Ο Πούτιν ξεμένει από επιλογές στην Ουκρανία

Οι κυβερνήσεις ξεκινούν πολέμους επιδιώκοντας διάφορους στόχους, από την κατάκτηση εδαφών έως την αλλαγή του καθεστώτος ενός εχθρικού κράτους και την υποστήριξη ενός πολιορκημένου συμμάχου. Μόλις ξεκινήσει ένας πόλεμος, το διακύβευμα αυξάνεται αμέσως. Είναι ένα από τα παράδοξα του πολέμου ότι, ακόμη και όταν οι αρχικοί στόχοι του απομακρύνονται ή παραμερίζονται, η αναγκαιότητα να μη θεωρηθεί κανείς ως ο ηττημένος αυξάνεται σε σημαντικότητα -έχει τόση σημασία, μάλιστα, που ακόμη και αν η νίκη δεν είναι πλέον δυνατή, οι κυβερνήσεις θα επιμείνουν να δείξουν ότι δεν έχουν ηττηθεί.

Ουκρανός στρατιώτης κοντά στην πόλη της Μπαχμούτ, στην Ουκρανία, τον Ιούλιο του 2023. Sofiia Gatilova / Reuters
---------------------------------------------------

Το πρόβλημα με την ήττα υπερβαίνει την αποτυχία της επίτευξης στόχων ή ακόμη και την ανάγκη εξήγησης των δαπανών σε αίμα και πλούτο για ελάχιστα οφέλη: η ήττα θέτει υπό αμφισβήτηση την σοφία και την ικανότητα της κυβέρνησης. Η αποτυχία στον πόλεμο μπορεί να προκαλέσει την πτώση μιας κυβέρνησης. Αυτός είναι συχνά ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να διεξάγουν πολέμους: η παραδοχή της ήττας θα μπορούσε να καταστήσει δυσκολότερη την διατήρηση της εξουσίας.

Όλες αυτές οι δυναμικές είναι εμφανείς στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, έθεσε ως στόχους του την «αποναζιστικοποίηση» και την «αποστρατιωτικοποίηση» της Ουκρανίας. Με τον πρώτο, προφανώς εννοούσε την αλλαγή καθεστώτος, οπότε ο πόλεμος ήταν σαφώς αποτυχημένος. Η θέση του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είναι τόσο ισχυρή όσο ποτέ. Όσον αφορά την αποστρατιωτικοποίηση, η Ουκρανία οδεύει προς το να γίνει η πιο στρατιωτικοποιημένη χώρα στην Ευρώπη. Πολλοί από τους ρωσόφωνους στην Ουκρανία, για λογαριασμό των οποίων ο Πούτιν ισχυριζόταν ότι ενεργούσε, προτιμούν τώρα να μιλούν ουκρανικά, ενώ οι ρωσόφωνες περιοχές της Ντονμπάς έχουν χτυπηθεί, αποβιομηχανοποιηθεί, και ερημωθεί εξαιτίας αυτού του καταστροφικού πολέμου.

Οι ρωσικές δυνάμεις απέτυχαν να αναλάβουν τον πλήρη έλεγχο οποιασδήποτε από τις τέσσερις περιοχές ή διοικητικές περιφέρειες -Nτονέτσκ, Λουχάνσκ, Χερσώνα, και Ζαπορίζια- που ο Πούτιν διεκδίκησε για την Ρωσία τον Σεπτέμβριο του 2022. Μεγάλο μέρος του εδάφους που είχε αρχικά καταληφθεί μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή έχει παραχωρηθεί και ακόμη περισσότερο χάνεται, αν και αργά, κατά την διάρκεια της τρέχουσας ουκρανικής επίθεσης. Πριν από τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία μπορούσε να είναι σίγουρη ότι η Ουκρανία δεν θα ήταν σε θέση να αμφισβητήσει την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά τώρα ακόμη και η κατοχή της χερσονήσου από την Ρωσία δεν είναι πλέον σίγουρη. Η Ουκρανία εξακολουθεί να ελπίζει ότι οι πολεμικοί στόχοι της -η απελευθέρωση όλων των κατεχόμενων εδαφών και η αποκατάσταση των συνόρων που δημιουργήθηκαν το 1991- μπορούν να επιτευχθούν. Ακόμη και αν η τρέχουσα επίθεση της Ουκρανίας αποτύχει, η Ρωσία δεν διαθέτει προς το παρόν τη μαχητική ισχύ για να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημα και να καταλάβει περισσότερα εδάφη.

Ο Πούτιν δεν είναι κοντά στην επίτευξη κανενός από τους πολεμικούς του στόχους, ενώ το τίμημα του παιχνιδιού του μεγαλώνει όλο και πιο απότομα. Μπορεί, βέβαια, να πιστεύει ότι τουλάχιστον κάποιοι από τους αρχικούς του στόχους είναι ακόμη εφικτοί, ή να παρηγορηθεί από τους αναλυτές στην Δύση που είναι πεπεισμένοι ότι το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Ουκρανία είναι ένα στρατιωτικό αδιέξοδο. Αλλά ο Ρώσος ηγέτης δεν έχει δείξει ποτέ ότι είναι ικανοποιημένος με ένα αδιέξοδο. Θέλει μια λύση στην οποία μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι ο ξεκάθαρος νικητής. Όταν του ζητείται η διαπραγμάτευση, ακόμη και από συμπαθούντες συνομιλητές, για παράδειγμα από την Αφρική, εξακολουθεί να απαιτεί από την Ουκρανία να αναγνωρίσει τις προσαρτήσεις των τεσσάρων περιφερειών, κάτι που θα προϋπέθετε ότι το Κίεβο θα παραδώσει περισσότερα εδάφη στη Μόσχα. Αυτό είναι σαφές ότι δεν πρόκειται να συμβεί.

Αν ο Πούτιν αποδεχόταν μια κατάπαυση του πυρός με βάση τις σημερινές θέσεις, αυτό θα μείωνε την απειλή για την Κριμαία και θα επέτρεπε την ρωσική κατοχή αυτού που είναι ακόμα ένα σημαντικό κομμάτι του ουκρανικού εδάφους. Θα επιβεβαίωνε, ωστόσο, ότι κανένας από τους στόχους του Πούτιν δεν έχει επιτευχθεί. Αυτό θα γινόταν ακόμη πιο εμφανές αν οι συζητήσεις γύρω από μια κατάπαυση του πυρός οδηγούσαν σε πιέσεις προς τις ρωσικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν κάποια από τα εδάφη που έχουν καταλάβει. Το να μείνει κανείς με κομμάτια ουκρανικού εδάφους με εχθρικούς πληθυσμούς, τεράστιους λογαριασμούς ανοικοδόμησης, και μακρές γραμμές μετώπου με μια αήττητη Ουκρανία, δεν θα έμοιαζε με μεγάλη νίκη -ιδιαίτερα αν συγκριθεί με τις πολλές απώλειες που έχουν υποστεί οι ρωσικές δυνάμεις, την υποβάθμιση του ρωσικού στρατού, την παραπαίουσα ρωσική οικονομία, και το πλήγμα στο κύρος της Ρωσίας ως μεγάλης και ισχυρής δύναμης. Μόλις σταματήσουν οι μάχες και τα στρατεύματα αρχίσουν να επιστρέφουν στην πατρίδα τους, θα υπάρξει ένας εθνικός απολογισμός, ο οποίος δεν θα έχει καλό αντίκτυπο στον Πούτιν.

Αλλά τώρα, ο Πούτιν πρέπει να αντιμετωπίσει μια ακόμη πιο ανησυχητική πιθανότητα: ας υποθέσουμε ότι ο απολογισμός δεν μπορεί να αναβληθεί και θα έρθει πριν από την οριστική λήξη των μαχών, όχι μετά. Όλες οι τάσεις -στρατιωτικές, οικονομικές, διπλωματικές- συνεχίζουν να δείχνουν προς την λάθος κατεύθυνση και ο Πούτιν δεν έχει καμία πειστική εξήγηση για το πώς μπορεί να σωθεί η κατάσταση. Ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται εγκλωβισμένος χωρίς καλές επιλογές. Ίσως μάλιστα να γνωρίζει ήδη ότι ο απολογισμός έχει αρχίσει.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΕΣ