Με τα σπουδαία δημογραφικά έρχεται και η μεγάλη δύναμη

Καθώς ο ενεργός πληθυσμός της Κίνας υποχωρεί, ο άνω των 65 ετών πληθυσμός της αναμένεται να εκραγεί. Μεταξύ 2015 και 2040, ο αριθμός των Κινέζων ηλικίας άνω των 65 ετών αναμένεται να αυξηθεί από περίπου 135 εκατομμύρια σε 325 εκατομμύρια ή και περισσότερα. Μέχρι το 2040, η Κίνα θα μπορούσε να έχει διπλάσιο αριθμό ηλικιωμένων από όσο παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών, και η μέση ηλικία του πληθυσμού της Κίνας θα μπορούσε να ανέλθει στα 48, από 37 το 2015 και λιγότερο από 25 το 1990. Καμία χώρα δεν έχει γκριζάρει με ταχύτερο ρυθμό. Η διαδικασία θα είναι ιδιαίτερα ακραία στην αγροτική Κίνα, καθώς οι νέοι Κινέζοι μεταναστεύουν στις πόλεις σε αναζήτηση ευκαιριών. Σε γενικές γραμμές, οι ηλικιωμένοι της Κίνας το 2040 θα είναι τόσο φτωχοί όσο και ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι, εξαρτώμενοι από τους άλλους για την συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτικών και των άλλων αναγκών τους.

Συνολικά, αυτές οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις δημιουργούν έντονες προκλήσεις για την κινεζική οικονομία. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, η Κίνα αντιμετωπίζει επιπλέον δυσμενείς δημογραφικούς παράγοντες. Υπό την πολιτική του ενός παιδιού, για παράδειγμα, οι Κινέζοι γονείς συχνά επέλεγαν μια άμβλωση αντί για την γέννηση ενός κοριτσιού, δημιουργώντας μια από τις πιο ανισόρροπες αναλογίες βρεφών και παιδιών στον σύγχρονο κόσμο. Τα επόμενα χρόνια, η Κίνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των δεκάδων εκατομμυρίων πλεοναζόντων ανδρών, κυρίως από μειονεκτούσες αγροτικές περιοχές, χωρίς προοπτικές να παντρευτούν, να αποκτήσουν παιδιά ή να συνεχίσουν την οικογενειακή τους γραμμή.

Χορός για τον εορτασμό του Φεστιβάλ των Φαναριών, στην Σαγκάη, τον Φεβρουάριο του 2009. Aly Song / Reuters
---------------------------------------------------------------

Η Κίνα θα αντιμετωπίσει επίσης ένα σχετικό πρόβλημα κατά την επόμενη γενιά, καθώς οι παραδοσιακές κινεζικές οικογενειακές δομές ατροφούν ή διαλύονται. Από την αρχή της γραπτής ιστορίας, η κινεζική κοινωνία έχει βασιστεί σε εκτεταμένα δίκτυα συγγένειας για να αντιμετωπίσει τους οικονομικούς κινδύνους. Ωστόσο, μια αυξανόμενη γενιά αστικής κινεζικής νεολαίας αποτελείται από μοναχοπαίδια μοναχοπαιδιών, νεαρούς άνδρες και γυναίκες χωρίς αδέλφια, ξαδέλφια, θείες ή θείους. Το τέλος των 2.500 χρόνων οικογενειακής παράδοσης θα είναι μια αναχώρηση στο άγνωστο για τον κινεζικό πολιτισμό -και το Πεκίνο είναι προφανώς απροετοίμαστο για αυτό το επικείμενο μεγάλο άλμα.

ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ

Για την Ρωσία, οι δημογραφικές προοπτικές μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες [9]. Το Κρεμλίνο θεωρεί τον εαυτό του ως ότι τιμονεύει μια παγκόσμια δύναμη, όμως η πομπώδης αυτοθεώρησή του [10] είναι άσχημα αταίριαστη με τους ανθρώπινους πόρους που έχει στην διάθεσή του. Από την σκοπιά του πληθυσμού και του ανθρώπινου κεφαλαίου, η Ρωσία μοιάζει με μια δύναμη καταδικασμένη σε ανεπανόρθωτη παρακμή.

Από ορισμένες απόψεις, η Ρωσία είναι μια τυπική ευρωπαϊκή χώρα: Έχει έναν γηράσκοντα, συρρικνούμενο πληθυσμό και δυσκολίες αφομοίωσης του εργατικού δυναμικού των μεταναστών με χαμηλή ειδίκευση από το οποίο εξαρτάται όλο και περισσότερο η οικονομία της. Ωστόσο, όσον αφορά το ανθρώπινο κεφάλαιο, η Ρωσία αντιμετωπίζει μια οξεία κρίση. Μετά από μισό αιώνα στασιμότητας ή υποχώρησης, η Ρωσία σημείωσε τελικά βελτίωση κατά την τελευταία δεκαετία στην γενική υγεία του λαού της, όπως αποδεικνύεται από μέτρα όπως το προσδόκιμο ζωής κατά την γέννηση. Αλλά η κατάσταση είναι ακόμα ζοφερή. Το 2016, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, οι Ρώσοι άνδρες ηλικίας 15 ετών θα μπορούσαν να αναμένουν να ζήσουν άλλα 52,3 χρόνια: Ελαφρώς λιγότερα από τους ομολόγους τους στην Αϊτή. Οι δεκαπεντάχρονες Ρωσίδες, αν και είναι καλύτερα από τους άρρενες, είχαν προσδόκιμο ζωής μόνο ελάχιστα πάνω από το εύρος του καταλόγου των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών του ΟΗΕ.

Εκτός από τα προβλήματα υγείας της, η Ρωσία αποτυγχάνει στην παραγωγή γνώσης. Ονομάστε το «το ρωσικό παράδοξο»: Υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης, χαμηλά επίπεδα ανθρώπινου κεφαλαίου. Παρά μια φαινομενικά μορφωμένη κοινωνία, η Ρωσία (με πληθυσμό 145 εκατομμυρίων) αποσπά λιγότερα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ετησίως από το Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και Εμπορικών Σημάτων των ΗΠΑ από όσα η πολιτεία της Αλαμπάμα (πληθυσμός: Πέντε εκατομμύρια). Η Ρωσία κερδίζει λιγότερα από τις εξαγωγές υπηρεσιών από όσα η Δανία, με πληθυσμό έξι εκατομμυρίων κατοίκων, και έχει μικρότερο ιδιωτικό πλούτο από την Σουηδία, με πληθυσμό δέκα εκατομμυρίων. Και δεδομένου ότι ο ενεργός πληθυσμός της Ρωσίας θα φθάσει στο γήρας και θα συρρικνωθεί μεταξύ 2015 και 2040, το σχετικό οικονομικό δυναμικό του θα μειωθεί επίσης.

Φιλόδοξα ρεβιζιονιστικά κράτη όπως η Ρωσία μπορούν, για κάποιο χρονικό διάστημα, να χτυπούν πάνω από το επίπεδό τους στις διεθνείς υποθέσεις. Ωστόσο, παρ’ όλα τα διεθνή μπερδέματα και τους στρατιωτικούς τυχοδιωκτισμούς του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, η χώρα του αντιμετωπίζει δημογραφικούς περιορισμούς που θα καταστήσουν εξαιρετικά δυσχερές για τον ίδιο και τους διαδόχους του να διατηρήσουν και να βελτιώσουν σημαντικά την γεωπολιτική θέση της Ρωσίας.

ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ

Σε σχέση με τους κύριους αντιπάλους τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε μια αξιοζήλευτη θέση. Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη: Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τα δημογραφικά πλεονεκτήματά τους -ο μεγάλος και υψηλής μόρφωσης πληθυσμός, τα σχετικά υψηλά ποσοστά γονιμότητας και οι δεκτικές μεταναστευτικές πολιτικές- υπήρξαν κρίσιμα γι’ αυτή την επιτυχία.