Η γεωπολιτική της διαφθοράς

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η δυσαρέσκεια εκδηλώθηκε με οξείες διαιρέσεις στα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα, καθένα από τα οποία είναι διαιρεμένο σε αυτήν την προεδρική εκλογή από αντάρτικες ομάδες, τον Bernie Sanders από την πλευρά των Δημοκρατικών και τον Donald Trump από των Ρεπουμπλικανών. Η εισοδηματική ανισότητα και ο θυμός κατά των ελίτ είναι κοινά και για τα δύο κινήματα. Στην Ευρώπη, η αποκάλυψη ότι πολλές κυβερνήσεις, με την ελληνική περίπτωση να είναι ιδιαίτερα οφθαλμοφανής, είχαν μαγειρέψει τα βιβλία τους και ήταν στην πραγματικότητα υπό πτώχευση, γκρέμισε την πίστη του κοινού προς τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το αποτέλεσμα ήταν μια συνολική αλλαγή των κυβερνήσεων της ΕΕ από τότε που ξεκίνησε η κρίση, με έναν μόνο κυβερνητικό συνασπισμό να επιζεί στο πρώτο ραντεβού του με τους ψηφοφόρους μετά την έναρξη της κρίσης το 2010, τον συνασπισμό CDU-SPD της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ. Έκτοτε, λαϊκίστικα κινήματα της δεξιάς και της αριστεράς, όλα τους αποφασισμένα είτε να εγκαταλείψουν είτε να περιορίσουν σημαντικά την ΕΕ, έχουν κερδίσει έδαφος. Σε ένα μόνο παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο σχεδιάζει να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα στις 23 Ιουνίου για να αποφασίσει αν θα μείνει στην ΕΕ, και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η ψήφος είναι κάθε άλλο παρά εγγυημένη.

Εν ολίγοις, στις οικονομίες σε όλο τον κόσμο, η δημόσια δυσαρέσκεια που ενεργοποιείται από την σχεδόν καθολική αποστροφή προς την διαφθορά και τα οικονομικά σκάνδαλα θρυμματίζει το παγκόσμιο πολιτικό status quo και μαζί με αυτό, τις παραδοχές επί των οποίων βασίζονται τα προγράμματα εταιρικής στρατηγικής και διαχείρισης κινδύνου. Ήρθε η ώρα να υπάρξει μια νέα ματιά στο πολιτικό ρίσκο.

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΡΙΣΚΟ

Από την αρχή της χιλιετίας, οι περισσότερες εταιρείες έχουν επανεφεύρει τις εσωτερικές τους διαδικασίες συμμόρφωσης και εκτίμησης κινδύνου πολλές φορές. Κατά την τελευταία μιάμιση δεκαετία, για παράδειγμα, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να καλύψουν τις διαδοχικές απαιτήσεις του νόμου Σαρμπάνης-Oxley (2002), που αύξησε σημαντικά τα βάρη της λογιστικής και χρηματοοικονομικής πληροφόρησης για τις επιχειρήσεις˙ των μεταρρυθμίσεων Dodd-Frank (2009), που επέβαλαν υψηλότερους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας και νέους κανονισμούς σχετικά με τον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών˙ καθώς και της μεγαλύτερης έκθεσης σε κίνδυνο που ανέλαβαν πολλές [εταιρείες] στην βιασύνη τους να βρουν αποδόσεις στις αναδυόμενες αγορές μόλις η κατάρρευση της Lehman Brothers ισοπέδωσε την ανάπτυξη στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Νέοι, επίσης, είναι οι μυριάδες και συχνά αδιαφανείς νόμοι για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, της εργασίας, της διαχείριση δεδομένων καθώς και οι νομισματικοί νόμοι σε τοπικές δικαιοδοσίες, μερικοί απ’ αυτούς ως άμεση αντίδραση στην αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν σχετικά με τις δραστηριότητες της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας των ΗΠΑ.

Αλλά η διαφθορά έχει σχετικά αγνοηθεί ως πηγή γεωπολιτικών κινδύνων. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο κατάλογος των κυβερνήσεων που έχουν πέσει, έχουν απειληθεί από μαζικά κινήματα, ή έχουν ψηφιστεί να φύγουν από την εξουσία λόγω (τουλάχιστον εν μέρει) μιας αντίδρασης σε φαινόμενα διαφθοράς, είναι μακρύς και αυξάνεται. Στα οκτώ χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 2008, που αποτελεί ένα καλό σημείο εκκίνησης όπως και κάθε άλλο, το πολιτικό ρίσκο που τροφοδοτείται από την διαφθορά έχει πλήξει αμφότερες τις δημοκρατίες και τις δικτατορίες, προηγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, μικρές και μεγάλες χώρες σε όλες τις ηπείρους. Ένας μερικός κατάλογος θα μπορούσε να πάει κάπως έτσι: Σκάνδαλα διαφθοράς βοήθησαν να καταδικαστεί το Κόμμα του Κογκρέσου της Ινδίας στις εκλογές της χώρας το 2014, και ο Joko Widodo, ένας σταυροφόρος κατά της διαφθοράς και πρώην δήμαρχος της Τζακάρτα, οδήγησε το ζήτημα ως την προεδρική εξουσία την ίδια χρονιά στην Ινδονησία. Η κυβέρνηση της προέδρου της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ είναι υπό πολιορκία και αντιμετωπίζει πραγματικό κίνδυνο μομφής, λόγω των αποκαλύψεων του Lava Jato, ή Πλυντήριου Αυτοκινήτων, σε έρευνες περί διαφθοράς στον κρατικό γίγαντα πετρελαίου, Petrobras. Ο πρόεδρος της Μαλαισίας Najib Razak κατηγορείται ότι έχει καρπωθεί πάνω από ένα δισ. δολάρια από το Ταμείο Κρατικών Επενδύσεων 1MDB και η παραμονή του στην εξουσία απειλείται επίσης. Η υφέρπουσα αδιαλλαξία του καθεστώτος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία οφείλει πολλά στην αποφασιστικότητά του να φιμώσει τους αντιπάλους του που συνέδεσαν την οικογένειά του με ισχυρισμούς περί δωροδοκίας, και αμφότεροι οι πρόεδροι του Μεξικού Enrique Peña Nieto και της Νότιας Αφρικής Jacob Zuma έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα σχετικά με το κόστος κατασκευής των πολυτελών κατοικιών τους, και στις δύο περιπτώσεις επιβραδύνοντας την δυναμική σημαντικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Ο πρόεδρος της Γουατεμάλας παραιτήθηκε και φυλακίστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο για διαφθορά.

Οι καταγγελίες περί διαφθοράς έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάφλεξη των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης που ανέτρεψε τις διεφθαρμένες αυταρχικές κυβερνήσεις της Αιγύπτου, της Λιβύης και της Τυνησίας. Στη Μιανμάρ (ονομάζεται επίσης Βιρμανία), έπαιξαν ρόλο στην νίκη της Εθνικής Ένωσης για τη Δημοκρατία, με επικεφαλής την νομπελίστα Aung San Suu Kyi, επί των διεφθαρμένων στρατηγών που κυβέρνησαν την χώρα για δεκαετίες. Η άγρια κίνηση κατά της διαφθοράς στην Κίνα, που χρονολογείται στην αλλαγή του Ποινικού Δικαίου της Κίνας το 2011, έχει πιάσει χιλιάδες υπαλλήλων, αξιωματικών του στρατού, και μικροπρεπών γραφειοκρατών στα δίχτυα της, καθώς και τους επικεφαλής πολλών μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών. Παρά το γεγονός ότι οι νέοι κανόνες δεν είναι πάντα ξεκάθαροι, οι συνέπειες της παραβίασής τους είναι άκαμπτες.