Γιατί στην ΕΕ δεν θα υπάρξει φαινόμενο ντόμινο

Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η πρώτη κλήση από την διοίκηση Donald Trump στους αξιωματούχους της ΕΕ φέρεται να ξεκίνησε [18] με ένα από τα επιτελικά στελέχη του να ρωτά ποια χώρα «θα είναι η επόμενη που θα φύγει». Δεν ήταν ατόπημα. Στο κάτω-κάτω, ο Trump υποστήριξε σθεναρά [19] το Brexit και προσέλαβε την ίδια εταιρεία big data [20], την Cambridge Analytica, η οποία βοήθησε την εκστρατεία υπέρ του «εκτός» να στοχεύσει ακριβώς τους ψηφοφόρους της. Ο πρέσβης του Τραμπ στην ΕΕ, Ted Malloch, μέχρι που έχει παρομοιάσει την ένωση με την Σοβιετική Ένωση, λέγοντας ότι [21] «υπάρχει άλλη μια Ένωση που χρειάζεται λίγη εξημέρωση». Το πρόβλημα με αυτή την αντίληψη μιας επικείμενης ευρωπαϊκής αλυσιδωτής κατάρρευση είναι ότι είναι δεν προκύπτει από τα γεγονότα. Καμία από τις εκλογικές δοκιμασίες της Ευρώπης μετά το Brexit δεν έχει δημιουργήσει ένα φαινόμενο ντόμινο.

Για παράδειγμα, η Ισπανία πραγματοποίησε γενικές εκλογές τρεις ημέρες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Οδήγησε σε μια νέα θητεία για τον Mariano Rajoy, τον ηγέτη του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος. Ήταν ο Rajoy -μαζί με τον υπουργό Οικονομικών Luis de Guindos- ο οποίος υλοποίησε το 2012 την διάσωση των τραπεζών που χρηματοδοτήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Παρά το εύρος της άνθησης και της κατάρρευσης του τομέα των ακίνητων της Ισπανίας, η χώρα δεν έχει αναπτύξει κανένα αντι-ευρωπαϊκό κίνημα. Τουλάχιστον στο ιβηρικό έδαφος, η Ευρώπη παραμένει συνώνυμη της μετάβασης της χώρας από τρεις δεκαετίες δικτατορίας στην παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα. Δεν υπάρχει βιώσιμο κόμμα που να υποστηρίζει ένα «Spexit».

Μια γυναίκα ψηφίζει στις ολλανδικές γενικές εκλογές στην Χάγη, τον Μάρτιο του 2017. YVES HERMAN / REUTERS
------------------------------------------------

Το ισπανικό κόμμα που είναι πιο επικριτικό στις μεταρρυθμίσεις τις οποίες στηρίζει η Ευρώπη –το λαϊκιστικό, αριστερό Podemos- απέδωσε σοβαρά λιγότερο από τις δημοσκοπήσεις [22] αμέσως μετά το Brexit. Αυτό βοήθησε τους φιλο-ευρωπαίους σοσιαλιστές, το PSOE, να διαψεύσουν κάθε δημοσκόπηση [22] η οποία δημοσιεύθηκε κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και να γίνουν το επικεφαλής κόμμα της αντιπολίτευσης. Το Podemos, που κάποτε επέκρινε το ευρώ χωρίς να επιχειρηματολογεί για την έξοδο ή το τέλος της ΕΕ, δεν έχει ακόμη ανακάμψει από το χτύπημα. Όσοι περίμεναν μια ιβηρική αποχώρηση από την ευρωζώνη είναι τώρα αντιμέτωποι με μια ακόμα θητεία Rajoy, καθώς και με το ρεκόρ της Ισπανίας ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία της Ευρωζώνης [23] για τρίτη συνεχή χρονιά. Η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλή, αλλά είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι η Ισπανία αποτυγχάνει.

Η άλλη μετα-Brexit εκλογική δοκιμασία-κλειδί το 2016, ήταν οι αυστριακές προεδρικές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου. Δεν υπήρχε επίσης καμιά μετα-Brexit αλληλουχία: Ενάντια στις προσδοκίες, ο φιλο-ευρωπαϊστής υποψήφιος, Alexander Van der Bellen, νίκησε [24] τον ξενοφοβικό Norbert Hofer. Και αυτό ήταν αφότου η εκστρατεία του Hofer αποφάσισε να αποκηρύξει την ιδέα της εξόδου από την ΕΕ [25].

Αυτή η τάση ξεπερνά τις εκλογικές δοκιμασίες. Σύμφωνα με το IFOP, η δημόσια στήριξη για την ΕΕ αυξήθηκε κατά διψήφιο αριθμό [26] στην Γερμανία (18%), την Γαλλία (19%), και το Βέλγιο (11%), με την Ισπανία και την Ιταλία να καταγράφουν επίσης στατιστικά σημαντικές αυξήσεις μετά το Brexit. Στην Δανία, την Φινλανδία και την Ολλανδία, οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις επίσης καταγράφουν βελτιώσεις στην υπόληψη της ΕΕ από το ναδίρ του 2011.

Εκ πρώτης όψεως, το Ευρωβαρόμετρο του Δεκεμβρίου 2016 [27] -μια περιοδική μελέτη με λεπτομερή στοιχεία ανά χώρα για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ- φαινόταν να δίνει ένα ασυνεπές μήνυμα. Σε εκείνη την έρευνα, μόνο το 36% των Ευρωπαίων ενέκριναν την ΕΕ. Και όμως, η στήριξη της ΕΕ είναι υψηλότερη από εκείνη προς τα εθνικά κοινοβούλια (32%) και τις κυβερνήσεις (31%). Και αυτή η πρώτη μετα-Brexit ανάγνωση έδωσε την υψηλότερη βαθμολογία για την Ένωση από το φθινόπωρο του 2011. Είναι λογικό: Η ανάπτυξη επιταχύνεται, ο πληθωρισμός έχει αναβιώσει, και η ευρωζώνη κατέγραψε το πρώτο κάτω από το 10% επίπεδο ανεργίας από το 2011.

Μέχρι στιγμής, με άλλα λόγια, δεν έχει υπάρξει φαινόμενο ντόμινο. Οι σκεπτικιστές θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι ο λόγος είναι ότι το Brexit δεν έχει συμβεί ακόμη. Μέσα σε λίγες μέρες, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Theresa May θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50 [28], την μέχρι στιγμής αδοκίμαστη ρήτρα εξόδου από την ΕΕ.

Παρατηρώντας τις από την ήπειρο, ωστόσο, οι εγχώριες πολιτικές του Brexit φαίνονται διόλου αξιοζήλευτες, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει να εξηγηθεί η απότομη αύξηση υπέρ της Ευρώπης. Το δημοψήφισμα σταμάτησε απότομα μια κυβέρνηση που είχε πρόσφατα κερδίσει μια σαφή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και υπέβαλλε τους Συντηρητικούς σε ένα κενό εξουσίας που τελικά καλύφθηκε, όχι χωρίς δυσκολία, από την πρωθυπουργό Theresa May. Οι εσωτερικές διαιρέσεις, για να το θέσω ήπια, δεν έχουν επουλωθεί [29]. Βάθυναν επίσης τα ρήγματα στο εσωτερικό της αντιπολίτευσης, βάζοντας τον ριζοσπάστη ηγέτη των Εργατικών, Jeremy Corbyn, κατά των δικών του βουλευτών. Οι σκωτσέζικες εθνικιστικές πιέσεις αναβίωσαν, με την πρωθυπουργό Nicola Sturgeon να απαιτεί τώρα ένα νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία˙ και οι Ιρλανδοί εθνικιστές το σημείωσαν [30]. Εν τω μεταξύ, η αξία της στερλίνας [31] έχει καταρρεύσει, ρημάζοντας την διεθνή αξία των βρετανικών περιουσιακών στοιχείων σε μια εποχή που το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου είναι σε επίπεδα-ρεκόρ. Ανεξάρτητα από τα ανθεκτικά επίπεδα κατανάλωσης, η Τράπεζα της Αγγλίας και το Υπουργείο Οικονομικών έχουν προειδοποιήσει ρητά ή σιωπηρά για «δύσκολους καιρούς» ενόψει. Γι’ αυτό ίσως ο ανοιξιάτικος προϋπολογισμός αθέτησε τις υποσχέσεις-κλειδί των Συντηρητικών [32] σχετικά με την φορολογία.