι ειρωνικό και περίεργο για τούτο το φαινόμενο είναι ότι αυτή η κρίση τής αντιπροσώπευσης έχει συμβεί σε μεγάλο βαθμό λόγω των μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στο να καταστήσουν το σύστημα πιο δημοκρατικό. Στην πραγματικότητα, αυτές τις μέρες υπάρχουν πάρα πολλοί νόμοι και πάρα πολλή δημοκρατία σε σχέση με την ικανότητα του αμερικανικού κράτους.

ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ ΤΡΕΛΑΘΗΚΑΝ

Ένα από τα μεγάλα σημεία καμπής στην αμερικανική ιστορία τού 20ου αιώνα ήταν η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την υπόθεση «Brown εναντίον Συμβουλίου Εκπαίδευσης» το 1954 που ανέτρεπε την απόφαση στην υπόθεση «Plessy εναντίον Φέργκιουσον» το 1896, με την οποία είχαν γίνει νομικά δεκτές οι διακρίσεις. Η απόφαση Brown ήταν το σημείο εκκίνησης του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα, που πέτυχε την εξάρθρωση των τυπικών φραγμών για την φυλετική ισότητα και εγγυάται τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών και των άλλων μειονοτήτων. Το μοντέλο τού να χρησιμοποιούνται τα δικαστήρια ώστε να επιβάλλονται νέοι κοινωνικοί κανόνες ακολούθησαν στην συνέχεια πολλά άλλα κοινωνικά κινήματα, από την προστασία τού περιβάλλοντος και την ασφάλεια των καταναλωτών μέχρι τα δικαιώματα των γυναικών και τον γάμο των ομοφυλοφίλων.

Τόσο συνήθης είναι αυτή η ηρωική αφήγηση στους Αμερικανούς, που σπάνια αντιλαμβάνονται πόσο περίεργη είναι αυτή η προσέγγιση για την κοινωνική αλλαγή. Η κύρια κινητήρια δύναμη στην υπόθεση Brown ήταν η Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ανθρώπων (National Association for the Advancement of Colored People), μια ιδιωτική εθελοντική ένωση που υπέβαλε μήνυση για ταξική δράση εναντίον τού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου τής Topeka, στο Κάνσας, για λογαριασμό μιας μικρής ομάδας γονέων και των παιδιών τους. Η πρωτοβουλία έπρεπε να προέρχεται από ιδιωτικές ομάδες, φυσικά, επειδή τόσο η πολιτειακή κυβέρνηση όσο και το Κογκρέσο είχαν μπλοκαριστεί από τις δυνάμεις υπέρ των διακρίσεων. Η NAACP συνέχισε να πιέζει την υπόθεση σε δεύτερο βαθμό σε όλη την διαδρομή προς το Ανώτατο Δικαστήριο, όπου εκπροσωπήθηκε από τον μέλλοντα δικαστή τού Ανωτάτου Δικαστηρίου, Thurgood Marshall. Αυτό που ήταν αναμφισβήτητα μια από τις πιο σημαντικές αλλαγές στην αμερικανική δημόσια πολιτική προέκυψε όχι επειδή το Κογκρέσο ως εκπρόσωπος του αμερικανικού λαού ψήφισε για αυτό, αλλά επειδή ιδιώτες το έφεραν σε δίκη μέσω του δικαστικού συστήματος ώστε να αλλάξει τους κανόνες. Μετέπειτα αλλαγές, όπως η Πράξη Πολιτικών Δικαιωμάτων (Civil Rights Act) και ο Νόμος περί Δικαιωμάτων Ψήφου (Voting Rights Act) ήταν το αποτέλεσμα δράσης τού Κογκρέσου, αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, η επιβολή τής εθνικής νομοθεσίας επαφίεται στην πρωτοβουλία των ιδιωτών και επιβάλλεται από τα δικαστήρια.

Δεν υπάρχει σχεδόν καμία άλλη φιλελεύθερη δημοκρατία που να προχωρεί με αυτόν τον τρόπο. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν περάσει από παρόμοιες αλλαγές στο νομικό καθεστώς των φυλετικών και εθνοτικών μειονοτήτων, των γυναικών και των ομοφυλοφίλων κατά το δεύτερο μισό τού 20ου αιώνα. Αλλά στην Γαλλία, την Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το ίδιο αποτέλεσμα επετεύχθη όχι χρησιμοποιώντας τα δικαστήρια, αλλά μέσω ενός εθνικού Υπουργείου Δικαιοσύνης που ενεργεί εξ ονόματος της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Η αλλαγή τής νομοθετικής εξουσίας προήλθε από την δημόσια πίεση από τις κοινωνικές ομάδες και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά πραγματοποιήθηκε από την ίδια την κυβέρνηση και όχι από ιδιώτες που ενεργούν σε συνδυασμό με το δικαστικό σύστημα.

Οι απαρχές τής αμερικανικής προσέγγισης βρίσκονται στην ιστορική ακολουθία με την οποία εξελίχθηκαν οι τρεις κλάδοι της κυβέρνησης. Σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, ο νόμος ήρθε πρώτος, ακολουθούμενος από ένα σύγχρονο κράτος, και μόνο αργότερα από την δημοκρατία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίθετα, μια πολύ βαθιά παράδοση του αγγλικού εθιμικού δικαίου ήρθε πρώτη, ακολουθούμενη από την δημοκρατία, και μόνο αργότερα από την ανάπτυξη ενός σύγχρονου κράτους. Αν και ο τελευταίος αυτών των θεσμών τέθηκε σε εφαρμογή κατά την διάρκεια της Προοδευτικής Εποχής και του New Deal, το αμερικανικό κράτος παρέμεινε πάντα ασθενέστερο και λιγότερο ικανό από τα ευρωπαϊκά ή ασιατικά ομόλογά του. Πιο σημαντικό, η αμερικανική πολιτική κουλτούρα από την ίδρυση [του κράτους] έχει χτιστεί γύρω από την δυσπιστία προς την εκτελεστική εξουσία.

Ετούτη η ιστορία έχει ως αποτέλεσμα αυτό που ο νομικός μελετητής Robert Kagan χαρακτηρίζει ένα σύστημα «νομικισμού κατ’ αντιμωλία». Ενώ οι δικηγόροι έχουν παίξει έναν υπερμεγέθη ρόλο στην αμερικανική δημόσια ζωή από την αρχή τής δημοκρατίας, ο ρόλος τους επεκτάθηκε δραματικά κατά τα ταραγμένα χρόνια τής κοινωνικής αλλαγής στις δεκαετίες τού 1960 και του 1970. Το Κογκρέσο πέρασε περισσότερα από δύο δωδεκάδες μεγάλων τμημάτων των δικαιωμάτων των πολιτών και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας κατά την περίοδο αυτή, καλύπτοντας θέματα από την ασφάλεια των προϊόντων μέχρι την αποκομιδή τοξικών απορριμμάτων μέχρι τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία και την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία. Αυτό αποτέλεσε μια τεράστια επέκταση του ρυθμιστικού κράτους, μια επέκταση για την οποία οι επιχειρήσεις και οι συντηρητικοί λατρεύουν να διαμαρτύρονται σήμερα.