Πώς το πολιτικό σκηνικό στην Ιταλία οδηγεί σε οικονομική κρίση

Επομένως, η ανάρρηση του Monti ταιριάζει στο σύνηθες σύστημα της Ιταλίας όπου η δημοσιονομική χαλαρότητα υπό την λαϊκιστική κεντροδεξιά ακολουθείται από σύντομες περιόδους τεχνοκρατικής λιτότητας υπό κεντροαριστερές κυβερνήσεις. Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, η μεσοβασιλεία Monti αντιμετωπίζει μια πιο άσχημη κατάσταση: όχι μόνο θα είχε χρειαστεί πλήξει τις μικρές επιχειρήσεις της Ιταλίας και τους ελεύθερους επαγγελματίες αναζητώντας επιπλέον φόρους στη μέση μιας σοβαρής ύφεσης αλλά θα πρέπει επίσης να πείσει τα ιταλικά συνδικάτα να δεχθούν φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, περικοπές αποδοχών και αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Το αποτέλεσμα της συμπίεσης των εισοδημάτων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη, καθιστώντας βέβαιη την ανάγκη για επιπλέον μέτρα λιτότητας.

Έστω κι έτσι, η βάση των οικονομικών προβλημάτων της Ιταλίας δεν είναι διαφορετική τώρα από ό, τι ήταν πριν από δύο δεκαετίες. Εξακολουθούν να έχουν μια θεμελιώδη πολιτική αιτία, δηλαδή ότι δεν υπάρχει ένας συντεταγμένος εκλογικός συνασπισμός που μπορεί να στηρίξει επί μακρόν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Μετά από χρόνια με τον Μπερλουσκόνι στο τιμόνι, η κεντροδεξιά δεν διαθέτει κάποια συνολική εξήγηση για τα οικονομικά δεινά της Ιταλίας και συνήθως διολισθαίνει στο να εμποδίζει τις αλλαγές. Ήδη, ο κύριος εταίρος του συνασπισμού του Μπερλουσκόνι, η Λίγκα του Βορρά, έχει αρνηθεί να υποστηρίξει τον Monti. Το κόμμα του Μπερλουσκόνι, ο Λαός της Ελευθερίας, αποσυντίθεται γρήγορα.

Εν τω μεταξύ, η κεντροαριστερά είναι επίσης σε άβολη θέση. Έχει κεντρώο προσανατολισμό, φιλοευρωπαϊκό και ευνοϊκό για φιλελεύθερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά έχει λίγα μέλη και φθίνουσα εκλογική βάση. Επιπλέον, με το να υποστηρίζει τη λιτότητα και την φιλελευθεροποίηση πρόκειται να ρίξει κι άλλο το ηθικό του ήδη μικρού πυρήνα του εκλογικού της σώματος, μέγα τμήμα του οποίου αποτελεί τον κύριο στόχο των πιθανών μεταρρυθμίσεων: συνταξιούχοι, συνδικαλιστές εργάτες και εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα. Από την άκρα αριστερά, ο Nichi Vendola, ο ηγέτης του κόμματος SEL (Αριστερά, Οικολογία, Ελευθερία), πρόσφατα έγραψε στο tweeter ότι «μεγάλες διεθνείς τράπεζες έχουν προκαλέσει την κερδοσκοπία προκειμένου να στρατιωτικοποιήσουν τη χώρα μας από το πουθενά», θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη δέσμευσή του για την αντιμετώπιση των εσωτερικών προβλημάτων της χώρας. Εν τω μεταξύ, η λαϊκή δυσπιστία απέναντι στην τάξη των πολιτικών στην Ιταλία βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών.

Έτσι, παρά τα τεχνοκρατικά διαπιστευτήρια του Monti, οι επαγγελματίες πολιτικοί στη Βουλή είναι απίθανο να υιοθετήσουν εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις του είδους που η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει, για τον πολύ απλό λόγο ότι οι Ιταλοί ψηφοφόροι διστάζουν να ψηφίσουν υπέρ τέτοιων μέτρων. Όπως και στο παρελθόν υπό τον Dini, εκτεταμένες οικονομικές αλλαγές μπορούν να περάσουν μόνο λάθρα από το εκλογικό σώμα, κατά τη διάρκεια της περιόδου της υπηρεσιακής κυβέρνησης, ή καθόλου.

Σε κάθε περίπτωση, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να βελτιωθεί η οικονομική αποτελεσματικότητα της Ιταλίας θα μπορούσαν να βελτιώσουν το ρυθμό ανάπτυξης της χώρας, αλλά, όπως ο οικονομολόγος Nouriel Roubini έχει επισημάνει, είναι πιθανόν να επιτείνουν βραχυπρόθεσμα την ύφεση. Αυτοί που θα επωφεληθούν περισσότερο από ένα τέτοιο σενάριο θα είναι σχεδόν με βεβαιότητα οι λαϊκίστικες δυνάμεις από την άκρα αριστερά και την άκρα δεξιά. Ο Umberto Bossi, επικεφαλής της Λίγκας του Βορρά, δήθεν δεσμευμένος στην απόσχιση της ακαθόριστης περιοχής της Padania που εκτείνεται από τις Άλπεις μέχρι το νότιο άκρο της κοιλάδας του Πάδου, υποστήριξε τον Μπερλουσκόνι για μια δεκαετία, αλλά έχει ήδη αρχίσει να επανατοποθετεί το κόμμα του και να εκμεταλλεύεται την λαϊκή οργή για την κρίση. Στα αριστερά, ένα πολιτικό κίνημα έχει διαμορφωθεί γύρω από τον κωμικό Beppe Grillo, του οποίου τα υβρεολόγια εναντίον της La Casta (της ιταλικής τάξης των πολιτικών) προσφέρουν μια κριτική αλλά όχι λύσεις Η συνολική καταδίκη της πολιτικής τάξης αποτελεί κοινό αίσθημα στην Ιταλία, ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρότερων ψηφοφόρων, οι οποίοι είναι όλο και λιγότερο διατεθειμένοι να συμμετάσχουν σε παραδοσιακά πολιτικά κόμματα.

Με τις γενικές εκλογές να προγραμματίζονται το αργότερο το 2013, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους Ιταλούς και να υποστηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις του Monti και να ψηφίζουν υπέρ μιας κυβέρνησης με σαφή εντολή για πολιτική και οικονομική αναδιάρθρωση. Πράγματι, με τον σκεπτικισμό γύρω από το ευρώ να αυξάνεται στην Ιταλία ακόμη και πριν από την κρίση, δεν είναι βέβαιο κατά πόσο το νέο Κοινοβούλιο θα παραμείνει δεσμευμένο στην παραμονή της Ιταλίας στην ευρωζώνη. Οι λαϊκιστές της άκρας δεξιάς και της άκρας αριστεράς, αντιμέτωπες με τις ευρωπαϊκές πιέσεις για βαθιές περικοπές στις δαπάνες και ριζικές μεταρρυθμίσεις, μπορεί κάλλιστα να επιλέξουν να απειλήσουν με χρεοκοπία αντί να σωφρονίσουν τους θυμωμένους ψηφοφόρους τους.