Ο άξονας Κύπρου-Ισραήλ-Ιορδανίας

Ωστόσο, μετά την πρόσφατη διπλωματική επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ, ανακοινώθηκε και επίσημα η πρόθεση να κατασκευαστεί υποθαλάσσιος αγωγός μεταφοράς ισραηλινού φυσικού αερίου που θα συνδέει τις βόρειες ακτές του Ισραήλ με τις νότιες ακτές της Τουρκίας, με τελικό προορισμό τις ευρωπαϊκές αγορές. Το ενδεχόμενο αυτό ήταν επόμενο να προβληματίσει την κυπριακή πλευρά, όχι μόνο ως προς την ποιότητα της περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ, αλλά και ως προς την τελική μορφή που θα λάβει ο χάρτης των αγωγών της Ανατολικής Μεσογείου. Έτι περαιτέρω, και ενόσω η Noble Energy δείχνει να επιθυμεί να εντάξει την «τουρκική οδό» στους επενδυτικούς της σχεδιασμούς, η Ιορδανία δείχνει εξίσου πρόθυμη να προσαρμοσθεί σε μια τέτοια προοπτική – δεδομένου ότι σε αυτήν θα εντάσσεται και το Ισραήλ, από το οποίο τείνει να εξαρτάται απόλυτα.

Όταν η Λευκωσία ανακοινώνει ότι επιδιώκει να εξάγει κυπριακό φυσικό αέριο στην Ιορδανία, ουσιαστικά επιδιώκει να πείσει το Αμμάν να περιορίσει την εξάρτησή του από την ισραηλινή παραγωγή, από τους περιφερειακούς σχεδιασμούς της Noble – και , επαγωγικά, επιδιώκει να αποδυναμώσει την λύση της «τουρκικής οδού», την οποία η Άγκυρα διαχειρίζεται ως μέσο άσκησης πίεσης στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Εκτιμάται λοιπόν, ότι πέραν της ανάγκης να βρεθούν νέες αγορές που θα είναι σε θέση να απορροφήσουν το κυπριακό φυσικό αέριο, ένας εξίσου σημαντικός λόγος που ώθησε την Λευκωσία να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με το Αμμάν είναι να αποτραπεί ο κίνδυνος ενός ακόμα δυσάρεστου επακόλουθου της πρόσφατης επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ: Την «επαγωγική»-αλυσιδωτή επέκταση της τουρκικής επιρροής στην ιορδανική αγορά ενέργειας, η οποία ουσιαστικά έχει ήδη δορυφοροποιηθεί από το ισραηλινό φυσικό αέριο.

Με την επίσκεψη που πραγματοποίησε στην Κύπρο ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών, Νάσερ Τζιούντε, στις 29 Ιουλίου 2016 διαφάνηκε πιο ξεκάθαρα ποιο είναι το ζητούμενο στις σχέσεις των δύο χωρών από τώρα και στο εξής.

Από κυπριακής πλευράς τονίσθηκε η ανάγκη ένταξης της Ιορδανίας στο υπάρχον πλέγμα περιφερειακών συνεργασιών της Λευκωσίας στον τομέα της ενέργειας. Η επιδίωξη αυτή συσχετιζόταν με την ανεύρεση κατάλληλης φόρμουλας, ούτως ώστε το κυπριακό φυσικό αέριο να καλύψει ανάγκες της ιορδανικής αγοράς, προκειμένου να δοθεί στο Αμμάν μια δεύτερη εναλλακτική, πέραν της ισραηλινής παραγωγής φυσικού αερίου. Ωστόσο, οι πιθανότητες ευόδωσης των κυπριακών επιδιώξεων διαφαίνονται λιγοστές, καθότι τόσο το Ισραήλ όσο και η Noble Energy έχουν προχωρήσει σε καίριες κινήσεις ελέγχου της ιορδανικής αγοράς.

Από την άλλη πλευρά, η Ιορδανία τονίζει την σημασία που έχει για αυτήν το γεγονός ότι η Κύπρος και η Ελλάδα, ως κράτη-μέλη της ΕΕ, είναι σε θέση να προωθήσουν ενώπιον των ευρωπαϊκών κέντρων λήψεως αποφάσεων τα αιτήματα του Αμμάν για περαιτέρω οικονομική ενίσχυση και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ελάφρυνση του βάρους που η Ιορδανία ανέλαβε, με την επί σειρά ετών φιλοξενία στο έδαφός της ενός εξαιρετικά μεγάλου αριθμού Σύρων προσφύγων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που παρέθεσε ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών στο πλαίσιο των εργασιών της φετινής συνόδου του ΟΗΕ, οι πρόσφυγες του συριακού εμφυλίου που διαβιούν στην Ιορδανία σήμερα αποτελούν το 20% του συνολικού πληθυσμού της χώρας του. Πέραν των ανωτέρω, αφ’ ενός η Ιορδανία αναζητεί ασφαλείς διόδους για το εξωτερικό της εμπόριο για όσο διάστημα η Συρία δεν προσφέρεται ως διαμετακομιστικός σταθμός των ιορδανικών εισαγωγών και εξαγωγών, αφ’ ετέρου τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε μια ισχυρή φιλομοναρχική επιχειρηματική ελίτ που αναζητεί τρόπους να διεισδύσει στην ευρωπαϊκή αγορά.

Η Κυπριακή Δημοκρατία, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της ιδιότητας του κράτους-μέλους της ΕΕ, αντικειμενικά είναι σε θέση να προωθήσει τα ιορδανικά αιτήματα τόσο σε διμερές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ύστερα από δεκαετίες ουδέτερων «παραδοσιακών φιλικών σχέσεων» μεταξύ Λευκωσίας και Αμμάν, εν τέλει αναδείχθηκαν σημεία σύγκλισης ανάμεσα στην περιφερειακή πολιτική της Κύπρου και της Ιορδανίας. Παρότι η κυβέρνηση του Αμμάν ήταν από τις πρώτες που αναγνώρισαν το κυπριακό κράτος το 1960, ο πρώτος Ιορδανός Πρέσβης επέδωσε τα διαπιστευτήριά του στον πρόεδρο Αναστασιάδη στις 30 Αυγούστου 2016 και η ιορδανική Πρεσβεία στη Λευκωσία έχει συμπληρώσει μόλις τέσσερις εβδομάδες λειτουργίας.

Από την άλλη πλευρά όμως, κρίνεται εξαιρετικά αμφίβολο εάν η Λευκωσία θα είναι σε θέση να αξιοποιήσει προς το συμφέρον της τις ήδη ειλημμένες αποφάσεις της ιορδανικής πολιτικής ηγεσίας στον τομέα της ενέργειας. Οι πρόσφατες ενέργειες του Αμμάν καταδεικνύουν ότι, ακόμα μια φορά, Ιορδανία και Κύπρος κινούνται σε παράλληλες τροχιές όσον αφορά τα φλέγοντα περιφερειακά ζητήματα – και αυτή φορά, το μείζον ζήτημα που καλούνται να διαχειρισθούν οι δύο αυτές χώρες είναι η διαμόρφωση του ενεργειακού χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Όλα δείχνουν ότι οι επιλογές των στρατηγικών επενδυτών, αλλά και η ποικιλοτρόπως δοκιμασμένη ιορδανική Realpolitik, θα καθορίσουν την θέση της Ιορδανίας στον νέο ενεργειακό περιφερειακό χάρτη.

Ωστόσο, η επιτυχία οιασδήποτε διμερούς περιφερειακής συνεργασίας εξαρτάται από τον βαθμό ικανοποίησης των συμφερόντων αμφοτέρων των μερών. Ήδη ανακοινώθηκε ότι κατά τους προσεχείς μήνες, Κύπρος και Ιορδανία πρόκειται να συνάψουν περαιτέρω διμερείς συμφωνίες – προφανώς με σκοπό να ισοσταθμισθεί ο διαφαινόμενος ετεροβαρής χαρακτήρας του υπάρχοντος πλαισίου συνεργασίας.

Παρά τις δυσκολίες, οι οιωνοί δεν είναι απαραίτητα αποθαρρυντικοί. Η ιορδανική μοναρχία, από το 1948 έως και σήμερα, έχει αποδείξει ότι γνωρίζει πώς να διαχειρίζεται εύστοχα αντίρροπες περιφερειακές δυνάμεις. Η Κύπρος έχει δεσμευθεί να προωθήσει τα ιορδανικά οικονομικά αιτήματα στην Ευρώπη. Η Ιορδανία καλείται από την πλευρά της να προσφέρει στην Λευκωσία ικανά ανταλλάγματα, προκειμένου το νέο κεφάλαιο στις μεταξύ τους σχέσεις να μακροημερεύσει.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.