Secure Connection

Η προσφυγική καταστροφή στην Λέσβο

Γράμμα από τα ελληνικά νησιά

Peter Bouckaert

13/11/2015

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Η φροντίδα για χιλιάδες καθημερινές αφίξεις είναι ένα σημαντικό έργο, αλλά με τις κατάλληλες στρατηγικές και διαδικασίες, είναι ένα εφικτό έργο. Το χάος και η απαράδεκτη ταλαιπωρία στην Λέσβο είναι το αποτέλεσμα μη συνεκτικών και κακού σχεδιασμού πολιτικών, δεν είναι λόγω έλλειψης ικανότητας.

Ο PETER BOUCKAERT είναι διευθυντής Εκτάκτων Αναγκών στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch).

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Καθώς ήταν έτοιμη να επιβιβαστεί σε ένα υπερπλήρες φουσκωτό σκάφος από τα τουρκικά [1] παράλια, αργά ένα απόγευμα του Οκτωβρίου, η Χανάν, 22 ετών και έγκυος, αισθάνθηκε να σπάνε τα νερά της. Η τουρκική συμμορία που διακινεί απελπισμένους μετανάστες και αιτούντες άσυλο [2] διαμέσου μιας στενής λωρίδας του Αιγαίου στο ελληνικό νησί της Λέσβου [3] την έσπρωξαν πάνω στο σκάφος ούτως ή άλλως, μαζί με περισσότερα από 50 άλλα άτομα, και την ανάγκασαν να ξεκινήσει.

Η Χανάν γέννησε ένα μωρό στα βράχια στην παραλία της Λέσβου, επικουρούμενη από έναν εθελοντή εργαζόμενο της βοήθειας από την Ισλανδία. Ο φωτογράφος μου και εγώ, που είχαμε έρθει στην Λέσβο για να τεκμηριώσει το Human Rights Watch τα βάσανα εκείνων που κάνουν το επικίνδυνο πέρασμα, φθάσαμε αμέσως μετά. Δίπλα στη νέα μητέρα, βρήκαμε δύο νεαρά κορίτσια να σφαδάζουν από τον πόνο: Οι διακινητές τις είχαν τοποθετήσει στο κάτω μέρος του σκάφους, συσσωρεύοντας δεκάδες ενήλικες επάνω τους, και τα άκρα τους είχαν γίνει μπλε. Αφότου ένας γιατρός και οι εθελοντές τους έκοψαν τα βρεγμένα ρούχα τους, τις ήλεγξαν για τραυματισμούς και βοήθησαν να αποκατασταθεί η κυκλοφορία τους, τα δύο κορίτσια μεταφέρθηκαν μακριά από την παραλία και τελικά συνήλθαν. Με την βοήθεια των εθελοντών, το ίδιο έκανε η Χανάν και το νεογέννητο μωρό της, ο Ahmed.

Πολλοί άλλοι δεν ήταν τόσο τυχεροί. Λίγες ημέρες αφότου η Χανάν έφτασε στην Λέσβο, μια ηλικιωμένη Ιρακινή είχε κάτι που φαινόταν σαν καρδιακή προσβολή κατά την διάρκεια της διαδικασίας επιβίβασης από τις τουρκικές ακτές. Οι λαθρέμποροι επέμειναν η αναίσθητη γυναίκα να επιβιβαστεί ούτως ή άλλως˙ κατά την διάρκεια της διέλευσης, καθώς η βάρκα γέμισε με νερό, πέθανε με τους συνεπιβάτες της στοιβαγμένους από πάνω της. Νωρίτερα αυτό το μήνα, ένα μωρό επτά μηνών με το όνομα Ομάρ στριμώχθηκε μέχρι θανάτου˙ η μητέρα του, μια 17χρονη Σύρια που ταξίδευε μόνη με δύο μικρά παιδιά, δεν ήταν σε θέση να του δημιουργήσει αρκετό χώρο για να αναπνέει καθώς κρατούσε αυτόν και το άλλο παιδί της ανάμεσα στους συνθλιβόμενους επιβάτες.

Άνδρες της ελληνικής ακτοφυλακής ρίχνουν σωσίβιο σε έναν άνθρωπο ο οποίος πήδηξε από ένα ναυαγισμένο φουσκωτό σκάφος κοντά στην Λέσβο, τον Οκτώβριο του 2015. ZALMAÏ /HUMAN RIGHT WATCH
------------------------------------

Τέτοιες τραγωδίες προσφέρουν μόνο μια μερική εικόνα της ανθρωπιστικής έκτακτης ανάγκης που εκτυλίσσεται τώρα στα ύδατα γύρω από την Λέσβο, όπου χιλιάδες μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Συρία [4] και αλλού φτάνουν κάθε μέρα. Μόνο τον Οκτώβριο, δεκάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους παιδιά, έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φθάσουν στο νησί, το οποίο είναι σχεδόν για όλους η πρώτη στάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα μακρύ ταξίδι προς τις βόρειες και δυτικές ευρωπαϊκές χώρες. Στις 14 Οκτωβρίου, πέντε μέλη μιας λιβανέζικης οικογένειας πνίγηκαν όταν βυθίστηκε η λέμβος τους˙ τέσσερις άλλοι εξακολουθούν να αγνοούνται και θεωρούνται ότι έχουν πνιγεί. Στις 15 Οκτωβρίου, σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής συγκρούστηκε με ένα ξύλινο αλιευτικό σκάφος γεμάτο με μετανάστες. Με την σύγκρουση σκοτώθηκαν τουλάχιστον επτά άτομα, μεταξύ των οποίων ένα μωρό και άλλα τρία παιδιά. Στις 17 Οκτωβρίου, μια υπερπλήρης λέμβος βυθίστηκε στα τουρκικά ύδατα, με τουλάχιστον 12 νεκρούς. Και στις 28 Οκτωβρίου, μια ακόμη θανατηφόρα τραγωδία συνέβη. Τούρκοι λαθρέμποροι γέμισαν ένα μεγάλο αλιευτικό σκάφος με περίπου 300 άτομα και το έστειλαν προς την Λέσβο. Το καθαρό βάρος των ανθρώπων στο πάνω κατάστρωμα του σκάφους το έκανε να καταρρεύσει, συνθλίβοντας όσους ήταν από κάτω. Καθώς το πλοίο βυθίστηκε γρήγορα, εκατοντάδες ρίχτηκαν στο νερό. Ένας από τους Ισπανούς ναυαγοσώστες οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στην καταστροφή σε ένα Jet Ski μου είπε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του πέρασαν τέσσερις ώρες προσπαθώντας να σώσουν τα θύματα, μαζί με την ελληνική ακτοφυλακή, ελληνικά αλιευτικά σκάφη, και ένα καράβι που εστάλη από την Frontex, τον συνοριακό οργανισμό ασφάλειας της ΕΕ. Όταν επέστρεψαν πολύ μετά το σούρουπο, έπρεπε να αποφύγουν τα σώματα των περίπου 30 ατόμων που είχαν πνιγεί, πολλοί από αυτούς παιδιά, είπε. Για μέρες αργότερα, τα σώματα ξεβράζονταν στις ακτές της Λέσβου.

Ο κίνδυνος μόνο θα αυξηθεί καθώς πλησιάζει ο χειμώνας και ο καιρός χειροτερεύει˙ οι άνθρωποι σπεύδουν να κάνουν το πέρασμα πριν πέσει το κρύο, και γιατί φοβούνται ότι η ΕΕ θα ολοκληρώσει μια συμφωνία με την Τουρκία για την πάταξη της λαθραίας διακίνησης ανθρώπων. Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των ατόμων που φθάνουν στην Λέσβο έχει αυξηθεί με εκπληκτικό ρυθμό πρόσφατα, πάνω από τετραπλάσιος μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, όταν περίπου 111.000 άνθρωποι έφτασαν στο νησί, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέσχε η ελληνική ακτοφυλακή. Κάποιες ημέρες φτάνουν μέχρι και 60 σκάφη, πολλά από τα οποία μεταφέρουν τραυματίες ή επιβάτες με υποθερμία.

Μια νύχτα τον Οκτώβριο, με τον άνεμο στα ανοικτά της Λέσβου τόσο ισχυρό που σκίζονταν οι ελληνικές σημαίες και οι σημαίες της ΕΕ στην ξηρά, ήμασταν με μια διεθνή ομάδα εργαζομένων της διάσωσης, όταν έλαβαν ένα τηλεφώνημα από μια ομάδα μεταναστών που βρίσκονταν σε κίνδυνο. Ένας Σύριος είπε ότι το σκάφος του βυθιζόταν γρήγορα, αλλά μόλις που ακουγόταν πάνω από τις κραυγές των τρομοκρατημένων παιδιών επί του σκάφους και τον ήχο του ανέμου. Είπε ότι δεν είχαν καμία ιδέα για την τοποθεσία τους. Και τότε το σήμα κόπηκε και η γραμμή έκλεισε. Μια ελληνική προσπάθεια διάσωσης δεν βρήκε τίποτα. Αργότερα μάθαμε ότι το γεμάτο με νερό σκάφος είχε φτάσει ως εκ θαύματος στην Ελλάδα το επόμενο πρωί. Ο άνθρωπος που μας τηλεφώνησε είχε καλέσει μια επαφή του στην Συρία για να αναφέρει την ασφαλή άφιξή του. Στην συνέχεια άλλαξε την τουρκική κάρτα SIM του με μια ελληνική, και εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος.

ΜΑΣΚΟΦΟΡΟΙ ΕΠΙΤΙΘΕΜΕΝΟΙ

Οι κίνδυνοι της θάλασσας και η κτηνωδία των λαθρεμπόρων δεν είναι οι μόνοι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες [5] που ταξιδεύουν στην Λέσβο. Θα πρέπει επίσης να υπομείνουν επιθέσεις από αγνώστων στοιχείων τραμπούκους. Μια τέτοια επίθεση πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου. Το πρωί εκείνης της ημέρας, μια ομάδα Αφγανών ανδρών, γυναικών και παιδιών ξεκίνησε από τα παράλια της Τουρκίας σε μια λέμβο. Καθώς κατευθύνονταν προς την Λέσβο μαζί με άλλα τρία πλοία, ένα φουσκωτό σκάφος πλησίασε ξαφνικά με υψηλή ταχύτητα. Μετέφερε πέντε μασκοφόρους άνδρες με στρατιωτικές στολές χωρίς διακριτικά. Ήταν οπλισμένοι με πιστόλια, όπως θυμήθηκαν οι επιβάτες αργότερα. «Στην αρχή, όταν πλησίασαν, νομίζαμε ότι κάποιος ερχόταν να μας βοηθήσει», δήλωσε ο Αλί, ένας 17χρονος Αφγανός ο οποίος ήταν μεταξύ των επιβατών. «Στην συνέχεια, όμως, από τον τρόπο που ενήργησαν, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ήρθαν για να βοηθήσουν».

Τείνοντας τα όπλα τους στους επιβάτες, οι επιτιθέμενοι απέσπασαν γρήγορα την μηχανή του σκάφους και την έριξαν στο νερό, είπε ο Αλί. Στην συνέχεια έκαναν το ίδιο στα άλλα τρία σκάφη πριν γυρίσουν πίσω στα ελληνικά νερά. Τέτοιου είδους επιθέσεις συμβαίνουν εδώ και μήνες, διενεργούνται πάντοτε από άγνωστους μασκοφόρους ντυμένους με μαύρα στρατιωτικά ρούχα, και τα κίνητρά τους είναι άγνωστα.

Άνθρωποι περιμένουν στην ουρά στο κέντρο εγγραφών στην Μόρια της Λέσβου, τον Οκτώβριο του 2015. Για τους μη Σύριους μετανάστες, η καταχώριση μπορεί να χρειαστεί μέρες. ZALMAÏ / HUMAN RIGHTS WATCHMAN RIGHTS WATCH
----------------------------

Η τουρκική ακτοφυλακή ρυμούλκησε τις τρεις ανίσχυρες βάρκες πίσω στην Τουρκία και πήρε τις γυναίκες και τα παιδιά από το σκάφος του Αλί. Αλλά οι Αρχές δεν γύρισαν ποτέ για τους άνδρες, οι οποίοι έμειναν να επιπλέουν χωρίς κινητήρα. Για τις επόμενες οκτώ ώρες, ο Αλί και οι άλλοι μετανάστες κωπηλατούσαν και κολυμπούσαν δίπλα στην ακυβέρνητη λέμβο, σπρώχνοντάς την σιγά-σιγά προς την Λέσβο. Καθώς πλησίαζαν το νησί, ένα ελληνικό σκάφος ακτοφυλακής προσέγγισε για λίγο την λέμβο, αλλά έφυγε βιαστικά χωρίς να διασώσει τους επιβάτες. Αυτό το έργο αφέθηκε σε μια ομάδα Ισπανών εθελοντών που εργάζονται από την παραλία, που ρυμούλκησαν τους καραβοτσακισμένους μετανάστες στην ακτή.

Οι επιθέσεις αυτές μπορεί και πρέπει να προλαμβάνονται. Οι ελληνικές και οι τουρκικές Αρχές, σε συνεργασία με την Frontex, θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους να ερευνούν και να φέρνουν ενώπιον της δικαιοσύνης τους υπεύθυνους και θα πρέπει να κάνουν μια σαφή υπόσχεση ότι οι δυνάμεις τους αντιστοίχως δεν θα συμμετέχουν σε τέτοιες πρακτικές.

Δυστυχώς, η τουρκική ακτοφυλακή έχει γίνει κατά καιρούς σχεδόν τόσο βίαιη όσο και οι εγκληματίες τους οποίους είναι επιφορτισμένη να αστυνομεύει. Στις 15 Οκτωβρίου, μια ομάδα διεθνών ακαδημαϊκών παρατηρητών παρακολουθούσε με φρίκη μέσα από τα κιάλια από την Λέσβο, αυτό που φαινόταν να είναι ένα τουρκικό σκάφος της ακτοφυλακής να ανατρέπει ένα υπερφορτωμένο φουσκωτό σκάφος κυκλώνοντάς το με μεγάλη ταχύτητα επανειλημμένα, δημιουργώντας επικίνδυνα κύματα. Οι επιβάτες της ανατραπείσας λέμβου τσαλαβουτούσαν ξέφρενα στην θάλασσα για περίπου δέκα λεπτά, είπαν οι παρατηρητές, ενώ το σκάφος επιχειρούσε την ίδια μανούβρα σε μια δεύτερη λέμβο πριν επιστρέψει για να πάρει τους ανθρώπους από το νερό.

Ένας Αφγανός μου είπε ότι δύο ημέρες νωρίτερα είχε δει την τουρκική ακτοφυλακή να προσπαθεί να σταματήσει το σκάφος που ήταν μπροστά από αυτό στο οποίο επέβαινε ο ίδιος, γεμίζοντάς το με νερό από την μάνικα υψηλής πίεσης και ρίχνοντας κάτι που φαινόταν να είναι δακρυγόνο στους επιβάτες του. Περιττό να πούμε ότι αν αυτοί οι ισχυρισμοί είναι αληθείς, τέτοιες τακτικές θέτουν τις ζωές των μεταναστών σε μεγάλο κίνδυνο. Καθώς η ΕΕ αυξάνει την πίεση στην Τουρκία να σταματήσει την ροή των σκαφών, θα πρέπει να ανησυχεί μήπως η Τουρκία καταφύγει σε βίαιες μεθόδους για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της.

ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ

Στην Λέσβο, το έργο του να έρθουν οι βάρκες στην ακτή και της φροντίδας για τους αρρώστους και τους τραυματίες πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά από εθελοντές, που κυμαίνονται από άπειρους αλλά ενθουσιώδεις νέους από τη Νορβηγία μέχρι ναυαγοσώστες και γιατρούς που έχουν περάσει χρόνο σε εμπόλεμες ζώνες. Όλη την ημέρα κολυμπούν στην θάλασσα για να βγάλουν έξω τις βάρκες, να ηρεμήσουν τα άτομα επί του σκάφους και να φέρουν στην ακτή τυχόν μωρά και παιδιά. Το έργο τους είναι ηρωικό, αλλά ad hoc˙ κάποιοι εθελοντές, για παράδειγμα, μαζεύουν ιδιωτικά κεφάλαια για να φέρουν τα δικά τους τζετ-σκι και λέμβους διάσωσης στο νησί.

Αιτούντες άσυλο και μετανάστες ζεσταίνονται γύρω από την φωτιά σε παραλία της Λέσβου. Οκτώβριος του 2015. ZALMAÏ / HUMAN RIGHTS WATCH
-------------------------

Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, η φροντίδα που παρέχεται από αυτούς τους εθελοντές θα γίνεται όλο και πιο ανεπαρκής. Είναι σχεδόν αδύνατο να αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους για υποθερμία σε μια παραλία όπου η θερμοκρασία θα είναι κοντά στο μηδέν και δεν υπάρχουν θερμαινόμενες εγκαταστάσεις σε κοντινή απόσταση. Και παρ’ όλο που ο τοπικός πληθυσμός έχει γενικά φιλόξενος, οι κάτοικοι της Σκάλας Συκαμνιάς, μιας πόλης κοντά στην παραλία όπου φθάνουν οι περισσότεροι από τους μετανάστες, ζήτησαν από την τοπική αστυνομία να κλείσει ένα εθελοντικό κέντρο υποδοχής εκεί, λέγοντας ότι κατέστρεφε την φήμη της πόλης ως ένας ελκυστικός τουριστικός προορισμός.

Προς το παρόν, οι άνθρωποι που φτάνουν στην παραλία στην βόρεια ακτή της Λέσβου έχουν ελάχιστες άλλες επιλογές από το να προσπαθήσουν να ζεσταθούν με κουβέρτες και φωτιές πριν περπατήσουν περίπου οκτώ μίλια (12,8 χιλιόμετρα) πάνω σε έναν ορεινό δρόμο προς την πόλη του Μανταμάδου, όπου μπορούν να περιμένουν να πάρουν το λεωφορείο για τη Μυτιλήνη, την πρωτεύουσα του νησιού. Τα λεωφορεία που οργανώθηκαν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) τείνουν να μεταφέρουν τις γυναίκες και τα παιδιά στο βουνό, αλλά οι περισσότεροι άνδρες απομένουν για να πάνε με τα πόδια, και πολλές γυναίκες και παιδιά προτιμούν να περπατήσουν μαζί τους αντί να διακινδυνεύσουν να χωριστούν.

Πολλοί από αυτούς τους μετανάστες απλά δεν θα τα κατάφερναν σε αυτό το ταξίδι χωρίς την βοήθεια των εθελοντών. Συναντήσαμε έναν ηλικιωμένο Σύριο από την Χομς, που δήλωσε ότι έχασε το δεξί του πόδι όταν μια βόμβα-βαρέλι εκτοξεύτηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις της Συρίας. Αν και είχε φτάσει με ένα μεγάλο αλιευτικό σκάφος που μετέφερε περίπου 250 άτομα, το σύνολο των συνεπιβατών του απλώς περπάτησαν μπροστά του, πάρα πολύ βιαστικοί να συνεχίσουν το ταξίδι τους για να μπουν στον κόπο να τον βοηθήσουν να φτάσει στον δρόμο προς το Μανταμάδο. Δεν είναι όλοι τόσο άτυχοι: Μια ημέρα πριν, συναντήσαμε τον 18χρονο Mohammed Bayoush, ο οποίος έχασε και τα δύο πόδια του σε αεροπορική επιδρομή από την συριακή κυβέρνηση στην Idlib το 2012. Τρεις από τους φίλους του και οι γονείς του τον συνόδεψαν στο ταξίδι του στην Ευρώπη, μεταφέροντάς τον όταν χρειαζόταν.

Ο Mohammed Bayoush, ο οποίος είπε ότι έχασε και τα δύο πόδια του σε αεροπορική επιδρομή στην Idlib το 2012, μεταφέρεται από φίλους του στην Λέσβο, τον Οκτώβριο του 2015. ZALMAÏ / HUMAN RIGHTS WATCH
--------------------------------

ΧΑΟΣ ΣΤΗΝ ΜΟΡΙΑ

Πριν οι μετανάστες μπορέσουν να επιβιβαστούν σε πλοίο για να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Δυτική Ευρώπη μέσω των Βαλκανίων, θα πρέπει να εγγραφούν από τις ελληνικές Αρχές. Για τους Σύριους, αυτή η διαδικασία είναι σχετικά απλή: Θα πάνε σε ένα στρατόπεδο με σκηνές που ονομάζεται Καρά Τεπέ, στο οποίο μπορούν να εισέρχονται και να εξέρχονται κατά βούληση, στελεχωμένο από επιφανείς οργανώσεις παροχής βοήθειας, όπως η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (International Rescue Committee), η Save the Children και η Ύπατη Αρμοστεία (UNHCR). Μέσα σε μια μέρα, οι περισσότεροι αποκτούν μια ανανεώσιμη εγγραφή που τους επιτρέπει να παραμείνουν στην Ελλάδα για διάστημα έως έξι μήνες (οι περισσότεροι, ωστόσο, επιλέγουν να ταξιδέψουν αμέσως). Οι μετανάστες από άλλες χώρες -κυρίως Αφγανοί και Ιρακινοί, αλλά και πολίτες της Ερυθραίας, Ιρανοί, Πακιστανοί, Σομαλοί και άλλοι- δεν επωφελούνται από την ταχεία διαδικασία που παρέχεται στους Σύριους, οι οποίοι απολαμβάνουν ειδικό καθεστώς επειδή θεωρείται ότι πληρούν τον νομικό ορισμό του προσφύγων, παρ’ όλο που πολλοί από το Αφγανιστάν και το Ιράκ δραπετεύουν από παρόμοια φρίκη. Οι μη Σύριοι αιτούντες άσυλο και μετανάστες εξετάζονται σε ένα πολύ πιο χαοτικό τόπο καταχώρισης που ονομάζεται Μόρια, όπου έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε στέγη, αποχέτευση και τα τρόφιμα. Οι περισσότεροι αναγκάζονται να κοιμούνται έξω, εκτεθειμένοι στα καιρικά φαινόμενα. Εκεί, οικογένειες με μωρά και μικρά παιδιά, καθώς και άτομα με ειδικές ανάγκες, βρίσκονται περιβεβλημένοι από εξαθλίωση.

Στις 16 Οκτωβρίου, ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την μετανάστευση, Δημήτρης Αβραμόπουλος, ονόμασε την Μόρια ως το πρώτο μεταναστευτικό «hot spot» στην Ελλάδα, με πολλά περισσότερα που θα ακολουθήσουν. Εκεί, οι τοπικές Αρχές θα εργαστούν, υποτίθεται με αυξημένη στήριξη της ΕΕ, για να ταυτοποιήσουν, να εγγράψουν και να πάρουν τα δακτυλικά αποτυπώματα των εισερχόμενων μεταναστών, και θα βοηθήσουν στον εντοπισμό των ατόμων με ξεκάθαρη ανάγκη διεθνούς προστασίας, για να μετεγκατασταθούν σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, όπου θα γίνει η επεξεργασία των αιτήσεών τους για άσυλο. Αξιωματούχοι από την Frontex και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο θα συμμετάσχουν στην διαλογή. Κατά τους προσεχείς μήνες, έχουν πει οι αξιωματούχοι, θα ανοίξουν hot spots σε άλλα ελληνικά νησιά, μεταξύ των οποίων η Χίος, η Κως, η Λέρος και η Σάμος.

Εν τω μεταξύ, για τους μη Σύριους μετανάστες, η διαδικασία εγγραφής στο στρατόπεδο της Μόριας [6] παραμένει χαοτική και ανηλεής. Ακόμα και μετά από μήνες αφίξεων, οι πιεσμένες ελληνικές Αρχές έχουν κάνει ελάχιστα για να δημιουργήσουν κανονικές διαδικασίες για τα πλήθη των απελπισμένων ανθρώπων που επιδιώκουν να φύγουν από το νησί. Όσοι προσπαθούν να εγγραφούν περιβάλλονται από συρματοπλέγματα, ΜΑΤ, και πλήθη που συνωστίζονται για μια θέση στην ουρά. Δεν υπάρχουν μεταφραστές για να εξηγήσουν τις διαδικασίες καταχώρισης ή για να απαντήσουν σε ερωτήσεις των μεταναστών. Κατά την επίσκεψή του στο στρατόπεδο στις 4 Οκτωβρίου, το Human Rights Watch διαπίστωσε μεγάλο πλήθος κυρίως Αφγανών και Ιρακινών να προσπαθούν απεγνωσμένα να αποκτήσουν πρόσβαση στο κέντρο καταχώρισης. Ο Said, ένας Αφγανός, ήταν εκεί για τέσσερις ημέρες, με την σύζυγό του, τότε οκτώ μηνών έγκυο, και τον οκτάχρονο αδελφό του, αλλά φοβόταν να προσεγγίσει το απείθαρχο πλήθος για να επιχειρήσει να εγγραφεί, είπε. Το ίδιο και η Adee, μια Σομαλή που ανησυχούσε για την ασφάλεια των τεσσάρων νεαρών παιδιών της.

Καθώς ο Said και η Adee μίλησαν στα μέλη της ομάδας Human Rights Watch, ξέσπασε καυγάς και σπρωξίματα˙ σε κάποιο σημείο, η ελληνική αστυνομία όρμησε στο πλήθος, με αποτέλεσμα πολλοί να τρέχουν πανικόβλητοι, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά στριμώχτηκαν στον φράχτη του στρατοπέδου. Ένας αξιωματικός ακουγόταν να φωνάζει στα αγγλικά, «Δεν είστε άνθρωποι, είστε ζώα!». Η αστυνομία έκανε χρήση δακρυγόνων μέσα στο πλήθος˙ καθώς οι μετανάστες έτρεχαν, ένας άνθρωπος έμεινε αναίσθητος στο έδαφος, πιθανώς ποδοπατημένος από εκείνους που τρέπονταν σε φυγή.

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ

Δεδομένης της καθαρής σκληρότητας των λαθρεμπόρων και των φυσικών κινδύνων του ταξιδιού, η έκρηξη των αφίξεων στην Λέσβο είναι εντυπωσιακή. Εν μέρει, η διαδρομή έχει γίνει δημοφιλής λόγω της σχετικής έλλειψης ασφαλών, νόμιμων εναλλακτικών οδών για άσυλο στην Ευρώπη. Ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η στυγνή εκμετάλλευση των απελπισμένων αιτούντων άσυλο είναι να αλλάξει αυτό το γεγονός. Κάτι τέτοιο θα ωφελήσει τόσο τους αιτούντες άσυλο όσο και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: Σίγουρα δεν είναι το μακροπρόθεσμο συμφέρον της Ευρώπης οι εγκληματικές ομάδες να κερδίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια εκμεταλλευόμενες πολιτικές χωρίς συνοχή και απελπισμένους ανθρώπους. Η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει μια συνεκτική προσέγγιση [7] για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στα σύνορά της και για την διασφάλιση του δικαιώματος των ατόμων που εγκαταλείπουν την φρίκη του πολέμου και την καταστολή, να ζητήσουν άσυλο.

Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν χρειάζεται να ανοίξουν τα σύνορά τους σε όλους εκείνους που θέλουν να έρθουν, αλλά η Ευρώπη έχει μια ιδιαίτερη υποχρέωση προς τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις βίαιες συγκρούσεις που καταστρέφουν το Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Συρία, από τις οποίες έχει διαφύγει η συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα. Ασφαλείς, νόμιμες οδοί για το άσυλο -τέτοιες που να σέβονται την αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο- είναι ουσιαστικής σημασίας. Καθώς αναπτύσσουν τέτοιες οδούς, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να εργαστούν για να μοιραστούν δίκαια τις ευθύνες τους απέναντι σ’ αυτούς που ζητούν άσυλο.

Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας [8], θα απαιτηθεί επείγουσα δράση για να περιοριστούν οι απώλειες ζωών στην θάλασσα γύρω από την Λέσβο. Όταν συναντήθηκα με τον επικεφαλής της ελληνικής ακτοφυλακής στην Μυτιλήνη και τον ρώτησα τι υποστήριξη χρειαζόταν, η απάντησή του ήταν άμεση: Περισσότερα πλοία διάσωσης της Frontex, επειδή η δύναμή του είχε φτάσει στα όριά της. Οι εθελοντές επίσης προσθέτουν δυναμικότητα: Οι Ισπανοί εθελοντές ναυαγοσώστες, για παράδειγμα, αγόρασαν πρόσφατα δύο υψηλής ταχύτητας λέμβους διάσωσης, για να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους στην διάσωση. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν πολύ μεγαλύτερη ικανότητα διάσωσης από όση έχουν είτε οι τοπικές Αρχές είτε οι εθελοντές, και θα πρέπει να εξασφαλίζουν πολύ μεγαλύτερη παρουσία «έρευνας και διάσωσης» στα ανοικτά των ελληνικών νησιών.

Θα πρέπει επίσης να βελτιωθεί η βοήθεια στις παραλίες και στα στρατόπεδα. Η ελληνική κυβέρνηση και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, σε συντονισμό με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, θα πρέπει να παρέχουν τις βασικές πρώτες βοήθειες στις παραλίες και τα ασθενοφόρα να μεταφέρουν τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη από σωτήρια ιατρική παρέμβαση. Οι Αρχές πρέπει να σταματήσουν την εξαθλίωση και την αταξία στα κέντρα εγγραφής και τα στρατόπεδα. Και θα πρέπει να εργαστούν για να δώσουν προτεραιότητα στην μέριμνα για τους πιο ευάλωτους ανθρώπους: Τις γυναίκες, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες, και τους ηλικιωμένους. Το ίδιο ισχύει και για τα διάφορα σημεία συμφόρησης [9] κατά μήκος του δρόμου μέσα από τα δυτικά Βαλκάνια [10], όπου πρέπει να γίνουν περισσότερα για να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες των μεταναστών σε τρόφιμα, ιατρική φροντίδα, στέγη και νερό.

Η φροντίδα για χιλιάδες καθημερινές αφίξεις είναι ένα σημαντικό έργο, αλλά με τις κατάλληλες στρατηγικές και διαδικασίες, είναι ένα εφικτό έργο. Πράγματι, η αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων συχνά ασχολείται με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη από εκείνους που αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη. Το χάος και η απαράδεκτη ταλαιπωρία στην Λέσβο είναι το αποτέλεσμα μη συνεκτικών και κακού σχεδιασμού πολιτικών, δεν είναι λόγω έλλειψης ικανότητας.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι η Λέσβος αναπτύχθηκε από ομογενείς οι οποίοι κατέφυγαν από την Τουρκία κατά την διάρκεια της ανταλλαγής των πληθυσμών την δεκαετία του 1920 [11]. Πολλοί από αυτούς τους παλαιότερους Έλληνες πρόσφυγες έκαναν το ίδιο θαλάσσιο ταξίδι που διακινδυνεύουν σήμερα οι μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Συρία. Ανάμεσα στα χωριά που έχτισαν βρίσκεται και η Σκάλα Συκαμνιάς, όπου αποβιβάζονται οι περισσότεροι από τους σημερινούς «ανθρώπους των λέμβων». Και πράγματι, ένα από τα πιο γνωστά αγάλματα στο νησί είναι μια μητέρα πρόσφυγας και τα παιδιά της από την εποχή της ανταλλαγής πληθυσμών -σύμβολο της ανθεκτικότητας που βοήθησε στην ανάπτυξη αυτών των ελληνικών νησιών και εξηγεί την αξιοσημείωτη φιλοξενία των κατοίκων τους προς τους χιλιάδες που φθάνουν σήμερα στις ακτές τους.

Με την καλύτερη διαχείριση του πλήθους και την ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η υποδοχή και η καταγραφή των νεοαφιχθέντων μεταναστών και των αιτούντων άσυλο [12] στην Λέσβο θα μπορούσε να γίνει αποτελεσματική, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα αυτών που ζητούν την εγγραφή τους και να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, η ικανότητα της Ελλάδας να δημιουργήσει από μόνη της τέτοιες αποτελεσματικές διαδικασίες εγγραφής είναι περιορισμένη. Αλλά θα πρέπει να μπορεί να υπολογίζει στην αλληλεγγύη και την βοήθεια από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς επιζητεί να διατηρήσει αυτές τις ευθύνες.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2015-11-11/lesbos-refugee...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Η προσφυγική καταστροφή στην Λέσβο

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών