Προς μια βιώσιμη λύση στο Κυπριακό

Τέλος, ένα θέμα που δεν συζητείται είναι η μόνιμη παρουσία των δύο βάσεων του βρετανικού στρατού στην Κύπρο. Οι περιοχές των κυρίαρχων βρετανικών Βάσεων, δεν θεωρούνται εδάφη της Κυπριακή Δημοκρατία αλλά ούτε της ΕΕ, και δυστυχώς λόγω της εθνοτικής διένεξης στο νησί το ζήτημα αυτό δεν τυγχάνει διπλωματικού ενδιαφέροντος, λόγω «σοβαρότερων» ζητημάτων που πρέπει να επιλυθούν. Θα πρέπει φυσικά να τεθεί διότι το καθεστώς των βάσεων είναι ένα αναχρονιστικό και νεο-αποικιακό καθεστώς [11]. Το καθεστώς των βάσεων είναι σοφότερο να τεθεί και να συζητηθεί μετά την επίτευξη καταρχήν συμφωνίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Κατά πόσον αυτό θα είναι δυνατό να συζητηθεί στην προσεχή Διάσκεψη της Γενεύης του Γενάρη 2017, μάλλον φαίνεται δύσκολο λόγω των πολλών ζητημάτων που έχουν συσσωρευθεί και καλούνται οι ηγέτες να συμφωνήσουν. Είναι και νομικά πολύπλοκο θέμα διότι θα πρέπει να αναθεωρηθεί η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960, κάτι που η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θέλει να αγγίξει στο παρόν στάδιο, μιας και είναι η ισχύουσα Συνθήκη Εγκαθίδρυσης που κατ’ ουσία επιβεβαιώνει την μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ομόσπονδο κράτος, αντίθετα με την θέση για την δημιουργία νέου κράτους αν επιτευχθεί συμφωνία.

Παρ’όλα αυτά θεωρώ ότι το θέμα της «κυριαρχίας» των βρετανικών Βάσεων θα πρέπει να τύχει αρχικής επαναδιαπραγμάτευσης, ή τουλάχιστον να δοθεί δέσμευση επαναδιαπραγμάτευσης στο εγγύς μέλλον, πριν την επικύρωση οποιασδήποτε νέας συμφωνίας με δημοψηφίσματα. Αυτό για να μην παρουσιάζεται ως πρόθεση αποδοχής της κυριαρχίας τους εσαεί η ενδεχόμενη λαϊκή επικύρωση που θα δοθεί μέσα από τα δημοψηφίσματα. Θα μπορούσε επίσης να γίνει μια Δήλωση εκ μέρους των Βρετανών για επαναδιαπραγμάτευση στο μέλλον ή υπογραφή ενός Μνημονίου Συναντίληψης. Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη την αποχώρηση των βρετανικών Βάσεων στο εγγύς μέλλον, διότι μια μακροχρόνια μίσθωση θα μπορούσε να συμφωνηθεί με το ΗΒ για να συναινέσει στην «επιστροφή» της κυριαρχίας που έχει λάβει το 1960 με την Συνθήκη Εγκαθίδρυσης. Η βρετανική πρόταση για επιστροφή περίπου των μισών εδαφών των βάσεων στην Ομόσπονδη Κύπρο σε περίπτωση λύσης, είναι μεν καλοδεχούμενη αλλά δεν αγγίζει την ουσία του προβλήματος [12].

ΤΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

(1) Απαγορεύσεις, Δεσμεύσεις, Κυρώσεις

Όπως στην Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960, χρειάζεται τα συμβαλλόμενα μέρη να αποδεχθούν ρητές απαγορεύσεις σε σχέση με αλλαγές ή διαφοροποιήσεις της νέας κατάστασης πραγμάτων που θα προσυπογράψουν και επικυρώσουν. Ιδιαίτερα επειδή γίνονται δημόσιες δηλώσεις από αξιωματούχους για «νέο κράτος» ή «ιδρυτικά κράτη» που δημιουργούν τη νέα κατάσταση πραγμάτων ή διαιρέσεις ή/και διαβαθμίσεις κυριαρχίας, θεωρώ ότι πρέπει να καταγραφούν ξεκάθαρα τα ακόλουθα:

(α) Απαγόρευση ένωσης με άλλο κράτος ή απόσχισης ή προσάρτησης μέρος του νησιού σε άλλο κράτος.
(β) Απαγόρευση εποικισμού και δημογραφικής αλλοίωσης των πληθυσμιακών αναλογιών που θα συμφωνηθούν.
(γ) Απαγόρευση μονομερούς αλλαγής των βασικών προνοιών του συντάγματος.
(δ) Δέσμευση πλήρους εφαρμογής των συμφωνηθέντων κατά τη μεταβατική περίοδο.
(ε) Δέσμευση ότι ενδεχόμενες καταστάσεις εξαίρεσης σε σχέση με συνταγματικές πρόνοιες και ελευθερίες, σε ομοσπονδιακό επίπεδο ή επίπεδο πολιτειών, θα τυγχάνουν περιοδικού ελέγχου από Ευρωπαϊκό ή Διεθνές Δικαστήριο, και θα αναιρούνται αν δεν τυγχάνουν έγκρισης από αυτό.

Ελληνοκύπριοι φοιτητές κρατούν σημαίες της Κύπρου κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας στην επέτειο της μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας από τους Τουρκοκυπρίους, στην Λευκωσία, στις 15 Νοεμβρίου 2016. REUTERS/Yiannis Kourtoglou
---------------------------------------------------------------------------

Σε αντίθεση με την Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960 θα πρέπει να υπάρχουν σαφείς και αποτρεπτικές κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης ενός ή περισσοτέρων από τα πιο πάνω. Για την Ομόσπονδη Κύπρο και τις συνιστώσες πολιτείες ξεχωριστά, όπως και για κράτη-μέλη της ΕΕ, θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί ρήτρα για αυτόματη και υποχρεωτική επιβολή οικονομικών ή/και άλλων κυρώσεων μέσω των ευρωπαϊκών θεσμών. Σε σχέση με συμβαλλόμενα μέρη που δεν είναι μέλη της ΕΕ, θα μπορούσε να ενεργοποιείται αυτόματα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την επιβολή οικονομικών ή/και άλλων κυρώσεων από την ΕΕ.

(2) Υποχρεωτική Παραπομπή Επίλυσης Διαφορών σε Δικαστική Διαδικασία

Είναι σημαντικό επίσης να υπάρχουν γραπτές διαβεβαιώσεις και έλεγχος πραγματοποίησης του τι θα συμφωνηθεί. Αυτό σημαίνει ρήτρα υποχρεωτικής παραπομπής στο Διεθνές Δικαστήριο, αν και όπου υπάρχουν διαφορές ερμηνείας ή πραγματοποίησης των συμφωνηθέντων οι οποίες δεν μπορούν να επιλυθούν μετά από διαβούλευση. Αυτό πρέπει να θεσμοθετηθεί πέραν από τους εσωτερικούς μηχανισμούς επίλυσης διαφόρων και αφορά την διεθνή διάσταση των συμφωνιών.

Αυτή είναι η απόλυτα θετική διάσταση της ήπιας εγγυοδοσίας η οποία και λόγω του ιστορικού της κυπριακής διένεξης θα πρέπει να ενισχυθεί. Ένας από τους τρόπους μέσα από τους οποίους τα ισχυρά κράτη διατηρούν ευελιξία κινήσεων και πειθαναγκασμό, είναι ακριβώς μέσα από την αποφυγή δικαστικού ελέγχου της δράσης τους ακόμη και στην περίπτωση συνθηκών που έχουν προσυπογράψει και επιζητούν από τα άλλα κράτη να εφαρμόσουν. Για παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο, παρόλο που προς τιμήν του είναι το μόνο κράτος μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας που έχει καταθέσει δήλωση αποδοχής της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου για εξέταση διαφορών με οποιοδήποτε άλλο κράτος, έχει αποκλείσει περιπτώσεις που αφορούν μέλη ή πρώην μέλη της Κοινοπολιτείας. Με άλλα λόγια, έχει αποκλείσει την εξέταση όλων των υποθέσεων που αφορούν πρώην αποικίες του Ηνωμένου Βασιλείου και θεραπείες σε σχέση με προβλήματα που δημιούργησαν οι αποικιακοί θεσμοί ή/και η νεο-αποικιακή παρουσία τους σήμερα.