Γιατί ο νέος ψυχρός πόλεμος θα διχάσει την Αφρική

«Δεν είναι πλέον αμφισβητήσιμο», έγραψαν οι μελετητές Hal Brands και John Lewis Gaddis στο Foreign Affairs τον Οκτώβριο του 2021, «ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα ... εισέρχονται στον δικό τους νέο ψυχρό πόλεμο». Η συμβατική σοφία είναι ότι αυτός ο νέος γεωπολιτικός ανταγωνισμός δεν θα εξαπλωθεί στον παγκόσμιο Νότο, όπως συνέβη κατά την διάρκεια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου, με τις κυβερνήσεις να επιλέγουν πλευρά και, στην πορεία, να διαιρούν τον κόσμο. «Δεν πιστεύουμε», είπε ο πρόεδρος της Ουγκάντα, Γιουέρι Μουσέβενι, στον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, τον Ιούλιο του 2022, «στο να είμαστε εχθροί του εχθρού κάποιου». Το Foreign Affairs αφιέρωσε το τεύχος Μαΐου/Ιουνίου του 2023 στον «αδέσμευτο κόσμο» και οι συντάκτες συμφώνησαν: ο παγκόσμιος Νότος θα απέχει από έναν ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων που δεν τον αφορά.

Αντιτορπιλικό του κινεζικού πολεμικού ναυτικού στο Κέιπ Τάουν, στη Νότια Αφρική, τον Ιούλιο του 2023. Esa Alexander / Reuters
-------------------------------------------------

Η συμβατική σοφία είναι λανθασμένη, τουλάχιστον όσον αφορά την Αφρική. Οι δικτάτορες της Αφρικής θα επιλέξουν το Πεκίνο και τη Μόσχα επειδή μια τέτοια συνεργασία εξυπηρετεί τα εσωτερικά τους συμφέροντα. Οι δημοκρατίες της Αφρικής θα διχαστούν. Ορισμένοι ηγέτες θα συμμαχήσουν με το Πεκίνο και τη Μόσχα με την ελπίδα να εδραιώσουν την εξουσία τους. Άλλοι θα αμφιρρέπουν στην διαχωριστική γραμμή, επιδιώκοντας βοήθεια, ελάφρυνση χρέους, και επενδύσεις τόσο από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και από τους αντιπάλους τους. Ενώ ο κόσμος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο υπήρξε μάρτυρας μιας ιστορικής επέκτασης της δημοκρατίας που επέφερε μια οικονομική απογείωση, ο δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος θα δει μια δημοκρατική οπισθοδρόμηση.

Βραχυπρόθεσμα, αυτή η διαίρεση θα κοστίσει στην Ουάσινγκτον συμμάχους και επιρροή. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το Πεκίνο και η Μόσχα θα αντιμετωπίσουν πιέσεις από τις αφρικανικές χώρες που θα τις καταστήσουν λιγότερο ελκυστικές ως εταίρους για τις κυβερνήσεις της ηπείρου. Η κεντρική πρόκληση της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσινγκτον είναι να διατηρήσει ένα εκλογικό σώμα για την παγκόσμια ηγεσία της μέχρι να συμβεί αυτό. Ένας τέτοιος άθλος απαιτεί την στήριξη των δημοκρατιών της Αφρικής, το να βοηθηθούν οι πολίτες στις απολυταρχίες να δημιουργήσουν αλλαγή, τον εξοπλισμό των πολυμερών θεσμών για την διαχείριση κρίσεων, και την οικοδόμηση μιας διεθνούς τάξης που θα αναγνωρίζει την σημασία της Αφρικής, της ηπείρου που σύντομα θα φιλοξενεί το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Το διακύβευμα είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Κατά την διάρκεια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου, οι αφρικανικές κυβερνήσεις έφεραν τη Μόσχα και την Ουάσινγκτον αντιμέτωπες, ανταλλάσσοντας την συμμετοχή σε αντίπαλα μπλοκ με χρηματοδότηση και όπλα που χρησιμοποιήθηκαν για την καταστολή των εγχώριων αιτημάτων για δημοκρατία. Το βιοτικό επίπεδο στην ήπειρο έμεινε στάσιμο. Όμως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε σε πραγματική αλλαγή στην ήπειρο. Οι Δυτικές χώρες πίεζαν τις κυβερνήσεις να τηρούν τους δημοκρατικούς κανόνες. Η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της έπεισαν πολλές αφρικανικές χώρες να διεξάγουν κανονικές εκλογές, γεγονός που ώθησε σε μεγαλύτερη κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών. Οι Δυτικές χώρες άρχισαν επίσης να περιορίζουν την δυνατότητα των αφρικανικών κυβερνήσεων να καταπιέζουν τους πολίτες τους. Μέχρι το 1995, σχεδόν οι μισές κυβερνήσεις της Αφρικής πλησίαζαν στο να γίνουν δημοκρατίες. Ταυτόχρονα, στην ήπειρο σημειώθηκαν λιγότερα πραξικοπήματα και εμφύλιοι πόλεμοι.

Η εξάπλωση της δημοκρατίας και η αποτελεσματικότητα της παγκοσμιοποίησης έβγαλαν εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια. Από το 2019, για πρώτη φορά στην ιστορία, περισσότεροι Αφρικανοί κάθε χρόνο δραπέτευσαν από την ακραία φτώχεια παρά έπεσαν σε αυτήν. Η υγειονομική περίθαλψη βελτιώθηκε. Οι πληθυσμοί της μεσαίας τάξης διογκώθηκαν. Οι τεχνολογικοί τομείς άνθισαν. Πολλές από αυτές τις τάσεις πρόκειται να συνεχιστούν. Μέχρι το 2030, το ποσοστό φτώχειας θα μειωθεί στο 24%. Μέχρι το 2050, το προσδόκιμο ζωής θα φθάσει τα 70 έτη, συγκλίνοντας με τον μέσο όρο του υπόλοιπου κόσμου.

Η Ουάσινγκτον απέκτησε ήπια ισχύ από αυτούς τους θετικούς πολιτικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς, και από προγράμματα όπως το Προεδρικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την Ανακούφιση από το AIDS, την προσφορά των Ηνωμένων Πολιτειών που ξεκίνησε το 2003 για την καταπολέμηση του HIV/AIDS σε όλο τον κόσμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν αντιρετροϊκή θεραπεία που έσωσε περισσότερες από 25 εκατομμύρια ζωές, την μεγαλύτερη δέσμευση από οποιαδήποτε χώρα στην ιστορία για την καταπολέμηση μιας και μόνο ασθένειας μέχρι την πανδημία COVID-19, με τις συνολικές δαπάνες να προσεγγίζουν πλέον τα 110 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά αυτή η έμφαση στην υγεία και την ανάπτυξη υπονομεύτηκε από άλλες ανησυχίες των ΗΠΑ, κυρίως την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η Ουάσινγκτον έχασε την ήπια ισχύ της δίνοντας εκπαίδευση και όπλα στις αφρικανικές δυνάμεις ασφαλείας, ανεξάρτητα από το θλιβερό ιστορικό τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Για πολλούς Αφρικανούς, τέτοιες μεταφορές όπλων έκαναν την ρητορική της Ουάσινγκτον για την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα να φαίνεται υποκριτική. Στις πρώην γαλλικές αποικίες, η Ουάσινγκτον υποχωρούσε σε μεγάλο βαθμό απέναντι στο Παρίσι, το οποίο υποστήριζε δικτατορίες στο Κονγκό, την Γκαμπόν, και αλλού με αντάλλαγμα φθηνό πετρέλαιο.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΓΟΗΤΕΙΑΣ