Προς υπεράσπιση της χρηματο-οικονομικής καινοτομίας

Η χρηματοοικονομική έχει παράσχει έξυπνες λύσεις σε αυτά τα είδη προβλημάτων, βασιζόμενη στις γνώσεις των οικονομικών συμπεριφορών. Τα τελευταία χρόνια έδωσαν αφορμή για την δημιουργία ενός υπο-πεδίου γνωστού ως «συμπεριφορική χρηματοοικονομική», η οποία μελετά τις διάφορες παρορμήσεις και ωθήσεις που βοηθούν τους ανθρώπους να επιτύχουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα. Ο τομέας αυτός καταγράφει ήδη ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα: Κατάφερε να κάνει περισσότερους Αμερικανούς να εξοικονομήσουν χρήματα για την συνταξιοδότησή τους, μέσω της αυτόματης εγγραφής τους στα συνταξιοδοτικά προγράμματα 401(k) [στμ: πρόκειται για ειδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τους εργοδότες και που μειώνουν την φορολογική επιβάρυνση των εργοδοτών]. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να διστάζουν, έτσι απαιτώντας από αυτούς να εγκαταλείψουν ένα πρόγραμμα, αντί να προσπαθήσουν να συμμετάσχουν, προσελκύει δεκάδες νέους πελάτες. Στις αμερικανικές εταιρείες που εισήγαγαν μηχανισμούς αυτόματης εγγραφής έχουν παρατηρηθεί μεγάλες αυξήσεις –που φτάνουν το 60%- στον μέσο όρο της συμμετοχής στα προγράμματα 401 (k).

Μια πιο πρόσφατη εφαρμογή των συμπεριφοριστικών οικονομικών επέτρεψε στους λιγότερο φερέγγυους ανθρώπους της κοινωνίας να δημιουργήσουν δικούς τους λογαριασμούς ταμιευτηρίου. Εκατομμύρια άνθρωποι στις ανεπτυγμένες οικονομίες στερούνται κάθε είδους οικονομικό μαξιλάρι. Μια έρευνα του 2012 από το Financial Industry Regulatory Authority ρώτησε τους Αμερικανούς αν θα ήταν σε θέση να βρουν 2.000 δολάρια αν προέκυπτε μια απρόβλεπτη ανάγκη ˑ σχεδόν το 40% είπε όχι ή μάλλον όχι. Σχεδόν τα δύο τρίτα δεν έχουν κονδύλια τριών μηνών για κάποια έκτακτη ανάγκη, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αν αρρωστήσουν ή χάσουν την δουλειά τους. Κι ενώ η οικοδομική άνθηση είχε κάποτε συγκαλύψει αυτά τα προβλήματα –όσο οι τιμές εξακολουθούν να ανεβαίνουν, οι άνθρωποι που πιέζονται οικονομικά μπορούν να αναχρηματοδοτηθούν ή να πουλήσουν τα σπίτια τους- σήμερα, ο απλοί Αμερικανοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αποταμιεύσουν περισσότερο.

Όταν τα χρήματα είναι περιορισμένα, φυσικά, η αποταμίευση δυσκολεύει. Για να γίνει χειρότερη η κατάσταση, οι νέες ρυθμίσεις αποθαρρύνουν τις συνήθεις τράπεζες από το να πλησιάσουν τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος με το να ανεβάζουν το όριο των κυρώσεων των πιστωτικών καρτών και τα τέλη υπερανάληψης που μπορούν να επιβάλλουν οι τράπεζες. Για άλλη μια φορά, οι παίκτες της καινοτόμου οικονομίας παρενέβησαν για να καλύψουν το κενό. Μερικοί, όπως το Doorways to Dreams (D2D) Fund, που έχει ως βάση του την Μασαχουσέτη, κατάφεραν να παρακινήσουν τους αποταμιευτές μέσω ενός απλού τεχνάσματος: Προσφέροντας τους βραβεία επειδή αποταμιεύουν χρήματα. Εξάλλου, οι άνθρωποι αγαπούν τις κληρώσεις, ενώ η προοπτική κάποιου βραβείου κάνει αμέσως την εξοικονόμηση να φαίνεται πιο ελκυστική.

Το 2009, το D2D Fund ξεκίνησε ένα πρόγραμμα αποταμίευσης που βασίζεται στην κλήρωση βραβείων στο Μίσιγκαν (ένα από τα λίγα μέρη που επιτρέπει την ιδιωτική λαχειοφόρο) που ονομάστηκε «Αποταμίευσε για να Κερδίσεις». Για κάθε 25 δολάρια σε καταθέσεις, οι αποταμιευτές κερδίζουν λαχνούς που τους δίνουν την ευκαιρία να διεκδικήσουν τριμηνιαία βραβεία που φτάνουν τα 5.000 δολάρια, καθώς και μικρότερες μηνιαίες ανταμοιβές. Στην Νεμπράσκα, την Βόρεια Καρολίνα και στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, έχουν εισαχθεί από τότε εκδοχές του προγράμματος και το D2D ελπίζει να καταφέρει τελικά να αξιοποιήσει άμεσα τα συστήματα των πολιτειακών λαχειοφόρων για να προσεγγίσει περισσότερους ανθρώπους. Εν τω μεταξύ, στο Μίσιγκαν, η στρατηγική του βοήθησε τους πελάτες να ανοίξουν περισσότερους από 50.000 λογαριασμούς και να βάλουν στην άκρη πάνω από 94 εκατομμύρια δολάρια σε νέες αποταμιεύσεις -ένα μικρό ποσό για τα δεδομένα του χρηματοπιστωτικού κλάδου, αλλά ένα σημαντικό επίτευγμα για δεκάδες οικογένειες με χαμηλό εισόδημα.

Δεν είναι μόνο οι φτωχοί που έχουν πρόβλημα πρόσβασης σε πιστώσεις. Σε όλα τα επίπεδα, οι πιθανοί δανειολήπτες απορρίπτονται από τις τράπεζες ˑ άλλοι άνθρωποι αποθαρρύνονται από τα υψηλά επιτόκια των δανείων που προσφέρονται από τις τράπεζες. Μια λύση περιλαμβάνει τον peer-to-peer δανεισμό, ο οποίος επιτρέπει στους προμηθευτές και τους δέκτες της πίστωσης να συνδέονται απευθείας, αντί να βασίζονται στην διαμεσολάβηση κάποιας τράπεζας. Πρωτοπόρος αυτού του συστήματος είναι μια εταιρεία με την επωνυμία Lending Club που ξεκίνησε το 2007 κι έχει ως βάση το Σαν Φρανσίσκο ˑ πολλοί άλλοι ακολούθησαν το παράδειγμά της.

Το Lending Club προσκαλεί τους δανειολήπτες να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους για κάποια δανειακή συμφωνία και στην συνέχεια επιτρέπει στους δανειστές να επιλέξουν οι ίδιοι τα άτομα που θα ήθελαν να χρηματοδοτήσουν. Και τα δύο μέρη λαμβάνουν μια καλύτερη συμφωνία από ό, τι θα έκαναν σε μια καθιερωμένη τράπεζα. Ο peer-to-peer δανεισμός δεν φέρει το μεγάλο κόστος της τεχνολογίας συστημάτων μεταφοράς πληροφοριών και των δικτύων [τραπεζικών] υποκαταστημάτων που επιβαρύνουν τις καθιερωμένες τράπεζες, γεγονός που του παρέχει την δυνατότητα να προσφέρει στους δανειολήπτες χαμηλότερα επιτόκια από εκείνα που θα μπορούσε να τους προσφέρει μια τράπεζα. Το μέσο επιτόκιο που κατέβαλαν για δάνεια οι οφειλέτες του Lending Club το 2013, για παράδειγμα, ήταν 14% -πολύ χαμηλότερο από τα συνήθη ποσοστά πιστωτικών καρτών. Επιτρέποντας ένα επιτόκιο υπερημερίας της τάξεως του 4% και με τα τέλη υπηρεσιών του Lending Club, οι αποδόσεις για τους επενδυτές ήταν 9% έως 10% -όχι κι άσχημα με δεδομένο το πόσο χαμηλά ήταν τα επιτόκια.