Γιατί ο νέος ψυχρός πόλεμος θα διχάσει την Αφρική

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες κέρδιζαν και έχαναν καρδιές και μυαλά στην ήπειρο, η Κίνα άρχισε να αντικαθιστά τις Δυτικές χώρες ως βασικός οικονομικός εταίρος της Αφρικής. Το 2006, η Κίνα ξεπέρασε την Γερμανία ως η μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών της Αφρικής. Το 2013, η Κίνα εκτόπισε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον κύριο εξαγωγικό προορισμό της Αφρικής. Μέχρι το 2020, η Κίνα ήταν υπεύθυνη για περισσότερες κατασκευές στην Αφρική από όσες η Γαλλία, η Ιταλία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες μαζί. Τα έργα υποδομών που υποστηρίχθηκαν από την Κίνα άνοιξαν αγορές και αύξησαν το βιοτικό επίπεδο και, ταυτόχρονα, εξυπηρέτησαν τα συμφέροντα του Πεκίνου. Οι ξένες επενδύσεις τόνωσαν την ζήτηση για τις εγχώριες υπερπροσφερόμενες βιομηχανικές εισροές, όπως ο χάλυβας και τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, γεγονός που συνέβαλε στην αποτροπή μιας κρίσης χρέους στην Κίνα. Το Πεκίνο εξασφάλισε φυσικούς πόρους για την τροφοδοσία των πάντων, από τα iPhone έως τα ηλεκτρικά οχήματα. Για παράδειγμα, η Κίνα κυριαρχεί στην αγορά κοβαλτίου στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την χώρα που παρέχει το 70% του παγκόσμιου κοβαλτίου.

Η Κίνα φλέρταρε την ελίτ της Αφρικής για να κερδίσει πρόσβαση στην ήπειρο. Η κατανόηση της αξίας του Πεκίνου για τους Αφρικανούς ηγέτες είναι το κλειδί για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο δεύτερος ψυχρός πόλεμος θα διαιρέσει την Αφρική. Η κινεζική χρηματοδότηση είναι μοναδικά κατάλληλη για την δημιουργία δικτύων πατρωνίας και προσωπικού πλουτισμού. Ταυτόχρονα, οι κινεζικές επενδύσεις δεν συνοδεύονται από καμία από τις εγγυήσεις κατά της διαφθοράς που επιβάλλουν οι περισσότερες Δυτικές πηγές χρηματοδότησης.

Η εγχώρια επιτυχία της Κίνας λειτουργεί ως προπαγάνδα που εξομαλύνει το μονοκομματικό σύστημα. Το Πεκίνο παρέχει ένα παράδειγμα στο οποίο μπορούν να παραπέμψουν οι δικτάτορες, ιδίως το «αναπτυξιακό του μοντέλο», και δημιουργεί μια εκλογική βάση για την παγκόσμια ηγεσία του. Το 2023, καθώς ο Πατρίς Ταλόν, ο πρόεδρος του Μπενίν, διέλυε τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας του, ανέφερε το κινεζικό παράδειγμα. «Εμπνεύστηκε», είπε, από το «κινεζικό μοντέλο» της «χρηστής διακυβέρνησης». Η Κίνα υποστηρίζει τέτοιους συμπαθούντες πολιτικούς, αποφεύγει να θέτει ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και καλλιεργεί σκεπτικισμό για την υπό Δυτική ηγεσία διεθνή τάξη, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το οποίο έχει στοχοποιήσει αρκετούς Αφρικανούς δικτάτορες.

Και η Κίνα μπορεί σύντομα να προσφέρει και κάτι άλλο στους Αφρικανούς ηγέτες -μια εναλλακτική λύση στο τραπεζικό σύστημα SWIFT, η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία των κυβερνήσεων από τις επιπτώσεις των Δυτικών κυρώσεων και να καταστήσει έτσι κάθε πράξη καταστολής λιγότερο δαπανηρή. Στην Δημοκρατία του Κονγκό, η κυβέρνηση μεταφέρει τις τραπεζικές εργασίες από την BGFIBank, η οποία έχει γαλλικές ρίζες, στην Σινο-Κογκολέζικη Τράπεζα για την Αφρική, μια κοινοπραξία με το Πεκίνο. Μια τέτοια αλλαγή μπορεί να βοηθήσει τον ηγέτη της Δημοκρατίας του Κονγκό, Denis Sassou Nguesso, να περιορίσει την έκθεση της οικογένειάς του στους Γάλλους εισαγγελείς, οι οποίοι ερευνούν τον ίδιο και την οικογένειά του για διαφθορά.

Για να ενισχύσει περαιτέρω την εμπλοκή του στην ήπειρο, το Πεκίνο διαθέτει έναν εκτεταμένο μηχανισμό εξωτερικής προπαγάνδας. Το 2012, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα εγκαινίασε το CGTN Africa, ένα κρατικό ειδησεογραφικό κανάλι που εκπέμπει στα αγγλικά. Η China Daily, μια αγγλόφωνη εφημερίδα που διοικείται από το κινεζικό κράτος, εκδίδει μια εβδομαδιαία έκδοση από το Ναϊρόμπι. Το ChinAfrica, ένα μηνιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό, εκδίδεται στα αγγλικά από το Γιοχάνεσμπουργκ. Το China Radio International εκπέμπει στα αγγλικά και τα γαλλικά. Η κινεζική κυβέρνηση φιλοξενεί Αφρικανούς δημοσιογράφους στην Κίνα, τους συνοδεύει για να ξεναγηθούν σε έργα υποδομών, και τους διδάσκει «πώς να κάνουν ρεπορτάζ από την οπτική γωνία της κινεζικής κυβέρνησης», σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Γουόκερ, στέλεχος του National Endowment for Democracy. «Ανά πάσα στιγμή», δήλωσε ένας πρώην διευθυντής σύνταξης για την ομάδα Nation Media Group της Κένυας, «η μισή αίθουσα σύνταξης βρίσκεται στο Πεκίνο».

Η προπαγάνδα λειτουργεί. Οι πολιτικοί επιστήμονες Dan Mattingly, Audrye Wong, και άλλοι διαπίστωσαν ότι οι Αφρικανοί που εκτίθενται στην κινεζική προπαγάνδα βλέπουν την Κίνα και το αναπτυξιακό της μοντέλο πιο ευνοϊκά από όσο βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με έρευνα του Gallup σε ανθρώπους σε δεκάδες αφρικανικές χώρες, η υποστήριξη για την παγκόσμια ηγεσία της Ουάσινγκτον μειώνεται: από 85% το 2009 σε 59% το 2022. Μια μελέτη με επικεφαλής τον μελετητή Roberto Foa δείχνει ότι οι περισσότεροι Αφρικανοί βλέπουν πλέον την Κίνα εξίσου θετικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Για μεγάλο μέρος του πρώτου Ψυχρού Πολέμου, η Κίνα ήταν ο κατώτερος εταίρος της Σοβιετικής Ένωσης στον ανταγωνισμό με την Ουάσινγκτον. Στον δεύτερο ψυχρό πόλεμο, οι ρόλοι τους έχουν αντιστραφεί. Το ενδιαφέρον της Ρωσίας για την Αφρική είναι πιο περιορισμένο από εκείνο της Κίνας: η Μόσχα θέλει φυσικούς πόρους και προσφέρει χρηματοδότηση, βοήθεια σε εκστρατείες παραπληροφόρησης, και όπλα. Η Ρωσία παρέχει σήμερα το 40% όλων των όπλων που εισάγονται από τις αφρικανικές χώρες και έχει γίνει ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της ηπείρου.